Þjóðviljinn - 12.05.1984, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 12. - 13. maí 1984
Jóhannes Jóhannesson
í Gallerí íslensk list:
Ég er að pota í
þetta árum saman
Það er erfitt að fá mann til að
skilja eitthvað, þegar tekjur hans
eru undir því komnar að hann
skilji það ekki.
Upton Sinclair
19. júní
1944
Fyrir fjörutíu árum var margt ort og
skrifað í anda bjartsýni lýðveldissum-
arsins. Það kvæði sem hér birtist er eftir
Ingibjörgu Benediktsdóttur og birtist á
kvennasíðu Þjóðviljans 22. júní 1944 -
það er ort í tilefni 19. júní eins og heitið
bendir til.
Konan frjáls í frjálsu landi
- fjarlæg hugsun lengi var.
Ánauð háð var hönd og andi
hlekkir vanans alstaðar.
Innibyrgð í höll og hreysi
húsmóðir og ambátt vann.
Loks gegn sagga og sólskinsleysi
svali morgunbjarmans rann.
Konan frjáls í frjálsu landi
félagsstefna okkar varð.
Systurþeli og bróðurbandi
byggja skyldi upp sérhvern garð.
Senn þær vöktu fleiri og fleiri
fengu gleggri og dýpri sýn.
Arbjarminn varð alltaf meiri
uns í heiði dagur skín.
Nýi tíminn kallar, kallar:
. Kona þorðu að vera frjáls.
Lands vors dætur, allar, allar
ok ei þola og fjötra um háls.
Hlekki úr járni og hlekki úr rósum
höndin frjáls mun slíta jafnt.
Aðstöðu vér einmitt kjósum
eins og frjálsar konur samt.
Heilar saman, systur allar.
Sólarupprás heilsum vér.
Stundin komin, starfið kallar
starfssvið opið hvar sem er.
Proskist samtök, orka og andi
okkar systra og bræðralags.
Konan frjáls í frjálsu landi
fagnar sól hins nýja dags.
Ég er alltaf að hengja upp myndir eftir
aðra menn og geri það nú til tilbreyting-
ar að hengja upp nokkrar eftir sjálfan
mig. T uttugu olíumálverk. Og ég get
ekki sagt að ég hafi verið að mála þau
sl. þrjú ár, heldur átta eða tíu ár sum af
þeim. Ég er þannig skapi farinn að mér
finnstað myndirséu seintfullgerðar,
ég er að pota í þær árum saman og
myndirnar taka einatt miklum stakka-
skiptum á þeim tíma, þóttgrindin hald-
ist í aðalatriðum.
Svo segir Jóhannes Jóhannesson sem
opnaði um síðustu helgi sýningu í Gallerí
íslensk list á Vesturgötunni og er hún opin
til 27.maí.
Jóhannes er fæddur 1921og var byrjaður
að mála 1936. Hann nam gull- og silfursmíði
í Iðnskólanum á stríðsárunum og man vel
það mikla hungur í myndlist sem áhuga-
samir menn voru haldnir: Bókabúð KRON
var okkar Louvre hér í safnlausu landi, þeg-
ar von var á bókasendingu frá útlöndum
stóðum við í biðröð áður en opnað var og lá
við átökum þegar tveir gripu samtímis í
sömu bók. Og það var stórkostleg upplifun
að kynnast síðar frummyndunum hér og
þar á söfnum, hvort sem var sér til von-
brigða eða nýrrar reynslu.
Jóhannes var við myndlistarnám í Banda-
ríkjunum og víðar, sýndi fyrst árið 1946, var
með í Septembersýningunum og annarri af-
straktþróun sem mörgum þótti versta
hneyksli, hvort sem þeir reiknuðu þessa
nýju list til borgaralegrar úrkynjunar eða
niðurrifsstarfsemi komma. Og ég spyr Jó-
hannes um myndlistarlíf nú og þá.
Þetta var skemmtilegt, myndlist virtist
koma fólki við, menn voru fegnir eða mikið
reiðir, bláókunnugt fólk átti það til að hnýta
í mann ónotum úti á götu. Það hafði ekki
verið nema lítill kjarni sem sótti sýningar,
en það var skrifað svo mikið í blöðin og það
varð til þess að fólki stórfjölgaði í sýningar-
sölum.Og þeir sem þá voru reiðir og sögðu
að við kynnum ekki annað en að rífa niður,
þeir urðu kannski seinna tíðir gestir á
listsýningum og höfðu góða ánægju af.
Nú er allt með öðrum hætti, helmingur
þjóðarinnar farinn að mála og sýna. Það er
reyndar furðulegt hve mikið selst hér af
myndlist - almenningur hér kaupir málverk
í híbýli sín, en það er mjög sjaldgæft er-
lendis. Enda eru málverk sem betur fer
miklu ódýrari hér en erlendis. Og stofnanir
hafa líka gerst miklu drýgri kaupendur
myndlistar en áður var.
Ekki svo að skilja að mér finnist allt vera í
sómanum. Allskonar fjölmiðlabrellur hafa
alltof mikil áhrif á velgengni listamanna,
þótt í þeim efnum sé ástandið miklu skárra
hér en úti í heimi. Gagnrýni er hér einatt
leiðindanagg og alltof persónuleg. Mér hef-
ur fundist vanta fræðilega kjölfestu í um-
ræðuna - listin dettur ekki yfir okkur ofan
úr skýjum, hún á sér forsendur, sem hægt er
að gera grein fyrir. En hitt skal ég viður-
kenna að það er erfitt að koma orðum að
gildi málverks. Ef þú hefur til dæmis tvær
myndir, þá er hægt að benda á það sem
gefur því gildi sem er betra, en það er ekki
auðvelt að koma orðum að því. Mynd af
heilli herdeild er ekki merkilegri en mynd af
einu epli - það er galdur litarins sem sker
úr, og hann verður seint hægt að höndla
með rökvísi.
Stundum láta menn eins og engin fortíð
sé til í listum, eins og það sé út í hött að sitja
við fótskör meistara eins og áður var sagt.
Vitanlega mega menn gera hvað sem er, en
þeir fara með vitleysu þegar þeir halda t.d.
að konseptið eða einhver slík sveifla geti
komið í staðinn fyrir málverkið. Mögu-
leikarnir eru aldrei tæmdir. Reyndar finnst
mér að ástandið sé farið að skána að því er
þetta varðar: menn eru farnir að glíma aftur
við þann efnivið sem málverkið er...
Og áður en við skiljum segir Jóhannes
sögu af nafna sínum Kjarval, sem menn
ráða hvernig þeir tengja við það sem fyrr
var sagt.
Ég átti erindi við Kjarval, sagði hann, og
sá mynd á gólfinu hjá honum og á henni hvít
fingraför. Ég var að horfa á þessa mynd í
nótt þegar ég var kominn í rúmið, sagði
Kjarval,og hugsaði sem svo, að þarna þyrfti
ég að laga smávegis, og merkti það svona
sem ég ætlaði að laga. En nú finnst mér
þessi fingraför eiga svo vel við, að ég ætla að
láta þau standa...