Þjóðviljinn - 12.05.1984, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 12. - 13. maí 1984
WOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
\hreyfingar og þjóðfrelsis
!
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvœmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Auglýsingastjóri: Ólafur Þ. Jónsson.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Stvrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, ólafur Gíslason, Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Haukur Már Haraldsson, Þröstur Haraldsson.
Ljósmyndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Sigríður Þorsteinsdóttir. Margrét Guðmundsdóttir,
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Símavarsla: Sigriður Kristjánsdóttir og Aðalbjörg Óskarsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtum.: Brynjólfur Vilhjálmsson
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglysingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent hf.
i^^^mmmm^mmmmmmmmmmmmmmmmmm^mmmmmmmmm^mmmmmmmm^^^mmmmm^mm^mmmmmmmmmmmrn
r itst Jór nargrei n___________________
Nauðsyn
kvikmyndalögsögu
Að undanförnu hefur sprottið nokkur umræða um
kvikmyndalögsögu á íslandi, og Þjóðviljinn gerir því
efni nokkur skil í dag. í því sambandi er vert að benda
á, að í kvikmyndalegu tilliti eru sérkenni íslensks lands-
lags auðlind, sem hægt er að rányrkja - sé ekki farið
með gát.
Stjórnvöld þurfa að marka skýra stefnu um íslenska
kvikmyndalögsögu, sem þarf meðal annars að sjá til
þess að fylgst sé með hvers konar kvikmyndun fer fram
hér á landi á vegum erlendra aðila. Jafnframt þarf að
ákveða hvort og þá með hvaða hætti, beri að taka
einhvers konar aðstöðugjald af stórum kvikmyndaleið-
öngrum sem koma til íslands, sem svo yrði látið renna í
Kvikmyndasjóð innlendri kvikmyndagerð til styrktar.
Ennfremur er sjálfsagt að íslendingar fari að dæmi
erlendra þjóða og geri að skilyrði fyrir tökum meiri-
háttar mynda hér á landi að jafnan skuli einhver hluti
fagmanna vera úr hópi innlendra kvikmyndagerðar-
manna. Með því fengist ómetanleg reynsla inn í landið,
sem án efa yrði hinni vaxandi kvikmyndagerð á íslandi
til góðs.
Hið árlega stríð
Það er orðinn árlegur viðburður að íslendingar séu
neyddir til að kaupa vondar kartöflur þegar kemur
fram á vor og innlenda framleiðslan er á þrotum. Sjald-
an hefur ástandið verið verra en í ár þar sem innlenda
framleiðslan brást nær algerlega sl. haust vegna ótíðar,
og þær kartöflur sem við fengum í vöruskiptum fyrir
kindakjöt frá Finnlandi, reyndust með þeim verstu sem
íslendingar hafa orðið að leggja sér til munns. Hörð
viðbrögð Neytendasamtakanna og fjölmiðla í þessu
máli eru eðlileg. Vinnubrögð Grænmetisverslunar
landbúnaðarins við innkaup á þessari mikilvægu mat-
vöru fyrir okkur íslendinga eru fyrir neðan allar hellur.
Markaðsleit er nær engin. Suðlæg Evrópulönd, þar sem
hægt er að fá nýja kartöfluuppskeru allt árið, eru skilin
eftir en aðeins leitað til Hollands og svo Finnlands
vegna vöruskipta, og þá ekki spurt um gæði. Upplýst
hefur verið að Grænmetisverslun landbúnaðarins sé
uppálagt að kaupa kartöflur á sem allra lægstu verði til
þess að halda framfærsluvísitölu niðri. f kartöfluvið-
skiptum þýðir lágt verð lakari vöru, eins og í öðrum
viðskiptum. í Þjóðviljanum í gær er skýrt frá frétta-
mannafundi sem Grænmetisverslunin boðaði til og
kemur þar fram að viðhorf og vinnubrögð ráðamanna
Grænmetisverslunarinnar eru langt á eftir tímanum og
sannarlega mál að linni.
Bent hefur verið á að einokunarfyrirtæki eins og
Grænmetisverslun landbúnaðarins muni alltaf skila
lakari árangri en einkafyrirtæki verði kartöfluinnflutn-
ingur gefinn frjáls. Þetta er rangt. Vegur fyrirtækja fer
•alltaf eftir því hvernig þau eru rekin, það eru stjórnend-
ur sem ráða því hvort þau eru vel eða illa rekin og
skiptir þá ekki máli hvort um einkafyrirtæki eða ríkis-
fyrirtæki er að ræða. Dæmi um vel rekið fyrirtæki með
einkaleyfi á framleiðslu er Osta- og smjörsalan. Hjá því
fyrirtæki sem er mjög sambærilegt hvað rekstrarform
áhrærir og Grænmetisverslunin, er kappkostað að hafa
framleiðsluna sem fjölbreyttasta og besta. íslenskir ost-
ar eru af kunnáttumönnum taldir í besta flokki á
heimsmælikvarða. Ef vilji væri fyrir hendi hjá forráða-
mönnum Grænmetisverslunar landbúnaðarins að
leggja kapp á að ævinlega séu til góðar kartöflur á
íslandi þá erþað leikur einn. En tii þess að svo megi
verða þarf að taka upp nútíma vinnubrögð við mark-
aðskönnun. Vilji er allt sem þarf, var einu sinni sagt.
AIDS, eða áunnln ónæmisbæklun elnsog sjúkdómurinn kallast á íslensku, hrjáir einkum karlmenn sem hnelflj-
ast að eigln kynl. Nú er langþráð lækning loks í sjónmáll.
Áunnin ónœmisbœklun (AIDS) - meinvaldurfundinn
Lækning loks í augsýn
Franskir og bandarískir vís-
indamenn hafa nýlega einangr-
að veiru sem talin er valda hin-
um svokallaða AIDS-sjúkdómi,
sem á íslensku nefnist áunnin
ónæmisbæklun. Sjúkdómur-
inn brýtur niður ónæmiskerfið,
varnarmúr líkamans gegn að-
vífandi sóttkveikjum, og tiltölu-
lega meinlausir sjúkdómar
geta því leitt til dauða. Nánast
hundrað prósent þeirra sem
sjúkdóminn fá deyja innan
tveggja ára.
AIDS var fyrst greint sem sjúk-
dómur árið 1981. Hversu skæður
hann er sést best á því að af þeim
4.087 sjúklingum sem vitað er til að
hafi fengið sjúkdóminn í Banda-
ríkjunum hafa 1.758 dáið. Sjúk-
dómurinn hefur nú borist til Evr-
ópu, í Bretlandi hafa um 40 manns
verið skráðir sem AIDS-sjúklingar
og af þeim hafa 22 þegar látist.
Sjúkdómurinn leggst einkum á
karlmenn sem hneigjast að sama
kyni, en einnig er eiturlyfjaneyt-
endum sem nota sprautur hætt við
sjúkdómnum, fólki sem ættað er
frá Haiti og blæðurum.
Faraldur
Þess má geta að sjúkdómurinn
byrjar yfirleitt með hægfara
veikindum, sem einkennast af
bólgnum eitlum í hálsi, handar-
krikum og nára og í kjölfar þess
sigla svo stöðugur hiti, nætursviti,
þyngdartap og almenn vanlíðan.
Um fimmtán prósent þeirra sem fá
þessi upphafseinkenni munu síðar
verða áunninni ónæmisbæklun að
bráð, og til dæmis um hversu mik-
illar útbreiðslur er að vænta í Evr-
ópu má nefna, að í Bretlandi einu
er nú vitað um hundruð manna sem
iðka karlaástir sem þjást af upp-
Bóluefnis
að vœnta
innan
fárra ára
hafssýkinni. Því er ljóst að innan
tíðar mun fjöldi breskra AIDS-
sjúklinga stóraukast. Á fyrstu
þrem mánuðum þessa árs voru
sk.áðir 880 nýir sjúklingar í Banda-
ríkjunum.
Það voru vísindamenn við
Pasteur-stofnunina í París sem
fyrst einangruðu veiruna sem talin
er valda AIDS. Hún hefur hlotið
auðkennið LAV og er af stofni
hinna svokölluðu retro-veira. Við
National Cancer Institute í Mary-
land í Bandaríkjunum hafa vís-
indamenn einnig einangrað veiru
sem talin er vera hin sama og
franska LAV veiran. Áður hafði
rannsóknarátak vísindamanna
beinst að annarri refró-veiru.
Þótt ekki liggi enn fyrir óyggj-'
andi sönnur á að fyrrnefnd veira sé
völd að áunninni ónæmisbæklun,
þá hníga hin sterkustu rök til þess.
Vísindamenn sem hafa rannsakað
hegðun hennar í mannslíkamanum
hafa sýnt fram á, að hún ræðst ein-
mitt gegn þeirri tegund hvítu blóð-
kofnanna sem skaðast hjá þeim
sem fá sjúkdóminn, hinum svok-
ölluðu aðstoðar-T-frumum. Hinir
bandarísku rannsóknarmenn hafa
fundið veiruna í 88% þeirra, sem
hafa áunna ónæmisbæklun, í 79%
þeirra, sem hafa mjög lítið magn
aðstoðar-T-fruma en sýna að öðru
leyti ekki mörg einkenni áunninnar
ónæmisbæklunar og það sem verst
er, í fjórðungi homma, sem þó hafa
ekki sýnt nein merki ónæmisbækl-
unarinnar. Þetta bendir til þess, að
veiran sé til staðar í stórum hluta
þeirra karla sem njóta ásta með
sínu kyni, og berist að líkindum á
milli við kynmök þeirra.
Bóluefnis
að vænta
Vonir standa til að hægt verði að
búa til bóluefni gegn LAV-
veirunni, en talið er að það muni
taka allt að tvö ár. Jafnframt vænta
vísindamenn þess, að innan tíðar
verði unnt að gera einföld próf,
sem hægt verði að nota til að at-
huga hvort tiltekinn blóðskammtur
sé sýktur af veirunni, og þarmeð
líklegur til að valda áunninni
ónæmisbæklun hjá blæðurum, sem
þarfnast blóðgjafar. En blæðarar
þeir sem skortir storknunarefni í
blóðið (hinn svokaliaða Factor
VIII), eru háðir blóðgjöfum og
geta því orðið áunninni ónæmis-
bæklun að bráð án þess að vera
hommar.
Nýjustu fréttir af rannsóknum á
áunninni ónæmisbæklun eru þær,
að hið franska vísindalið við
Pasteur-stofnunina hefur einangr-
að LAV-veiruna í blóði tveggja
bræðra, 13 og 17 ára, sem báðir eru
blæðarar. Þeim hafði verið gefið
blóð frá Bandaríkjunum. En ein-
ungis annar bræðranna fékk sjúk-
dóminn, og hinir frönsku læknar
hafa lagt til, að veiran þurfi að
virkjast af öðrum sýkingum sem oft
er að finna meðal karla sem njóta
sama kyns.
-ÖS