Þjóðviljinn - 17.06.1984, Blaðsíða 2

FLOSI
skammtur
af þjóðhcrtíðardagskránni 17. júní
Forsætisráðherra tekur til máls.
Góðir Islendingar.
I dag fögnum vér frelsi og sjálfstæði íslensku þjóð-
arinnar. í dag eru fjórir áratugir liðnir síðan lýðveldi var
stofnað á Þingvöllum og ísland varð endanlega frjálst
og fullvalda. í dag sameinast allir íslendingar einhuga í
ólgandi þjóðarmetnaði um sjálfstæði, heill og ham-
ingju þess lands sem vér byggjum, landið sem hefir
alið oss við brjóst sér og í skauti meira en ellefu aldir.
Þjóðararfur og menningararfleifð vor stendur föst-
um fótum í kjarnmikilli tungu norrænna hrafnistu-
manna, sem lögðu grunninn að sjálfstæði voru með
óbilandi dug og drenglund.
Það voru landnemar, hetjur af konungakyni, sem
komu með eldinn um brimhvít höf, synir og farmenn
hins frjálsborna anda, sem leituðu landa og í særoki
klufu kólguna þungu, komu og sáu til stranda.
Og í dag fagna allir, ríkir og fátækir, karlar og jafnvel
konur, allt frá forseta niður í skósmið, yfirvald og undir-
sátar. Allir, já allir sem einn líta til himins og fagna því
að fullveldi íslands er enn staðreynd og að landið
hefur enn ekki verið selt, heldur aðeins veðsett.
í dag grætur himinninn gleðitárum, eins og hann
gerði líka á Þingvöllum fyrir fjörutíu árum, en vér
skulum vera þess minnugir að því meira sem rignir,
þeim mun einlægari er fögnuður herra vors á himnum
yfir sögueyju elds og ísa og aflvaka íslensku þjóðar-
innar, sem er menningararfur vor, gullaldarbók-
menntir og tunga.
Forsætisráðherra hefur lokið máli sínu.
Nú flytur Sinfóníuhljómsveitin hátíðarkantötuna
„Fjörbrot".
Ávarp Fjallkonunnar.
Ó þjóð mín, ó land mitt, mín kæti, mín kvöl,
mín köllun, minn draumur, sem ætlar að rætast,
mitt hjarta, minn hugur, minn bikar, mitt böl,
mín básúna og harpa við feiknstafi kætast.
Ó hæðir, ó dalir, ó firðir, ó fjöll,
ó fossar, ó jöklar með hátignar skalla,
ó klettur, ó drangur, þér trygglyndu tröll,
með trega ég sæll mér í skaut yðar halla.
Og óp mitt í fjarska, sem bergmálar blítt
mót bláhvítum himni í þögn sinnar stærðar
mun óma til baka sem notað og nýtt,
ég nýt þess við eld vorrar heilögu mærðar.
Því nú eftir fullveldis fjörtíu ár
er framtíðardraumur að rætast í verki,
vort hungur og hörmungar, tregi og tár
vort tálbeitta vopn - já vort sjálfstæðismerki.
Vér gleðjumst og fögnum á feðranna slóð
farsæld og gleði til hafs bæði og sveita
því enn munu börnin, já þing vort og þjóð
þrauka og gleyma ekki strax hvað þau heita.
En eftir að hátíð er gengin um garð
vér gáum til skýja og þungbúnir hugsun.
Hvað fengu þeir nýfæddu aftur í arð?
Ef til vill barasta kúkinn í buxum.
Og nú hefst barnaskemmtun í pollagalla.
Frjálst ísland
er engin
tímaskekkja
djúp milli óbreyttra þegna og
valdastofnana. Forsenda
efnahagslegs lýðræðis er
valddreifing, samfélög þar
sem þegnarnir ráða fram-
leiðslu sinni, þar sem þeir
sækja fullnægju í vinnu sína,
og enginn rænir arði af verk-
um annars manns. Eigi slík
En jafnframt því sem við
aukum þannig samskipti okk-
ar við umheiminn og gerum
þau fjölþættari, verðum við að
halda þannig á málum að
sjálfstæði okkar aukist, að við
ráðum örlögum okkar í vax-
andi mæli einir, eftir því sem
við erum menn til. Þetta á ekki
síst við á sviði utanríkismála,
en þar þurfum við að brjóta af
okkur herfjötra Atlantshafs-
bandalagsins og hreinsa af
landi okkar niðurlægingu er-
lendrar hersetu. Fyrr getum
við ekki gengið með hreina
samvisku til neinnar þjóðhá-
tíðar.
Sumir velmegunarþegnar
segja að aó^þetta sé allt úrejt
rómantlk. iViö lifum á öld sem
þróaÖ.|föft,’ftéaveldi og miklar
sam3f%þuí,"jáfnt á sviði víg-
búnað&nfjög; éffiahagsmála,
og þanfíög rfiunFáfram stefna;
þau satóífeiög 'áém ekki að-
lagist þéirri þróun muni drag-
ast aftur úr og tortímast. Ég er
allt annarrar skoðunar. Meg-
ineinkenni þessarar aldar er
baráttan fyrir efnahagslegu
lýðræði og jafnrétti, bæði
innan þjóðríkja og milli þeirra.
Þeim markmiðum verður
aldrei náð innan risavelda
eða efnahagsbandalaga með
sterkri miöstjórn; þar verður
áfram staðfest óbrúanlegt
Magnús Kjart-
ansson
i Þjóðviljanum
28. júí 1974
markmið að verða að veru-
leika þurfa samfélögin aö
verða smá, hvað sem allri yfir-
byggingu líöur; menn verða
að hafa yfirlit yfir viðfangsefni
sín, raunverulegt frelsi til þess
að velja og hafna. Sókn
mannkynsins til efnahagslegs
lýðræðis og jafnaðar hlýtur að
stefna að slíkum markmiðum,
og því munu bandalög liðast
sundur og risaveldi molna.
Þau fyrirbæri sem sumir velm-
egunarþegnar trúa mest á eru
að verða þrándur í götu óhjá-
kvæmilegrar þróunar, ef frelsi
og lýðræði eiga að halda
áfram að eflast í mannheimi.
Við íslendingargetum verið
nær slíkri þróun en nokkur
þjóð' önnur. Eitthvert mesta
lán okkar er það hvað við
erum fámennir. Þrátt fyrir mis-
rétti og ómælda spillingu hef-
ur fámennið fært okkur meiri
jöfnuð, eðlilegri tengsl milli
manna, virkara lýðræði en ég
þekki til í nokkru öðru landi.
Þeim gæðum megum við ekki
sleppa, heldur ber okkur að
treysta þau og fullkomna til
mikilla muna. Islenskt samfé-
lag er engin tímaskekkja, ekki
neinn annarlegur ávöxtur úr-
eltrar fortíðar, heldur vísar
það augljósar leiðir til framtíð-
arinnar. Ef við eigum
manndóm og trú til þess að
tryggja óskorað frelsi okkar, til
þess að koma á efnahags-
legu lýðræði í landi okkar, ís-
lenskum sósíalisma, getum
við orðið öðrum þjóðum fyrir-
mynd. Þá mun okkur takast
að gera fortíð, nútíð og framtíð
að einni andrá, líkt og þegar
tíminn stóð kyrr sumarkvöldið
góða við Breiðafjörð."
Breyttar
neysluvenjur
Þegar innflutningsskýrslur
eru skoðaðar er einna áhuga-
verðast að reyna að sjá út
hvernig neysluvenjur þjóðar-
innar hafa verið að breytast á
umliðnum árum og áratugum.
Það kemur til að mynda skýrt
fram að á lýðveldisárinu jókst
mjög neyslan á sterkum vín-
um, vínföngum og öli, en
minnkaði af kaffi, sykri og tó-
baki miðað við árið á undan,
hverju sem sætir.
1943 voru flutt inn tæp 16
tonn af kaffi, rúmir 16 þús. hl
a< öli og um 1600 hl af sterk-
um vínum en >944 aðeins 10
Efnahagsleg velsæld
breytti mjög neysluvenjum
landans.
tonn af kaffi, en tæplega 17
þús. hl af öli og um 2500 hl af
sterkum vínum.
í lokin er fróðlegt að bera
saman neysluvenjur á nokkr-
um nautnavörum á þremur
tímaskeiðum, um aldamótin,
á lýðveldisári og í upphafi ára-
tugar sem við nú lifum.*
Úr 14 kg. í 50 kg.
MmmMm^MmmMmmmmmmmmmmMmmmMLjm
af sykri á mann
Árið 1900 notaði hver lands-
maður að meðaltali 5.1 kg. af
kaffi, árið 1944 7.9 kg. og árið
1981 var neyslan orðin 9.7 kg.
Sykurátið var um aldamótin
14 kg. á hvert mannsbarn,
46.4 kg. árið 1944 og 1981
rétt 50 kg. Tóbaksneyslan var
1-3 kg. á hvern landsmann
um aldamótin en hafði
minnkað á lýöveldisári í 1 kg.
en er nú komin upp í 2.13 kg.
Mest hefur aukningin orðið í
drykkju léttra vína. Um alda-
mótin voru flutt inn 0.3 lítrar
per. mann, 1.1 líter á lýðveld-
isári en 9.3 I. nú í byrjun ní-
unda áratugarins.
Sá fróðleikur um íslenskt
þjóðfélag á lýðveldisári sem
hér hefur verið rakinn í tölum
er meira til gamans, en hann
sýnir þó glögglega hversu
mikil umskipti urðu í íslensku
þjóðfélagi með tilkomu nýrra
vinnsluhátta í sjávarútvegi og
aukinni hagsæld á fyrstu
árum hins nýja lýðveldis.*
2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 16.-17. júní 1984