Þjóðviljinn - 28.06.1984, Qupperneq 16

FISKIMAL
Sá sterki orörómur hlýtur að hafa borist til ráöherra sem annarra aö talsvert af þriggja og fjögurra nátta fiski eftir ógæftir
hafa ekki komiö i land, heldur hafi slíkum fiski verið kastaö fyrir borð, svo að hann rýri ekki hinn naumt skammtaöa
aflakvóta.
Miðstýring íslenskra
fiskiveiða
stefnir öllu í voða
Efsvona miðstýringaróstjórn
hefði verið ígildi gegnum tíðina vœru
stórir hlutar landsins komnir í eyði.
Fólkið úti íhinum dreifðu byggðum
býr nú viðþað að vegið er aðþvísérstaklega
og afkomu þess.
Hámark þeirrar
miðstýringar íslenskra
fiskveiða sem hófst um
síðustu áramót þegar
þorskafli ársins á
Islandsmiðum var ákveðinn
220 þúsund tonn og þeim afla
síðan deilt niður á flotann
hefurnúskilað þeim
afleiðingum sem allir
sæmilega vitibornir menn áttu
aðgetaséð. íþessu
sambandi breytir það litlu þó
að þessi heildarþorskafli væri
síðar aukinn í 255-260 þús.
tonn. Við Breiðafjörð þarsem
þorskgengd var mikil,
sérstaklegafyrri hluta
netavertíðar, voru ýmsir bátar
búnir með sinn ársafla af
þorski lönguáðuren
vetrarvertíð lauk, og var þá
ekkert annað að gera fyrir
útgerðarmenn og sjómenn en
að leggja bátunum. í Grímsey
þar sem íbúarnir hafa
eingöngu lifað af fiskveiðum
og ekki um aðra atvinnu að
ræða, þar var búið að fiska
upp ársafla bátanna áður en
vetrarvertíð lauk. En þá voru
eftirvor-, sumar- og
haustvertíðirnar sem oft hafa
verið gjöfular á miðum
Grímseyjarbáta.
Svona miðstýringaróstjórn á
ekki að þolast. Ef hún hefði verið
í gildi gegn um tíðina, þá væru
stórir hlutar landsins komnir í
eyði. Fólkið úti í hinum dreifðu
byggðum við sjávarsíðuna, sem á
allt sitt undir sjávarafla og nýt-
ingu hans, býr nú við það að veg-
ið er að því sérstaklega og af-
komu þess.
Heildarþorskafli á
Islandsmiðum sl. 60
ár hefur alltaf
rétt sig við.
Fiskveiðisagan á þessari öld
fræðir okkur á því að heildar-
þorskafli hér á miðunum við ís-
land hefur gengið í bylgjum eftir
árferði sjávar. í köldum árum
hefur orðið samdráttur í afla.
Þegar svo sjór hefur aftur hlýnað
þá hefur afli farið vaxandi, þann-
ig var ársafli lengi 330-340 þús-
und tonn, deilt niður á árin,á
meðan sóknin var frjáls og óheft,
svo framarlega að nægilega stór
skipafloti væri fyrir hendi til að
stunda miðin. Þegar nú er talað
um alltof stóran veiðiflota taka
menn ekkert mið af fiskveiðis-
ögunni. Hér var lengst af veiði-
floti á miðunum við landið á með-
an allar erlendar þjóðir höfðu
frjálsan aðgang heldur en verið
hefur síðan að við íslendingar
náðum því að sitja einir að mið-
unum. Það hefur alltaf þurft
mikla sókn til að fá mikinn þor-
skafla hér á miðunum. Það hefur
alltaf þurft mikla sókn til að fá
mikinn þorskafla hér á miðum,
og þegar sóknin er minnkuð þá
minnkar að sjálfsögðu afli. Hám-
arksársafli af þorski, sem ekkert
mið tekur af fiskveiðisögunni, er
vitleysa. Til þess að hann hefði
einhverja stoð í raunveruleikan-
um, þá yrði að sýna fram á hrun í
stofninum af náttúruvöldum á því
tímabili sem liðið er síðan við yf-
irtókum miðin við landið fyrir ís-
lensk skip. Þetta hefur ekki verið
gert.
Spillingin grefur um
sig vegna ofstjórnar
á fiskveiðum
Halldór Ásgrímsson sagði í út-
varpsviðtali nú á þessu vori, að
úthlutun veiðikvóta á vetrarver-
tíð hefði stuðlað að meiri hráefn-
isgæðum en áður.
Hinsvegar hlýtur sá sterki orð-
rómur að hafa borist til ráðherr-
ans sem annarra, að talsvert af
þriggja og fjögurra nátta neta-
fiski eftir ógæftir hafi ekki komið
í land, heldur hafi slíkum fiski
verið kastað fyrir borð,'svo hann
rýrði ekki hinn naumt skammt-
aða aflakvóta. Að sjálfsögðu líta
sjómenn á þetta, sé það gert, sem
nauðvörn gegn ofstjórn fisk-
veiða. Það er hinsvegar sannað
að lélegasta humrinum var kast-
að fyrr borð "nú á byrjun humar-
vertíðar, til þess að hann skerti
ekki veiðikvótann. Þetta var
hinsvegar lagað með því, að sjáv-
arútvegsráðuneytið tilkynnti að
3ja flokks humar yrði ekki
reiknaður með í kvótanum.
Þá er það vitað að sala og brask
með óveiddan fisk í sjónum hefur
átt sér stað útfrá kvótaskiptingu
til bátanna. í því sambandi er tal-
að um að hvert kíló af syndandi
fiski í sjónum hafi verið selt á 2
krónur eða 2000 krónur tonnið.
Hér er um áður óþekkta spillingu
að ræða í íslensku þjóðlífi, sem á
upptök sín í ofstjórn fiskveiðanna
frá hendi hins opinbera valds.
Að tala um of stóran fiskveiði-
flota á íslandsmiðum nú er
barnaskapur. Hinsvegar getur
þurft að breyta núverandi flota
þannig að hluta, að hann verði
hagkvæmari í rekstri. Það er t.d.
ekki hagkvæmt að gera út stærstu
skuttogarana á ísfiskveiðar fyrir
frystihús. En það gæti verið hag-
kvæmt að breyta þeim í verk-
smiðjuskip, sem ynnu aflann um
borð. Svo lengi sem við verðum
að lifa á fiskveiðum þá verðum
við að eiga vel útbúinn veiðiflota
sem er í stöðugri endurnýjun
samkvæmt kröfum tímans, sem
við lifum á. Þessi veiðifloti þarf
að vera af margbreytilegum skip-
astærðum. Við þurfum og verð-
um að hagnýta alla fiskistofna á
landgrunninu og til þess þarf stór-
an veiðiflota.
Það er talað um mikið bók-
haldslegt tap á íslenskum sjávar-
útvegi og svo hefur lengst af verið
gegnum árin, nema þá helst á
tíma tveggja heimsstyrjalda á
þessari öld. Og þó verður ekki
um það deilt, að það er þessi sami
sjávarútvegur, sem byggði
grunninn undir höfuðborginni og
byggði alla bæi og þorp við sjáv-
arsíðuna á sl. hundrað árum
hringinn í kringum landið. Og
hefur um langt skeið staðið undir
efnahag og menningu í þessu
landi að meginhluta. Um hitt er
hægt að deila, hvort afrakstri
þessa mikla íslenska atvinnuveg-
ar hafi alltaf verið nógu skynsam-
lega varið.
Síðan miðstýring stjórnvalda á
fiskveiðum tók gildi og kvóta-
skiptingu hefur verið komið á
afla á milli veiðiskipa, þá hefur
hlutur bæði sjómanna og útgerð-
ar farið versnandi. Áður stóðu
aflaútgerðirnar uppúr sökum
þess mikla fiskimagns sem þær
komu með að landi. En nú hefur
það gerst að aflamöguleikar
þeirra og þar með afkomumögu-
leikar hafa verið stórlega skertir,
með tilskipunum ofan frá. Þetta
hefur líka valdið stórminnkandi
heildarafla og á stærri hlut að
þeim samdrætti sem orðið hefur
heldur en margan grunar að ór-
annsökuðu máli. Olíuverð til
fiskiskipa hefur líka verið mikið
hærra hér á landi heldur en í nág-
rannalöndum okkar, þar sem
mikill magnafsláttur á olíu til
fiskiskipa hefur verið gefinn. Þá
hafa vextir af útgerðarlánum ver-
ið hærri hér heldur en keppinaut-
ar okkar hafa þurft að greiða og
þannig mætti lengi telja. Síðast
en ekki síst þá hefur útgerðin
hvort sem hún hefur verið rekin
með tapi eða hagnaði, verið
skattlögð í margskonar vafasama
sjóði, sem síðan hafa rýrnað og
brunnið upp í verðbólgu síðustu
ára. Nú er mæhrinn hinsvegar
fullur að áliti Austfirðinga, sem
vilja sigla flotanum að landi og
leggja honum verði rekstrar-
grundvöllur skipanna ekki bætt-
ur. Ekki er það ótrúlegt að það
hafi flýtt fyrir ákvörðunum
Austfirðinga þegar Seðlabankinn
með samþykki ríkisstjórnarinnar
gaf út þá ákvörðun að endurkaup
afurðalána yrðu lækkuð um 5%.
Á sama tíma yrði bindiskylda við-
skiptabanka aukin, svo þaðan
væri ekki liðveislu að fá fyrir lán-
aþurfandi sjávarútveg.
Eftir mikla mótspyrnu frá sam-
tökum í sjávarútvegi ákvað Seðl-
abankinn að lækka lánin í áföng-
um. Annars virðist það vera
skrítin hagfræði, ef það er gott
ráð, að draga úr afurðalánum til
þess atvinnuvegar sem stendur
undir aðal gjaldeyrisöflun lands-
ins með útflutningi á sama tíma
og tekin eru erlend lán vegna þess
að gjaldeyri vantar. Minni af-
urðalán draga að sjálfsögðu úr út-
flutningi. En það er ekki það sem
okkur vantar nú, heldur aukinn
útflutningur, meiri gjaldeyris-
tekjur.
íslenska þjóðfélagið stendur á
brauðfótum, fyrst og fremst
vegna þess, að þjónustustörfin
hafa verið aukin hraðar en undir-
staða þeirra. Við viljum ekki
missa þessi þjónustustörf vegna
þess að þau eru sjálfsögð og
nauðsynleg í nútíma þjóðfélagi.
En þau krefjast þess að bætt verði
tafarlaust úr þeirri vanrækslu sem
viðgengist hefur að byggja hér
upp arðvænlegar undirstöðua-
tvinnugreinar í nógu miklum
mæli, og nógu fljótt.
Fiskeldi er ein þessara
atyinnugreina
Fiskeldi ásamt léttum iðnaði
eru þær atvinnugreinar sem nú
kalla á íslensk úrræði í atvinnu-
og efnahagsmálum landsins, en
þola enga bið. Fiskeldi, eða eldi á
laxi og öðrum dýrum fiskum, get-
ur á fáum árum, ef aðstaða okkar
er notuð, tvöfaldað útflutnings-
verðmæti fiskafurða héðan og
aukið velsæld í landinu. Þessi
atvinnugrein fellur sérstaklega
vel að okkar sjávarútvegi, því
fóðrið í eldið á að koma þaðan. I
gegnum slíkt fóður sem unnið er
úr verðlitlum sjávarafurðum er
hægt að margfalda verðgildið
með því að breyta þeim í lax og
aðrar dýrar fisktegundir, sem eru
eftirsóttar á heimsmarkaði.
Ef íslenskir fjármálamenn og
stjórnmálamenn skilja þetta ekki
þá hefur þá dagað uppi. Frændur
okkar Norðmenn hafa skilið
þetta og eru vel á veg komnir að
byggja upp þróttmikið laxeldi hjá
sér, sem verður margfaldað á
næstu árum.
Norsk Hydro, eitt af stóriðju-
félögum Noregs, er nú ekki á
hlaupum eftir tækifærum í stór-
iðju, heldur sér það hina miklu
möguleika í laxeldinu. Nú nýlega
lét það útibú sitt í Bretlandi
kaupa mjög öflugar laxeldis-
stöðvar í Skotlandi. Þá eru Fær-
eyingar vel á veg komnir með lax
og silungseldi hjá sér, sem þeir
reikna með að tvöfaldi útflutn-
ingsverðmæti fiskafurða eyjanna
að fáum árum liðnum.
En ennþá sofa þó íslenskir
stjórnmálamenn og fjármagns-
stofnanir á verðinum og dreymir
allskonar málmbræðslur í
landinu sem atvinnuúrræði. Úr-
ræði sem aðrar þjóðir vilja nú
gjarnan losna við úr sínum
Iöndum sökum óhollustu og of
lítillrar arðsemi. En þrátt fyrir
allt þetta þá er nú vaknaður mik-
ill áhugi hér á landi fyrir laxeldi
og framleiðslufélög hafa verið
stofnuð víðsvegar til þess að
hrinda málum af stað.
En meðan ríkisstjórn og Al-
þingi gera ekkert til að útvega
fjármagn í slíkan atvinnuveg, þá
verkar það sem hemill á fram-
kvæmdir einstaklinga og fram-
leiðslufélaga og seinkar því sem
nú er nauðsyn að gangi fljótt.
12. júní 1984.
16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 28. júní 1984