Þjóðviljinn - 29.08.1984, Page 5

Hin
þj óð I ega/a I þj óð I ega
œvintýraeyja
Fram til 2. september stendur
yfir í Gallerí Langbrók, sýning á
verkum finnska grafíklista-
mannsins Outi Heiskanen. Þetta
er önnur sýning Outi hér á landi.
Áður sýndi hún í Norræna húsinu
grafíkmyndir og þá eins og nú
bindur hún sig við ætingu, þ.e. þá
tegund grafíklistar þar sem sýra
er notuð til að éta kopar eða sink.
Að þessu sinni sýnir Outi Heisk-
anen 33 slíkar grafíkmyndir.
Engum hefur dulist að undan-
farin ár hefur verið allnokkur
kyrkingur í grafíklistinni hér
heima og á Norðurlöndum. Hef-
ur þetta birst í ofuráherslum á
tæknihlið prentgerðarinnar með-
an inntak sjálfrar sköpunarinnar
hefur rýrnað og stirðnað. Að vísu
er mér ekki fullkunnugt um það
hvernig frændþjóðir okkar hafa
brugðist við vandanum, né hvort
þeir hafa fundið nýjar útgöngu-
leiðir úr honum. En hér heima
hefur lítið nýtt gerst í málunum
utan það sem nokkrir ungir mál-
arar hafa sýnt undanfarið og ein-
kennst hefur af töluverðum
ferskleik og einföldun. Sýnist
mér það vera spor í rétta átt og
e.t.v. möguleg lausn á þessari
kreppu.
Það getur verið að sól Outi
Heiskanen skíni skærar fyrir
bragðið og manni finnist myndir
hennar hafa til að bera eitthvað
það sem skortir í norrænni grafík
um þessar mundir. En þá ber þess
að gæta að Outi sýndi hér fyrir
fjórum árum þegar betur áraði og
þrátt fyrir það báru myndir henn-
ar af eins og gull af eir. Þegar hún
sýndi í anddyri Norræna hússins
árið 1980, stóð einmitt yfir sýning
í kjallara þess á verkum nokkurra
sænskra grafíklistamanna. Þrátt
fyrir ágæt tök þeirra og þekkingu
á möguleikum grafíklistarinnar,
höfðu verk þeirra ekki til að bera
þann einfaldleika og hrífandi blæ
sem ieyndist í verkum Outi á efri
hæðinni.
Sýningin í Langbrók staðfestir
tök listamannsins á viðfangsefni
sínu. Sem fyrr teflir Outi á and-
stæður hvíts pappírs og svertunn-
ar sem fyllir grópirnar í stenslin-
um. Hún þarf hvorki lit né töfrum
lík tæknibrögð til að koma mynd-
máli sínu til skila. Hún lætur sér
nægja teiknihæfileika sína og
næma skáldskapargáfu, en þar
förlast henni ekki í samsömun
ævintýrsins og eigin hugarheims.
Eins og áður er getið nýtur
Outi mikilla teiknihæfileika.
Þeim beitir hún í frjálsu línuspili
þar sem fæðast fígúrur og kynja-
verur í mismunandi rými. f fremri
salnum eru verk sem einkennast
af notkun akvatintu, en það er
tækni sem notuð er í ætingu til að
skapa tónun, s.s. skuggamyndun
án þess að línuteikning sé notuð.
í innri salnum ber minna á akva-
tintum (ef þá nokkrar eru) og
virðast þær myndir enn snarpari.
Þar er að finna hið heillandi verk
„Litla leikhúsið húsmóðurinn-
ar“, nokkurs konar samruna
grafíklistar og brúðuleikhúss.
Annað sem einkennir verk
Outi eru aðföng hennar. Hún
hikar ekki við að sækja sér efni í
horfin skeið s.s. endurreisnina.
Hér eru draumkennd portrett
sem í anda Pisanellos og önnur
sem gætu verið ættuð frá Bruegel
Tötrughypja ,98l.
HALLDÓR
B. RUNÓLFSSOf
eða Dúrer. En þessi aðföng eru
ekki dulin og þau þjóna sínum
ákveðna tilgangi um leið og þau
skapa undarlega tvíræðni: Þrátt
fyrir þjóðsögulegan og þjóðlegan
heim, vitna þau um þekkingu
listamannsins á evrópskri list-
hefð, ekki aðeins sögulega heldur
einnig tæknilega. Um Outi og
hinar ljóðrænu og ævintýralegu
myndir hennar er því hægt að
segja, að „ekkert er eyland", þótt
efnið vísi til finnsks ævintýris um
hina goðsögulegu Fuglaey á hjara
veraldar.
Hér er m.ö.o. á ferðinni lista-
maður sem ekki er einungis full-
trúi hins besta í grafíklist heima-
lands síns, heldur einnig í nor-
rænu þrykki almennt. ímyndun-
arafl Outi Heiskanen, sjálfsprott-
in og eðiileg framsögn hennar
ásamt óvenjulegum teiknihæfi-
leikum, skipa henni á bekk með
þeim fáu Skandinövum sem tekst
að skapa þjóðlega list án þess að
hún lykti af sérviskulegum
einangrunarfnyk. Reykvíkingar
og aðrir sem staddir eru á höfðu-
borgarsvæðinu ættu því að sjá
sóma sinn í að athuga þessa sýn-
ingu, því hún er meir en fyllilega
þess virði.
HBR
Of fljótt eða of seint
Sýning Hermans Heblers í Norrœna húsinu.
í Norræna húsinu sýnir Norð-
maðurinn Herman Hebler 40
grafíkverk. Herman Hebler er
þekktur fyrir grafík sína, sem og
málverk en hvort tveggja er
strangflatakennt og næsta
naumkennt (minimalískt) í ein-
faldleik sínum. Listamaðurinn
sýnir í fyrsta sinn hér á landi, en
hann hefur verið þekktur víða um
heim síðan hann fékk verðlaun á
sýningu í Riverside Museum í
New York, 1957 og 1958.
Herman Hebler er fæddur
1911 í Fredrikstad. Frá 1937-39
stundaði hann nám í Essen í
Þýskalandi, en síðar hefur hann
numið í öðrum löndum Evrópu.
Viðurkenningar þurfti hann
einnig að leita út fyrir landstein-
ana. 1967 átti Hebler frum-
kvæðið að stofnun alþjóðlegra
grafíksýninga í heimabæ sínum
og hefur hann síðan stjórnað
þeim sýningum við góðan orðstír.
Verk Heblers eru síður en svo
aðgengileg fyrir hinn venjulega
sýningargest. Þau krefjast íhygli
og þekkingar á þeirri löngu þróun
sem liggur að baki þeim. Grafík-
myndirnar í kjallara Norræna
hússins eru nefnilega partur af
stærra mengi sem kallað hefur
verið geometrísk abstraksjón. Sú
tegund sem hér um ræðir og He-
bler fæst við byggist fyrst og
fremst á litum og samspili þeirra.
Hún er nokkurs konar endastöð
þeirrar þróunar sem hófst með
kúbismanum, sprakk út í hönd-
um hollenska málarans Piets
Mondrians og Rússans Kasimirs
Malevich og varð að kenninga-
kerfi undir Joseph Albers sem
flutti hana frá Bauhaus-
skólanum og vestur um haf til
Ameríku. Þar var hún krufin til
mergjar af málurum á borð við
Barnett Newman, Ad Reinhardt,
Ellisworth Kelly og Frank Stella.
Annar angi hennar skaut rótum í
París, þar sem Auguste Herbin
og hinn ungverskættaði Victor
Vasarely urðu helstu boðberar
stefnunnar. Hinn síðarnefndi
breytti flatastflnum í sjónhverf-
ingarlist lita sem dönsuðu fyrir
augum manna og kölluð hefur
verið optísk list.
Hvort heldur það var Vasarely
eða Reinhardt sem drifu geo-
metríska abstraksjón fram af
hengifluginu, þá er eins yíst að
hún hélt áfram að lifa samkvæmt
nýjum og breyttum forsendum,
þó fyrst og fremst í höggmyndal-
ístinni. Frank Stella var síðasti
stóri málari þessa stfls.
Hebler er partur af öllu þessu
og verk hans sverja sig í ætt við
margt af því besta sem gert var á
því sviði. Sáldþrykkið hæfir stfln-
um frábærlega vel og á þeim velli
er Norðmaðurinn sterkur. En
einhvern veginn er það svo að
þessi sýning er annað hvort of
seint á ferð, ellegar of fljótt, því
eins og stendur gerir hún lítið
annað en færa manni það sem
Frakkar kalla „déja vu“ og gæti
heitið á íslensku „þegar séð“.
I þessu er ekki fólgin nein stað-
hæfing um gildi listamannsins
sem slíks, því engin ástæða er til
að draga stöðu hans í efa. Það
sem átt er við með áðurnefndri
frönskuslettu, er að þessi verk
segja okkur ekki neitt i dag. Þau
sögðu okkur margt í gær og ef-
laust eiga þau eftir að tala til okk-
ar á morgun. Þetta er synd, en
sýnir okkur enn einu sinni að það
er ekki sama hvenær hlutirnir eru
færðir upp né hvernig. Hið eina
sem þessi sýning getur gert nú
sem stendur er að kalla fram
söknuð í brjóstum þeirra sem
stóðu vörð um flatastflinn á þeim
árum þegar módernisminn var
ennþá „rökréttur" og „vísinda-
iegur“.
HBR
Tvö af verkum Heblers í kjallara Norræna hússins.
UMSJÖN: ÞÓRUNN SIGURÐARDÓTTIR Miðvikudagur 29. ágúst 1984 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA
5