Þjóðviljinn - 21.07.1985, Qupperneq 4

Jenný Baldursdóttir: Börnin þora ekki að minnast á það við neinn, hafi þeim verið misboðið, og halda jafnvel að það sé
þeim sjálfum að kenna. Mynd: E. Ól.
Kynferðisleg misnotkun
þeirra í smáatriðum og þá geta
þær sent staðgengil svo að barnið
sé ekki eitt með lögreglunni.
Þeim finnst oftast betra að það sé
óviðkomandi kona fremur en
einhver ættingi eða vinkona.
Þögulir
sökunautar?
Aðeins í einu tilfelli fór ég með
móðurinni sjálfri í yfirheyrslu en
sönnunarbyrðin hvílir á mæðrun-
um fyrir hönd barnanna rétt eins
og á þolanda í nauðgunarmálum.
Það var hroðaleg reynsla því yfir-
heyrslan gekk mikið til út á það
gera hana tortryggilega af því að
hún kærði sambýlismann sinn
sjálf. Margir vilja meina að mæð-
urnar séu þögulir sökunautar, -
trúa því ekki að þær viti ekki hvað
er að gerast inni á þeirra eigin
heimili. Ég held að það sé rétt
sem einn kunningi minn í Svíþjóð
segir að kona sem er andlega frísk
og býr ekki sjálf við ofbeldi
myndi aldrei líða að börnin henn-
ar væru misnotuð svo framarlega
sem hún hefði vitneskju um það.
Hins vegar eru þessar mæður
flestar mjög minni máttar inni á
heimilinu, búa við ofbeldi eða
hafa sjálfar verið misnotaðar sem
börn og hreinlega trúa því ekki að
slíkt hendi líka börn þeirra. Þær
kjósa kannski þess vegna að loka
augunum fyrir því sem þær sjá
eða finna.
Eldri dóttir þessarar konu
hafði reynt að koma því að bæði
við móður sína og skólahjúkrun-
arkonuna að hún fengi ekki
svefnfrið fyrir stjúpa sínum.
Hjúkrunarkonan taldi orð henn-
ar aðeins bera vitni um frjótt
ímyndunarafl unglings sem vildi
beina að sér athyglinni en móðir
hennar sló hana. Það var ekki
fyrr en barnið hringdi til okkar að
móðirin trúði því sem hún sagði.
Seinna kom í Ijós að yngri systir-
in, sem var tveimur árum yngri
hafði einnig verið misnotuð af
sambýlismanni móðurinnar.
eða fullnægingu heldur fyrst og
síðast að sýna vald sinn og kúga
barnið. Það tekst líka yfirleitt og
það er ekki fyrr en stelpurnar
eldast og fara að losna undan
áhrifavaldi heimilisins að sumar
þeirra segja frá. Pabbi, stjúpi eða
frændi segir að þetta sé allt í lagi
en samt mega þær ekki segja
neinum. En þó börnin eigi engin
orð yfir það sem skeð hefur og
þori ekki fyrir sitt litla líf að segja
frá því, reyna þau oft að leita eftir
aðstoð. Ég held að það væri ekki
vanþörf á að starfsfólk skóla og
dagheimila hér hefðu augun opin
í þessu efni því í Svíþjóð eru
mýmörg dæmi um að börnin
reyna af veikum mætti að stöðva
þessa martröð. Því þetta er
sannkölluð martröð: Ef þú verð-
ur fyrir árás eða nauðgun, þá
kemstu þó burt en þessi börn eru
hvergi örugg, allra síst heima hjá
sér.
Erfið sönnunarbyrði
Stelpur sem í þessu lenda eiga
yfirleitt erfitt með að eignast vini
eða lífsförunaut. Námserfið-
leikar, svefnleysi og lystarleysi
einkenna þær oft og líka ýmis
hegðunarvandamál, einkum
lausung eða lauslæti og slæmur
félagsskapur. Það er oft ekki fyrr
en þær lenda í meðferð t.d. vegna
eiturlyfjanotkunar að þetta
kemst upp og þá er sönnunar-
byrðin mjög erfið, alveg eins og
þegar starfsfólk á barnaheimilum
eða skólum kemst að þessum
hlutum. Mennirnir játa jú
ógjarnan, enda viðurlögin hörð.
Opinská umræða um þessi mál
er áreiðanlega besta vopnið.
Flestir muna áreiðanlega eftir því
þegar 14 ára gömul sænsk stúlka
skaut báða foreldra sína í fyrra,
en faðirinn, sem var vel metinn
borgari í sínum heimabæ hafði
misnotað hana frá barnsaldri án
þess að móðirin aðhefðist nokk-
uð. í Ijós kom að þessi stúlka
hafði séð í sjónvarpi frásögn og
umræður um þetta vandamál
Rœtt við Jenný Baldursdóttur,
sem starfaði við ráðgjöf fyrir
fjölskyldur þarsem upp hafði
komist um kynferðislega
misnotkun barna.
barna
Opinská umrœða
er besta vopnið
„ Við Islendingar erum ekkert
frábrugðníröðrum þjóðum.
Það hefur t.d. sýnt sig að það
eralvegjafn mikil þörffyrir
kvennaathvarf hér og í ná-
grannalöndunum og því mið-
ur á ég ekki von á því að við
séum eftirbátar nágranna
okkar í kynferðislegri misnotk
un barna fremur en öðru of-
beldi inni á heimilum. Hins
vegar er þetta ekki eins umtal-
að hér og í Svíþjóð, - almennt
held ég að fólk kjósi að loka
augunum fyrir þessu vanda-
máli og finnist jafnvel að mað-
ur sé að baða sig upp úr drull-
unni ef maður minnist á þetta.
Það vakti t.d. athygli mína í vor
á málþingi sálfræðinema, þar
sem kynferðisleg misnotkun
barna og nauðganir voru til
umræðu að allarspurningarn
ar sem komu úr300manna
áhreyrendahópi snerust um
nauðganir, - fólk þorir einfald-
lega ekki að tala um þessa
hluti.“
Jcnný Baldursdóttir, lækna-
fulltrúi, var búsett um nokkurra
ára skeið í Gautaborg í Svíþjóð
og starfaði þar sem leikmaður við
kvennaathvarf og ráðgjöf fyrir
fjölskyldur þar sem upp hafði
komist um kynferðislega mis-
notkun barna. Hún féllst á að
segja lesendum þjóðviljans af
þessu starfi.
Útbreiddasta
misþyrmingin
ó börnum
„Nýju barnalögin voru mjög í
sviðsljósinu í Svíþjóð á þessum
tíma og ýmsir héldu því fram að
það þyrfti varla að banda hendi
að barni, þá væri viðkomandi
kominn í tugthús. í tengslum við
námið í félagsfræði fórum við
nokkrar að kanna útbreiðslu á
misþyrmingum barna en fljótlega
kom upp hjá okkur umræða um
kynferðislega misnotkun þeirra,
enda er talið að hún sé út-
breiddasta form þeirra misþyrm-
inga sem börn verða fyrir. Við
tókum vaktir í einu af þremur
kvennaathvörfum sem borgin
rekur íGautaborg og unnum við
neyðarsíma sem rekinn var fyrir
tilfelli sem þessi. Markmiðið var
að styðja börnin og mæðurnar í
gegnum fyrstu yfirheyrslurnar en
sjálf réttarhöldin eru lokuð. Oft
treystu mæðurnar sér ekki til að
vera viðstaddar yfirheyrslur yfir
barninu, þær treysta sér einfald-
lega ekki til að hlusta á lýsingar
Það er talið að um 90% þeirra
barna sem verða fyrir kynferðis-
legri misnotkun séu stelpur, 10%
séu strákar. Hvað útbreiðsluna
varðar er talið að í Svíþjóð hafi 2
af hverjum 100 konum um lengri
tíma verið misnotaðar af föður
sínum, stjúpa, frænda eða öðrum
ættingjum og að 50-90% þessara
tilfella séu aldrei kærð.
Kúgun og
valdbeiting
Oft byrjar þetta strax um 3ja til
4ra ára aldur með fikti en þegar
stelpurnar komast á kynþroska-
aldur færist það yfir í mök. Kyn-
ferðisleg misnotkun barna virðist
fylgja sama mynstri og ofbeldi al-
mennt gagnvart konum og börn-
um. Það virðist t.d. ekki vera tak-
markið að ná kynferðislegri útrás
skömmu áður, en hún hafði fram
að því talið að hún væri sú eina
sem orðið hefði fyrir þessari
hræðilegu reynslu. Það segir
mikið um þá einangrun sem þessi
börn búa við, - þau þora ekki að
minnast á þetta við neinn og
halda jafnvel að þetta sé þeim
sjálfum að kenna. Opin umræða
getur hjálpað þeim til að leita sér
aðstoðar fremur en að grípa til
örþrifaráða gagnvart sjálfum sér
eða öðrum. A vegum Samtaka
um kvennaathvarf er nú í bígerð
að mynda sérstakan ráðgjafar-
hóp í haust sem hugsanlega getur
veitt fjölskyldum og börnum sem
í þessu lenda stuðning. Markmið
hópsins er líka að safna upplýs-
ingum um stöðu þessara mála hér
heima og hvetja til umræðu og
umhugsunarum þessi mál,“ sagði
Jenný Baldursdóttir að lokum.
-ÁI
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 21. júlí 1985