Þjóðviljinn - 21.07.1985, Qupperneq 8

Sjö barna fjölskyldur
erualgengarmeðal
Amishaog þvíhefur
þeimfjölgaðum
. helmingásl.tuttugu
árum, enda þótt fimmti
hverþeirrasem
fæðast taki ekki skírn
og hverfi úr
samfélaginu.
þeir sem hafna nútímanum
Sértrúarflokkur verður frœgur í kvikmynd
- Amishar lesa ekki bcekur, horfa ekki d
sjónvarp, reisa ekki kirkjur og viðurkenna
hvorki her né ríkisvald.
Sú ágæta kvikmynd,
Vitniö, sem nú ersýnd í
Háskólabíóigeristá
meöal Amisha í Pensyl-
vaníu í Bandaríkjunum.
Drengur, fæddur í þess-
um sérstæöa söfnuði,
veröur af tilviljun vitni aö
morði og lögreglumaður
sem málið kannar og er í
lífsháska leitar hælis hjá
þessumfurðulegu
þýskumælandi bænd-
um, sem lifa í samheldni
og friöi og af landsins
gæöum og láta sem tutt-
ugasta öldin með tækni-
galdri sínum og ófbeldi
sé ekki til.
Það er ekki úr vegi að nota tæk-
ifærið til að minna á þetta sér-
stæða samfélag, sem nú telur um
90 þúsundir manna í Bandaríkj-
unum og Kanada. Þeir eru af-
komendur þýskra og svissneskra
mennoníta, sem á sautjándu öld
voru ofsóttir og brenndir fyrir trú
sína í Evrópu og leituðu vestur
yfir hafið í leit að friði. Höfundur
þeirra siðar er Jakob Amman,
mennonítaprédikari frá Sviss, en
flestir koma frá Elsass og Pfalz og
tala enn mállýsku feðra sinna.
Ekki eru nema 90 ættarnöfn í
gangi meðal þessa fólks.
Allir prédika
Amashfólkið er bókstafstrúað
og það þýðir m.a. að þeir afneita
öllu ofbeldi. Þeir afneita tvískipt-
ingu í hið veraldlega og hið trúar-
Iega. Hlutverk mannsins er að
lifa að guðs vilja og líkjast ekki
þessum heimi. Og þetta þýðir í
útfærslu Amashmanna, að þeir
hafi sem minnst saman að sælda
við aðra sem að þeirra dómi eru
trúlausir eða vantrúaðir.
ábyrgð á einhverju dýri mjög
snemma.
Utan við sem flest
Amishfólkið borgar skatta en
greiðir ekkert til almannatrygg-
inga. Það annast sjálft um þá sem
veikjast og borgar reikninga fyrir
þá sem þurfa að fara á sjúkrahús.
Amisharnir taka ekki við neinu
frá ríkinu, því það er veraldlegt.
En ef að hlaða brennur hjá
bónda, þá koma þeir allir saman
og reisa hana á ný.
Þeir sverja ekki eið, forðast
„enska“ dómstóla og láta heldur
syni sína fara í fangelsi en að þeir
gegní herþjónustu.
Þeir snúa baki við þeim úr
hópnum sem brýtur þessi ströngu
lög með því að daðra við aðrar
kirkjur, drýgja hór, sýna „verald-
tega“ ágirnd eða giftast „ensk-
um“ manni eða konu. Hafði Páll
postuli ekki boðið Korintu-
mönnum, að þeir skuli ekki sam-
neyta syndaranum? En ef að sá
sem útskúfaður var iðrast syndar
sinnar, þá er efnt til hátíðar og
hann tekinn í sátt aftur.
Útskúfun
og affurhvarf
Um fimmtungur þeirra sem
fæddur er með Amishum yfirgefa
söfnuðinn án þess að taka skírn.
Samt fjölgar þeim, því þeir eiga
mörg börn. Amishar eru nú
helmingi fleiri en þeir voru fyrir
tuttugu árum. Að sjálfsögðu er
erfitt að halda uppi þeim sjálfs-
neitunaraga sem krafist er. Það
verður að sögn æ algengara að
ungt fólk prófi hvernig það er að
lifa í „veröldinni". Drekka
jafnvel og láta öðrum illum
látum. En á meðan bíða foreldr-
arnir og vona að allt fari vel. Og
furðu margir koma heim aftur og
verða „góðir gamlir Amishar“,
eins og einn kennimaður þeirra
kemst að orði.
ÁB tók saman.
Þeir forðast líka sem mest þeir
mega siði „hinna“ það er að segja
„hinna ensku“ sem þeir kalla svo.
Þeir ganga enn í fatnaði sem líkist
mjög þeim sem þýskt bændafólk
bar á átjándu öld (svipuð tíska
hefur reyndar verið í gyðinga-
þorpum í Póllandi, því fatnaður
hassidískra gyðinga, sem eru jafn
mikið út af fyrir sig og andstæðir
tímans rás og Amishar, er einkar
svipaður þeim sem sjá má í Amis-
haþorpunum). Þessi fastheldni
við siði feðranna er útskýrð með
því, að dramb sé mikil synd. Það
er t.d. dramb eða hofmóður að
hafa hnappa á fatnaði og því er
jökkum haldið saman með krók-
um eða lykkjum. Amashfólk ber
enga skartgripi. Þeir eiga ekki
bíla en aka um á hestvögnum.
Samt nota þeir strætisvagna og
Iestir ef þörf krefur. Þeir reisa
ekki sérstök guðshús - það er líka
hofmóður. í hverri byggð eru svo
sem 35 fjölskyldur eða 200
manns, sem lúta forystu öldunga.
Þetta er gert m.a. vegna þess að í
hverri byggð eiga ekki að vera
fleiri en komast fyrir í stofunni
hjá hverri fjölskyldu, þar sem
haldnar eru guðsþjónustur annan
hvern sunnudag. Hver og einn
verður að vera reiðubúinn að
prédika ef að hlutur hans kemur
upp, því allir eru jafn lærðir eða
ólærðir. Amishbörn læra að lesa
og skrifa og reikna í eins bekkjar
skóla - önnur menntun er líka'
dramb. Þeir lesa ekki bækur
nema Biblíuna og sálmabókina
og skrifa þá ekki bækur heldur.
Tœknin
og nauðsynin
Tæknin er eilíft vandamál hjá
öldungum Amisha. Smám saman
hefur verið leyft að notast við
fleiri vélabrögð tækninnar en
áður og ræður þá nauðsyn
bóndans mestu. Það þarf til dæm-
is að kæla mjólkina og til þess
þarf rafstraum, en rafmagn var
ekki leyft í byggðum Amisha. Nú
hafa þeir „eftir vöku- og bæna-
nætur" fundið það ráð, að fram-
leiða sitt rafmagn sjálfir eða nota
tæki sem ganga fyrir rafhlöðum.
Syndin er í háspennulínum
dreifikerfis „hinna ensku“, og
það er ekki notað. Og enn er raf-
magn ekki haft til persónulegs
munaðar. Venjulegalogaraðeins
eitt ljós í húsum á kvöldum, olíu-
lampi í eldhúsinu, þar sem fjöl-
skyldan safnast saman á kvöldin.
Amishar eru að jafnaði fámálugir
og lítið gefnir fyrir ástarorð, en
vingjarnlegir á stilltan hátt.
Börnin venjast við að bera
Amisharlifaaf
landsins gæðum og
forðast sem mest
nútímatækni: ávextir
eru ekki djúpfrystir
heldurlagðirniðurá
gamla vísu.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 21. júlí 1985