Þjóðviljinn - 10.11.1985, Blaðsíða 4

Landsvirkjun
enginn
leiktœkjasalur
Rœttvið Aðalstein Hallgrímsson
framkvœmdastjóra Hagvirkis um stöðvun
orkuframkvœmda, fjdrhagsstöðu Hagvirkis, sölu
tœkjaflotans, hlutverk Landsvirkjunar og stríðið við
Verktakasambandið
Aðalsteinn Hallgrímsson framkvæmdastjóri Hagvirkis: Lifum þetta af en verðum að lima nið
- Staðan hjá okkur í dag er sú,
að við stöndum frammi fyrir því
að þurfa að selja öll hin stórvirku
tæki okkar og staðan hjá öðrum
verktökum í landinu er sú að þeir
kaupa ekki þessi tæki, vegna
þess að þeir eru í sömu aðstöðu
og við. Það eru engin verkefni.
Öll uppbygging í landinu virðist
vera hætt, vonandi þó aðeins í
bili, og við erum á engan hátt
sáttir við það, segir Aðalsteinn
Hallgrímsson verkfræðingur og
einn eigenda og framkvæmda-
stjóra Hagvirkis sem óumdeilan-
lega hefur verið leiðandi verktak-
akfyrirtæki hérlendis á undan-
förnum árum. Fyrirtæki sem hef-
ur búið yfir stórvirkari tækjaflota
en áður hefur þekkst hérlendis
og unnið við stærstu virkjana- og
vegaframkvæmdirnar innan-
lands síðustu árin. Nú blasir hins
vegar við stórfelldur samdráttur
hjá fyrirtækinu eftir að orkufram-
kvæmdir hafa verið stórlega
skornar niður og tækjaflotinn er til
sölu. En um hversu stórar fjár-
hæðir er hér að ræöa?
- Ég hef ekki alveg nýjustu
tölur en það hefur verið slegið á
að nývirði tækjanna sé um 500
miljónir króna. Um helmingur-
inn af þessum verðmætum eru
tollagjöld sem þekkjast ekki á
slíkum tækjum erlendis.
Ef þið getið ekki selt þessi tæki
hérlendis eigið þið þá von á sölu
erlendis og gefur slík sala nokkuð
í aðra hönd?
- Það er rétt að notuð tæki hafa
lækkað mjög í verði erlendis und-
anfarið á sama tíma og ný tæki
hafa hækkað. Maður skyldi því
ætla að það væri markaður fyrir
nýleg tæki erlendis en það hefur
ekki sýnt sig ennþá.
Hafið þið leitað eftir sölu tækja
erlendis?
- Þaö er verið að skoða þau
mál. Evrópumboðsmenn Ko-
matsu hafa verið með þessi mál í
athugun og einnig okkar við-
skiptaaðilar hérlendis, Bílaborg
og Hekla.
Iðnaðarbankinn
á þurru
Það eru uppi háværar raddir
um að fyrirtækið sé að riða til
falls og að hugsanlegt gjaldþrot
Hagvirkis muni höggva mjög
nærri Iðnaðarbankanum. Hvað
segir þú um það?
- Iðnaðarbankinn hefur allt sitt
á þurru. Hann er í ábyrgð fyrir
erlendum lánum af tækjunum, en
það er ekki nema brot af verð-
mæti tækjanna og jafnvel ekki
nema brot af erlendu verðmæti
þeirra. Hitt er annað mál að ef
við verðum neyddir til að selja
þessi tæki úr landi, þá stendur
lítið sem ekkert eftir.
Hvað hefur starfsmönnum
fækkað hjá ykkur að undan-
förnu?
- Það er mun daprari saga. Nú
eru á launaskrá hjá okkur 170
manns en það er um helmingi
færri en voru í sumar. Hluti af
þessari fækkun er árstíðabundinn
en þetta er samt töluverður sam-
dráttur.
Hvernig lítur veturinn út hjá
ykkur?
- Það er ekkert um jarðvinnu-
verkefni og í húsbyggingum er
ýmislegt óljóst. Við ætluðum að
byggja fyrir Búseta en það veit
enginn hvernig verður farið með
þá í kerfinu. I rauninni er ekki
boðið upp á neitt í vetur og það er
alveg óhætt að segja það, að út-
lendingar bíða hér í gættinni eftir
að þessi mál fari í hnút hjá okkur,
svo þeir geti tekið þetta yfir þegar
farið verður af stað aftur.
Það er ekki nóg að hugsa að-
eins til eins verkefnis í einu,
hvorki fyrirtækjanna né starfs-
fólksins vegna. Það verður að
vera ákveðið samhengi í þessu frá
ári til árs t.d. í orkuframkvæmd-
um, þar sem eitt árið eru 2 milj-
arðar undir og 200 miljónir það
næsta. Slíkt gengur ekki.
Ekki spurning um
hag Landsvirkjunar
Er ástæðan fyrir þessu bakfalli
kannski ekki einmitt sú að menn
hafa farið allt of geyst á undan-
förnum árum í orkuframkvæmd-
ir og að þið verktakar berið þar
ákveðna ábyrgð með þrýstingi á
stjórnvöld?
- Verktakar leggja auðvitað
áherslu á að hafa nóg að starfa
eins og aðrir í þjóðfélaginu. Ég
held að það hafi ekki vegið
þungt. Það sem þyngst vegur í
þessu, er vandamálið að selja
orkuna og þá ekki síst að verð-
leggja hana.
Okkar aðalatvinnuvegur í dag,
útgerð og fiskvinnsla, er rekinn
með tapi en ég heyri þó sem betur
fer ekki háværar raddir um að
leggja sjávarútveginn niður.
Þvert á móti er rætt um að bæta
þurfi rekstrargrundvöll sjávarút-
vegsins, þannig að hann standi
undir sér.
Orkuvinnsla til iðnaðar og
sjávarútvegur eiga það sam-
merkt, að vera undirstöðuatvinn-
uvegur til nýtingar á auðlindum
okkar. Hvort slíkan atvinnuveg
beri að stunda er því ekki spurn-
ing um hag einstakra fyrirtækja,
heldur hvort atvinnuvegurinn
skilar okkur einhverju í þjóðar-
búið.
Það er út í hött að afskrifa nýt-
ingu á vatnsaflinu í landinu á
þeim forsendum einum að
Landsvirkjun skili ekki hagnaði,
án þess að skoðaður sé kostnaður
Landsvirkjunar af öflun orkunn-
ar.
í fyrsta lagi getur Landsvirkjun
hagrætt í rekstri eins og önnur
fyrirtæki, en slíkt vegur nú aldrei
þungt, þar sem meginkostnaður
Landsvirkjunar er fjármagns-
kostnaður, vegna mikils
stofnkostnaðar og langs afskrift-
artímabils.
í öðru lagi hefur Landsvirkjun
orðið að standa undir kostnaði
sem mikið vafamál er að fyrirtæk-
ið eigi að bera. Þar vil ég nefna
t.d. vegagerð, þe. styrking vega
að virkjunarstöðum, jafnvel
innan þjóðvegakerfisins. Stór-
felldar bætur fyrir meint tjón
bænda, sem erfitt er að færa rök
fyrir að sé tjón þjóðfélagsins í
ljósi kjötframleiðslu.
í þriðja lagi hvílir að hluta á
Landsvirkjun að kanna jarðfræði
landsins m.t.t. hugsanlegra virkj-
anakosta. Háar fjárhæðir sem
nefndar hafa verið m.a. hjá ykk-
ur á Þjóðviljanum um hversu dýr
Fljótsdalsvirkjun er orðiri, er að
mestu yfirtökuverð Landsvirkj-
unar á virkjunarréttinum. Þegar
vextir eru háir, eru t.d. 30 ára
vatnamælingar ekki lítil upphæð
þegar loks er hafist handa um
framkvæmdir. Spurningin er
hvort óeðlilega háum kostnaði af
rannsóknum á náttúru landsins sé
ekki velt á Landsvirkjun.
Þegar svo kemur að sjálfri
framkvæmdinni er verulegur
hlutur stofnkostnaðar í raun
gegnumstreymi á fjármagni yfir
til ríkisins í formi tolla og skatta
af þeim er vinna verkin, og
Landsvirkjun sér aðeins brot af
þeim fjármunum. Vinnuvélar og
allur rekstur þeirra er t.d. gífur-
lega hátt tollaður og ríkið hirðir
aftur stóran hluta af tekjum
starfsmanna í formi beinna og
óbeinna skatta.
Auðvitað væri æskilegt að geta
selt orkuna á því verði að Lands-
virkjun skili sem fyrirtæki beint
og óbeint fullum hlut í samneysl-
una á þennan hátt, en þegar það
er ekki hægt og ekki er um aðra
betri valkosti að ræða til verð-
mætasköpunar, þá þarf að huga
að grundvellinum.
Kokkabœkur
frjálshyggjumanna
Þú Htur svo á að þrátt fyrir það
lága orkuverð sem býðst, þá séu
. fallvötnin þrátt fyrir það auðlind
sem gefi af sér arð?
- Já, alveg tvímælalaust. Það er
alveg eins og með fiskinn. Það er
ekki spurning um hvernig hin ein-
stöku fyrirtæki bera sig í þessu.
Þegar maður metur þessar
framkvæmdir verður að skoða
dæmið í heild sinni. Hvernig lítur
landið út án þess að virkja, og
hvernig lítur það út með því að
virkja? Það er eini mælikvarðinn
á hagkvæmnina, en hitt að líta á
fyrirtækið sem einangrað fyrir-
bæri sem á að skila af sér arði á
meira heima í kokkabókum
frjálshyggjumanna. Landsvirkj-
un er enginn leiktækjasalur.
Telur þú að það orkuverð sem
talað er um í dag sem kostnaðar-
verð frá Landsvirkjun, um og yfir
20 mills, sé of hátt metið?
- Það er of hátt metið fyrir
þjóðfélagið, en það er ekki þar
með sagt að það sé of hátt metið
fyrir Landsvirkjun eins og hennar
rekstrargrundvöllur er í dag.
Nú liggur það á borðinu að við
höfum á undanförnum árum
fjárfest fyrir sem nemur 4Vi milj-
arði í hreinni umframorku og að-
eins vaxtakostnaður af þessari
orkuskuld er um 500 miljónir á
ári. Eru menn ekki búnir að setja
af stað snjóbolta sem hleður
ískyggilega utan á sig?
- Þessi snjóbolti er fyrir hendi
en spurningin er í hvað var þessi
snjóbolti notaður? Hann varekki
notaður eingöngu til að virkja.
Hann gefur þess vegna ekki rétta
mynd af orkukostnaði.
Nefni engar tölur
Telur þú miðað við hvernig
staðan er í dag að það sé rétt-
lætanlegt að selja þessa umfram-
orku sem við eigum nú í kerfinu
fyrir 10-15 mills eða svo, einungis
til að selja hana?
- Ég tel það réttlætanlegt á
meðan það er þjóðhagslega hag-
kvæmt. Ég er ekki tilbúinn að
nefna neina tölu um orkuverð en
það þarf að selja hana þannig að
þjóðin hagnist á því. Þetta er ekki
spurning um að taka hlut og eyða
honum, heldur að nýta hann.
Þegar við fjárfestum í okkar
tækjabúnaði þá höfðum við í
höndunum árlega kynningu
Landsvirkjunar á framtíðarverk-
efnum. Þar var um að ræða
hundruð miljóna króna verkefni
á þessu ári og því næsta. Frestun
þessara framkvæmda hefur slegið
grundvöllinn undan rekstri þess-
ara tækja. í sjálfu sér gætum við
leitað út fyrir landsteinana eftir
verkefnum, en þá stöndum við
frammi fyrir því að vera á engan
hátt samkeppnishæfir með þessar
vélar helmingi dýrari en sam-
keppnisaðilar. Við erum því ann-
ars vegar einangraðir hér á ís-
landi og búum síðan hér við
þennan þrönga markað.
Hver höndin upp
á móti annarri
Þið hafið um árabil átt í úti-
stöðum við Verktakasambandið
og á þann hátt jafnframt útilokað
ykkur frá hermangsframkvæmd-
um sem löngum hafa verið til
bjargar þegar hart er í ári hjá
verktökum. Hver er skýringin á
þessu?
- Við höfum ekki talið okkur
eiga erindi sem erfiði í Verktak-
asambandið. Þar virðist hver
höndin vera upp á móti annarri
og jafnvel þær siðareglur sem
sambandið setti sér ekki virtar.
Við töldum okkur ekki eiga sam-
leið með þeim hópi og erum ekk-
ert á leiðinni þarna inn aftur.
Hópur fyrirtækja með aðild að
Verktakasambandinu hefur
4 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 10. nóvember 1985