Þjóðviljinn - 10.11.1985, Blaðsíða 13

Noregur
Jafnrétti
kynjanna
er orðið
hefð I SV
Fjórar konur úr Sósíalíska
vinstriflokknum voru hérí kynnisferð á
dögunum. Þœr voru hissa á að
aðeins ein kona skuli sitja áAlþingi
fyrir Aiþýðubandalagið
í næstliðinni viku vor hér á
landi fjórar konur úr forystu-
sveit Sósíalíska vinstri-
flokksins í Noregi. Þærvoru
hingað komnarfyrirtilstuðlan
norska utanríkisráðuneytisins
sem á hverju ári styrkir
samtök kvenna og æskulýðs
til kynnisferða svo þau geti
kynnt sér starfsemi og skipu-
lagsmál hliðstæðra samtaka í
öðrum löndum. Er þetta gert í
því augnamiði að örva þátt-
töku kvenna og æskulýðs í
stjórnmálum.
Konurnar fjórar voru Kirsti
Nöst varaformaður SV en hún fer
með málefni kvenna í flokknum,
Kristin Halvorsen sem er ritari
kvennamála og formaður unglið-
asamtaka flokksins, SU, Torhild
Hellström sem sæti á í kvenna-
nefnd flokksins og er bæjarfull-
trúi í Lörenskog austan við Osló
og Karin Elisabeth Björgum sem
einnig á sæti í kvennanefndinni.
Áður en þær hurfu af landi
brott náði Þjóðviljinn tali af
þremur þeirra en Karin var á
ferðalagi á Vestfjörðum. Allt frá
stofnun SV fyrir 10 árum hefur
gilt sú regla að hlutfall hvors kyns
í stofnunum flokksins og á fram-
boðslistum megi ekki vera lægra
en 40%. Við spurðum þær fyrst
hvernig reynslan væri af því að
beita þessari reglu.
„Það hefur gengið mjög vel og
þess er vel gætt að reglunni sé
framfylgt á öllum vígstöðvum. í
sjálfu sér væri hægt að koma því
þannig fyrir að hlutfall kynjanna
væri jafnt á framboðslistum en
svo næðu bara karlarnir kjöri.
Hefðin fyrir jafnréttinu er hins
vegar orðin svo sterk að slíkt ger-
ist ekki. Það má nefna sem dæmi
að fyrir kosningarnar nú í sept-
ember kom upp sú staða þegar
búið var að stilla upp listum í
kjördæmunum að með
óbreyttum þingstyrk hefðu 3
karlar náð kjöri en aðeins ein
kona. Miðstjórnin í Osló beindi
því þá til einnar kjördæmisstjórn-
arinnar að hún breytti listanum
og það var gert.
Jafnréttið gildir líka á hinn veg-
inn eins og fram kom eftir kosn-
ingar. Flokkurinn bætti við sig
tveimur þingsætum, hefur nú sex
þingmenn, þrjár konur og þrjá
karla. í röðum varamanna er
staðan hins vegar sú að þar eru
fimm konur og einn karl. Það
hefur verið rætt um það í stjórn-
inni að koma skuli í veg fyrir að
hlutfall kynjanna raskist á þingi
af þessum sökum.
En auðvitað tók það sinn tíma
að festa þessa reglu í sessi en nú
ríkir enginn efi um að hún sé rétt.
Að sjálfsögðu verða alltaf um-
ræður og deilur um val á lista og
eflaust finnst sumum körlum þeir
hafa verið látnir víkja fyrir kon-
um ómaklega. En reglan sjálf er
ekki umdeild."
Bara ein á þingi?
— Hvernig hafa aðrir flokkar
brugðist við þessari reglu?
„Hún hefur komið af stað
mikilli umræðu í hinum flokkun-
um um stöðu kvenna. í Verka-
mannaflokknum hefur verið
ákveðið að setja reglur um hlut-
fall kynjanna á framboðslistum
fyrir næstu kosningar, reyndar
eru konur 45% af þingflokki
Verkamannaflokksins nú að
kosningum loknum. Og meira að
segja í Hægriflokknum hafa kon-
ur ákveðið að tekin verði upp
hlutfallsregla fyrir næstu kosn-
ingar. Þær eru hræddar um að
annars missi þær stuðning
kvenna, enda hafa konur sýnt af
sér vaxandi róttækni í kosning-
um.
Fyrir kosningarnar í haust sett-
ust kvennahópar flokkanna niður
með kvennahreyfingunni og
ræddu leiðir til að fjölga konum á
þingi. Þar var bent á skipulagið
hjá okkur í SV sem gott fordæmi.
í ljósi þessa finnst okkur ein-
kennilegt að sjá það hér á landi
að fyrir Alþýðubandalagið situr
aðeins ein kona á þingi. Það er
undarlegt að Alþýðubandalaginu
skuli ekki hafa tekist að spanna
yfir þá strauma sem uppi eru
meðal kvenna. Hérvantar greini-
lega umræðu um þátt kvenna í
stjórnmálum. Flokkurinn verður
að hafa það hugfast að konur öðl-
ast ekki pólitíska reynslu nema
með því að taka þátt.“
— Pú ert formaður ungliða-
samtakanna, Kristin, hvernig hef-
ur flokknum gengið að virkja
ungt fólk?
„Við gerum okkur ljóst að
unga fólkið er stór og mikilvægur
kjósendahópur svo við höfum
reynt að höfða til þess, ma. með
því að setja ungt fólk framarlega
Thorhild Hellström, Kirsti Nöst og Kristin Halvorsen út undir vegg í kaldri haustsól á íslandi. Mynd: Sig.
á framboðslista flokksins. Efsti
maður á lista flokksins í Vestur-
Ögðum var aðeins tvítugur og sá
langyngsti sem skipaði efsta sæti
á framboðslista. I öllum kjör-
dæmum var ungt fólk í einhverju
af fimm efstu sætum listanna,"
segir Kristin sem er 25 ára og var-
aþingmaður flokksins í Osló.
Hanna landsmóðir
— Ykkur gekk vel í kosningun-
um, ekki satt?
„Jú, flokkurinn jók þingstyrk
sinn um 50% þótt atkvæða-
aukningin væri ekki svo mikil. En
það sem okkur þótti best var að
SV gekk vel á sama tíma og
Verkamannaflokkurinn er í
sókn. Þau úrslit finnst okkur rétt-
læta stöðu flokksins sem aðhald
fyrir Verkamannaflokkinn. Okk-
ur hefur tekist að toga hann til
vinstri, amk. í orði. Það er nefni-
lega svo með þennan flokk að
hann er oft róttækur í málflutn-
ingi á þingi en þegar til atkvæða-
greiðslu kemur verður hann
íhaldssamur. Þetta kom glöggt
fram þegar fjallað var um tillögu
SV um bann við olíuflutningum
norskra skipa til Suður-Afríku,
þá voru þingmenn flokksins
meðmæltir tillögunni í umræðum
en greiddu svo atkvæði gegn
henni.
Ein skýringin á kosningasigri
okkar er það sem nefnt hefur ver-
ið „Hönnu-einkennið“. Það felst
í persónufylgi Hönnu Kvanmo
þingmanns sem hvað eftir annað
var valin vinsælasti stjórnmála-
maður landsins í skoðanakönn-
unum.“
— Finnst ykkur það ekkert
vafasamt fyrir sósíalískan flokk
að ýta undir það sem nefna mœtti
persónudýrkun?
„Auðvitað er persónudýrkun
ekkert æskileg en í kosningabar-
áttu velur flokkurinn ekki sjálfur
þær forsendur sem baráttan er
háð eftir. Við vildum reka góða
og faglega baráttu og hafa mál-
flutning okkar hnitmiðaðan. Það
má því segja að það hafi hentað
okkur mjög vel að reyna að
tengja Hönnu sem mest við
flokkinn og ímynd hans.“
Kristin segir að það hafi verið
stórkostlegt að standa með henni
úti á götu og ræða við kjósendur.
„Það komu til hennar konur og
spurðu hvort hún væri ekki úr
flokki kristilegra. Hún virkaði á
fólk eins og landsmóðir," segir
hún og brosir.
Augljós kúgun
— Nú er að Ijúka kvennaára-
tug, hvernig áhrif hefur hann haft
í Noregi?
„Það hefur heilmikið gerst á
jafnréttismálum, allskonar lög
verið sett. En raunverulegt
jafnrétti hefur ekki náðst. Konur
eru enn með lægstu launin, þær
vinna mest á heimilunum og eru
efnahagslega ósjálfstæðar. Hins
vegar hefur stærri hluti hinnar
pólitísku umræðu farið fram á
kvennapólitískum forsendum.
Þar hefur borið hæst kröfuna um
að konur taki meiri þátt í atvinnu-
lífinu og karlar í heimilislífinu.
Nú er líka á dagskrá í fullri aivöru
krafan um 6 stunda vinnudag.
Fyrir fimm árum höfðu engir
uppi þessa kröfu nema kvenna-
hreyfingin og SV, aðrir hlógu að
henni. Nú er stytting vinnutímans
rædd í alvöru mas. meðal hægri-
kvenna og innan verkalýðshreyf-
ingarinnar. Það er góður ár-
angur.“
— Hvernig er staða kvenna-
hreyfingarinnar?
„Hún er því miður næstum
dauð en barátta hennar snýst nú-
orðið einkum gegn klámi og
vændi. Ólíkt því sem gerst hefur
hér á landi eru flestar kröfur
hennar komnar inn í
stjórnmálaflokkana. Þar má
einnig sjá árangur af þeirri aðferð
okkar að reka á eftir Verkamann-
aflokknum. Hann keppir nú við
okkur um að setja fram kvennap-
ólitískar kröfur, svo sem um fæð-
ingarorlof, styttri vinnutíma,
fleiri barnaheimili oþh. Þetta hef-
ur breyst á mjög stuttum tíma og
svipaðrar þróunar gætir einnig í
borgaraflokkunum.
Það má segja að kvennahreyf-
ingin hafi einangrast töluvert. Þó
nær hún dálítið til yngri kvenna.
Ungar konur telja margar hverj-
ar að fullu jafnrétti sé náð og
skilja ekki þetta múður í okkur
„gömlu frænkunum". Kvenna-
hreyfingunni tekst hins vegar að
ná til þessa hóps vegna þess hve
kúgunin er augljós í klámi og
vændi.“
Lítið atvinnuleysi
Eins og áður sagði var það fjár-
veiting frá norska utanríkisráð-
uneytinu sem gerði för fjórmenn-
inganna til Islands mögulega.
Þær sögðu að flokkurinn hefði
áður nýtt sér þessa fjárveitingu
og sent konur til Englands,
Frakklands og Ítalíu. En hvers
vegna varð ísland fyrir valinu í
ár?
„ísland er eina landið í Vestur-
Evrópu þar sem enn er eftirspurn
eftir vinnuafli, einnig vinnuafli
kvenna, og okkur langaði að at-
huga hvaða áhrif það hefði á
stöðu kvenna. Við vildum líka fá
skýringu á því hvers vegna hér á
landi kemur fram kvennalisti í
kosningum."
— Og við hverja hafiðþið rætt?
„Við höfum heimsótt konur í
Alþýðubandalaginu, Kvenrétt-
indafélag íslands, Kvenna-
listann, Kvennaframboðið,
Kristínu Kvaran úr Bandalagi
jafnaðarmanna og svo eyddum
við einum degi á Stokkseyri með
Margréti Frímannsdóttur, já og
heimsótt skóla og rætt við ícenn-
ara. Við óskuðum eftir viðtali við
fulltrúa Alþýðuflokksins en þeir
sögðust ekki hafa tíma til að ræða
við okkur. Okkur grunar nú að
þá hafi einnig skort áhugann."
— Finnst ykkur margt ólíkt því
sem þið eigið að venjast í Noregi?
„Það er nú fleira líkt en ólíkt
með löndunum. Það var einkum
tvennt sem okkur finnst verulega
frábrugðið hér. í fyrsta lagi ríkir
ekki atvinnuleysi meðal kvenna í
sama stíl og í Noregi og í öðru lagi
er samsetning þings og sveitar-
stjórna mun óhagstæðari konum
hér en hjá okkur. Það er líka
greinilegt að íslenska kvenna-
hreyfingin er á uppleið meðan
hún hefur dalað í Noregi. Það
hefði td. ekki verið möguleiki að
norskar konur tækju sér frí í
heilan dag eins og hér gerðist eða
þá að ná Svo stórum hópi kvenna
saman á fund. Þetta sýnir kannski
að konur eru óánægðari með
stöðu sína hér en í Noregi."
— Einhver skilaboð í lokin?
„Við vitum að það er framund-
an landsfundur hjá Alþýðu-
bandalaginu og við vonum að
hann átti sig á því hvaðan vindur-
inn blæs. Flokkurinn þarf að gera
sér grein fyrir því að konur eru
stór og mikilvægur hluti verka-
lýðsstéttarinnar — og þar að auki
sá verst setti. Þess vegna þarf að
auka hlut þeirra í stjórnmálum."
—ÞH
Sunnudagur 10. nóvember 1985 Þ4ÓÐVILJINN — SIÐA 13