Þjóðviljinn - 06.04.1986, Qupperneq 8

BÓKMENNTIR
ég held stööugt framhjá dauðanum
geflífinuundirfótinn...
við náttúruauðlindir
Birgir Svan Símonarson
og Olafur Lárusson
Líflínur
Höfundar gáfu út
Reykjavík 1985
Skáld og myndlistarmaður hafa tekið
sig saman og búið til bók. Hverju ljóði
fylgir mynd og tengslin á milli misjafnlega
sterk að dómi fljótfærins lesanda, en oftar
en ekki kemst hann að þeirri niðurstöðu,
að ljóðum sé stuðningur í mynd. Hvort
um öfugan feril getur verið að ræða skulu
aðrir dæma um.
Flest ljóðanna í bókinni er stutt, eins
víst að þau séu af japanskri Iengd, og
spretta gjarna ef einni mynd. Líflínur
heita þau - já og því ekki það? Maðurinn
og hans athæfi kallast á við fyrirbæri af
öðru sviði og í þeim myndhverfingum
verður margt til gott og skemmtilegt.
Hjarta mannsins er fljúgandi diskur, sem
ekki er hægt að sanna að sé til - um leið er
sá diskur raunverulegri en diskurinn sem
brotnaði í hádeginu. Það getur líka verið,
að hjarta manneskjunnar sé frystihólf -
eins þótt það sé fullt af tárum. Einu sinni
er ljóðmælandi orðinn „óbrjótandi glas“-
sem þýðir líka, að þegar hann brotnar
eftir mikið hnjask þá brotnar hann í „þús-
und mola“.
Birgir Svan kann til verka og hann miss-
ir ekki svo glatt marks. Stundum eru hug-
takaheimarnir tveir, sem í líflínum
skerast, ögrandi ólíkir: samfarir eru
„helgistund“ og messa. Stundum eru þeir
upp dregnir í óvæntum skyldleika - eins
og þegar sambúð við líf og dauða hverfist í
hjúskaparraunir:
ég held stöðugt framhjá dauðanum
gef lífmu undir fótinn
það er saklaust stundargaman....
Það er einatt mikill leikur í þessum ljóð-
um, eins og til dæmis í Auðlvndi, þar sem
konunnar ljúfu leyndarmál eru
dúnmjúkar svigbrautir, eru háhitasvæði
sem „aðkallandi" er að gera eitthvað við
því það er
eitthvað svo
yndislega bogið
við sannar
náttúruauðlindir.
Önnur ljóð eru svo lengri og af annarri
gerð. Eins og til dæmis „Svipur“ sem segir
gamla sögu af ástarinnar banvænu raun-
um, Maður og köttur, sem bætir nokkrum
línum við skáldlega fjandvináttu þessara
aðila tveggja, eða kvæði þar sem komið er
að hinu óumflýjanlega viðfangsefni:
Vandamál skáldskapar á vorum dögum:
skáldið gengur um gólf
ígrundar stöðu ljóðsins
í lególandi þarsem
hæstu filabeinsturnarnir
eru komnir undir hamarinn....
Skondið reyndar að tengja saman þau
hughrif, sem legókubbar og fílabein draga
á eftir sér yfir þjóðfélagið og líf skáldskap-
arins.
Sum hinna lengri ljóða eru ein-
hvernveginn agaminni og losaralegri en
þau hin krappari. í „Maður í gulu“ er ekki
látið við það sitja að líkja mannlífi við
náttúruna - inn í dæmið koma askvaðandi
bæði flísin úr auga bróðurins úr Móse-
lögum og vindmyllurnar hans Don Kík-
óta. Það má segja sem svo, að í lokakvæð-
inu sem heitir Samtíðarmenn, séu tvær
fullgildar myndir: annarsvegar eru and-
litin í kringum okkar „glitrandi sápukúl-
ur“ sem springa við snertingu - hinsvegar
eru samferðamenn okkar
lúin ferðataska á brautarpalli
full af hálfkveðnum vísum.
Og gætu hvor um sig staðið fyrir sínu.
En ekki jafnvíst að þessar myndir tvær
eigi erindi saman í stutt ljóð.
Að lokum skal hér tilfært eitt dæmi um
hið „japanska“ listfengi Birgis Svans:
Ljóðið heitir „Góðan veðurdag“:
fjöður
úr hami guðs
svífur til jarðar
leggur járnbent
hús í eyði.
-ÁB
Og krían í hólmanum er kommi
Ingólfur Sveinsson
Dægurmál
Letur 1985
Eftir nær hálfrar aldar starf í lögregl-
unni í Reykjavík birtir Ingólfur Sveinsson
safn ljóða og kallar Dægurmál og er það
bókarnafn vel viðeigandi. Því þessi
„ljóðalögga" ef við leyfum okkur að taka
svo til orða, reynist þegar að er gáð ein-
hver gagnpólitískasti ljóðasmiður sem nú
er uppi, og- textar hans eru mjög oft
beinlínis innlegg í umræðu dagsins. Ing-
ólfur skrifar um tölvuskrímslið, sem
geymir óæskileg viðhorf og athafnir þegn-
anna, um fjármálapóker ráðamanna, um
félagsmálaskessu sem fer í prófkjör út á
áhuga á kristindómsfræðslu í skólum og
hundahaldi, um viðurstyggilegt auglýs-
ingaflóð fyrir jólin og margt fleira. f bálki í
bókinni sem ber nafnið „Á ferðalagi“,
kemur Ingólfur við í New York og París,
Stalíngrad og London - og það sem gests
augað sér breytist umsvifalaust í pólitískar
túlkanir á samtímanum.
Lesandinn getur vel haft ánægju af
þessum textum. Ekki bara af því að hann
(í þessu dæmi hér) getur verið sammála
höfundinum um margt sem hann segir um
auðvald og firringu og fleira merkilegt.
Heldur og líka vegna einlægni höfundar
(sem kemur t.d. mjög skýrt fram í minn-
ingarkvæði um Marianellu Garcia-Villas,
sem barðist fyrir mannréttindum í E1 Sal-
vador) og svo blátt áfram vegna þess, hve
sjaldgæft það er, að lesa opinskáar pólit-
ískar ádrepur í ljóðformi nú um stundir.
Ingólfur Sveinsson er ekki staddur í tísku-
sveiflu.
Ekki svo að skilja: marga galla má finna
á þessum ljóðabálkum. Þeir eru þá oftar
en ekki tengdir því, að textarnir eru of
mikið og rækilega skyldir pólitískri dæg-
urgrein. Tökum dæmi af „Aron Road“
sem er um aronskuna, um þá hugmynd að
Kanar leggi vegi hér um allt. Ljóðmæl-
andinn mælir með tiltækinu og er ætlunin
að hann afhjúpi í málflutningi sínum
eymd aronskunnar. Ekkert kjaftæði um
menningu segir hann, vilja menn hafna
þægindum, sólarferðum og aukavinnu:
Við cyjabúar höfum lifað of einhxfu lífi
og erum ekki í takt við tímann.
Hvað þykist þið vita sem eruð alin upp
við fuglagarg í Eyjum, réttarjarm í Skagafirði
og kommúnisma í Eyjafirði?
Allt er það í lagi - nema hvað þetta fer
of nálægt pólitískri dægurmálamælsku,
sem fyrr segir. Það vantar í textana út-
sjónarsemi, ísmeygilegri ærsli og út-
úrsnúninga, galdur hins óvænta.
Best tekst Ingólfi ádrepan þegar hann
tengir boðskap sinn við forn minni eins og
í Passíusálmi nr. 53. „Þér var nær“ er þar
sagt við hinn krossfesta:
/ þögulli nóttinni
sefur þú í þvermóðsku þinni
Hver bað þig að standa upp
á fundinum í gær
og formæla þeim útvöldu?
Hitt má svo vera, að framganga Ingólfs
sem skálds sé öruggust þar sem hann er á
hefðbundnum slóð.um eins og í lokakafl-
anum sem nefnist „Úti í náttúrunni“ og er
utan við „dægurmálin". Þar hittum við
fyrir „hagyrðing á mölinni" ef svo mætti
segja, þann sem stundar frjálst form en
hefðbundið myndmál og tekur mið bæði
af hefðbundinni náttúrulýsingu og svo því
sem Steinn Steinar gerði og þeir karlar.
Af þeirri kunnáttu spretta geðþekkir ný-
rómantískir textar eins og þessi hér:
/ skugga fjallsins
hjá vatninu
sefur þögnin
Hulduskip fellir segl
undir glóð
vesturhimins
í djúpinu hvílir
gullharpa.
ÁB
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 6. apríl 1986