Þjóðviljinn - 10.08.1986, Blaðsíða 15

ölmiðlavaða
Nýlega fullyrti kona í mín eyru
að rás 1 í Ríkisútvarpinu væri
langbesti fjölmiðill sem við ætt-
um völ á. Ætli sé ekki eitthvað til í
því? Margt ágætisefni má finna
þar í hverri viku í ýmsu formi.
Stundum grípur um sig tíska, svo
sem eins og samtala- og símtala-
formið, sem nú er svolítið ofnot-
að til leiðinda, en er skemmtilegt
í hófi. Sunnudagsdagskráin er
oftar en ekki prýðileg. Má nefna
þætti eins og „Út og suður“, sam-
anteknar dagskrár stuttu eftir há-
degi um fjölbreytt efni, „röltið"
hans Guðjóns Friðrikssonar og
upprifjunarprógramm Svavars
Gests. Helsta umkvörtunarefni
mitt varðandi rás 1 hefði ég ekki
þorað að nefna hér, hefði ekki
Sigurður Þór Guðjónsson, rithöf-
undur, skrifað í síðasta Sunnu-
dagsblað Þjv. þessa afbragðs-
góðu grein (Til varnar symfóní-
um) og lagt mér vopnin í hendur:
þar kom fram, svart á hvítu, að
hlutur sígildrar tónlistar af út-
sendingartíma útvarpsins (báð-
um rásum) í einni viku, sem tekin
var sem dæmi, er ekki nema
7,8%. Margir langkúgaðir,
marghrakyrtir hlustendur
(„menningarsnobbar“, „af-
brigðilegir sérvitringar“, „ekkert
eðlilegt og almennilegt fólk“)
munu nú taka undir þegar ég
segi: Þetta er alltof lítið!
Tónlist má tilreiða fyrir út-
varpshlustendur með margvísleg-
asta hætti. Enda hefur það verið
gert í áranna rás. Ég minnist
þakksamlega óperukynninga
Guðmundar Jónssonar í gamla
daga, „þetta vil ég heyra“-
þáttarins, þar sem Pétur og Pá-
lína völdu sér tónlist, söngva-
þátta Þorsteins Hannessonar,
ýmiss konar síðkvöldsþátta fyrr
og síðar, í umsjón Guðmundar
Jónssonar, píanóleikara, Knúts
R. Magnússonar, Sveins Einars-
sonar, Rögnvaldar Sigurjóns-
sonar og miðnæturþátta Jóns
fyrir fólki. Eða telja menn sér trú
um að þetta sé sú „menningar-
stefna“ sem „fólkið vill“? Báðum
við um þessa áróðursherferð?
Nei. Það er barnalegt óraunsæi
að krefjast þess að „vilji almenn-
ings“ stjórni vali á efni ríkisfjöl-
miðla. Það er einfaldlega ófram-
kvæmanlegt. Ætti kannski að
efna til þjóðaratkvæðagreiðslu
um hverja nýja þáttaröð í sjón-
varpinu? Áður en við sjáum
þær?? Þetta er tómt mál að tala
um. Víst geta skoðanakannanir
gefið vísbendingar, enda er ugg-
laust reynt að taka mið af þeim.
En fyrst og fremst er og verður
þetta val fárra manna. Og þeir
móta líka gildismat okkar hvort
sem okkur líkar betur eða verr.
Því skulum við halda vöku okkar
og heimta að þeir gefi okkur ekki
steina fyrir brauð. Hvorki hafi
okkur né geri okkur að fíflum.
Útvarpsráðsmálið var til nokk-
urrar umræðu um helgina - enná
einungis í dagblöðum. Engin
fullnægjandi lausn virðist í sjón-
máli. Nokkuð skortir líka á, að
það sé sett í það víða samhengi,
þar sem það á heima (grunar
mig). í kjarna sínum virðist mér
nefnilega málið snúast um mál-
og skoðanafrelsi í íslenska lýð-
veldinu. Ekkert minna. Mælik-
varði á málfrelsi hlýtur ævinlega
að vera málfrelsi minnihluta-
hópa, eða hvað? Valdhafar,
hverju nafni sem þeir nefnast,
hafa málfrelsi jafnt í Sovét sem í
Suður-Afríku. Hvernig tryggjum
við mál- og skoðanafrelsi allra í
Ríkisútvarpinu? Málið tengist
líka landlægum sjúkdómi í kerf-
inu: pólitískum stöðu- og emb-
ættisveitingum; einnig vandanum
sem hlýst af æviráðningu ríkis-
starfsmanna. Og meður því, að
ég er í þessum vaðli skyndilega
orðin talsmaður viturlegrar
handleiðslu í erfiðum málum, er
mér spurn: Hvað segja þessir
stjórnmálafræðingar, lögfræð-
ingar, heimspekingar og félags-
fræðingar? Að ógleymdum rithö-
fundum? Út með ykkur úr
skúmaskotum og fílabeinsturn-
um og látið ljós ykkar skína!
Ykkar er þörf! Þögn ykkar er
hættuleg!
Málið fór hægt af stað, en var
stigmagnað skipulega til loka.
Síðustu dagana var enginn frétta-
tími, hvorki að morgni, kveldi né
á miðjum degi, á tveimur út-
varpsrásum og í sjónvarpi, þar
sem þetta stórmál var ekki í
brennidepli. Aðfangadaginn
sjálfan komst að heita má alls
ekkert annað að. Og gleðibanka-
stjórinn sjálfur boðaði að nú væri
þjóðhátíð! Sem sagt: Miðstýrð,
þrautskipulögð, ríkisrekin múgs-
efjun. („Massenverblödung",
þ.e. fjöldaforheimskun, sagði
þýskur tónlistarmaður, sem hér
var á ferð, og hafði aldrei upp-
lifað annað eins. Og kalla þó
Þjóðverjar ekki allt ömmu sína í
þeim efnum.) Dátt hafa þeir
hlegið, skraddararnir Markús
Örn og Hrafn Gunnlaugsson,
þegar þeir horfðu út á mann-
lausar götur höfuðborgarinnar
þetta kvöld: „Okkur tókst það!
Allir farnir heim til að góna á
nýju fötin keisarans! Skattpíndur
skrfllinn, sem borgar svo brúsann
sjálfur! Ho! Ho! Ho! Litlar 7
miljónir!“
Nú vill svo til, að ég get talið
upp fáein atriði, sem voru á boð-
stólum í Reykjavík á þessum vik-
um: II trovatore eftir Verdi í
óperunni, Messías eftir Hándel
fluttur á konsertum, Deiglan eftir
Arthur Miller, Tartuffe eftir Mo-
liere frumfluttur á íslensku
leiksviði, og sjálfsagt fleira gott
sem ég man ekki í svipinn. Tím-
inn sem fór í að kynna útvarps- og
sjónvarpsnotendum allt þetta
hefur ekki verið nema fáeinar
mínútur samanlagt. Og hluti þess
tíma greiddur dýru verði af þeim
bláfátæku fyrirtækjum sem stóðu
fyrir þessu.
Hvar voru nú þeir sem hæst
veina þegar minnst er á hand-
leiðslu og forsjárhyggju? Þarna
rak þó á fjörurnar skóladæmi um
slíkt. Nema hvað þarna var ekki
verið að hafa vit heldur vit-leysu
og bestu“ manna á því sviði, svo
óbeint sé aftur vitnað í Sigurð
Þór. Eins og hann, skal ég játa,
að mér er fyrirmunað að skilja
þetta fólk, sem finnst svona ósk-
aplega niðurlægjandi og móð-
gandi að láta hafa vit fyrir sér.
Hefur þetta fólk best vit á öllum
sköpuðum hlutum sjálft? Líka
þeim sem það hefur kannski
aldrei kynnt sér? Til hvers í ó-
sköpunum erum við að sveitast
blóðinu til að borga menntun
fólks, ef við viljum ekki nýta okk-
ur hana? Má ég bara grátbæna
menntamenn landsins á hinum
ýmsustu sviðum að vera svo væna
að hafa vit fyrir mér. En vel að
merkja: vit. Óg hvað það er vil ég
auðvitað reyna að meta sjálf.
Og þá rifjast upp dapurleg
endurminning frá næstliðnu vori,
þegar þjóðin öll fékk að reyna á
sjálfri sér ævintýrið um nýju fötin
keisarans. í margar vikur, já
mánuði, var undirbúinn og fram-
kvæmdur útspekúleraður áróður
fyrir því að kynna eitt lítið hund-
hvunndagslegt dægurlag, sem
flytja skyldi í fjölþjóðadagskrá.
Arnar Marinóssonar, svo
eitthvað sé nefnt. Auk vanalegra
tónleika með kynningum þula
(sem oft mættu vera ítarlegri).
Meira af svo góðu! Sumir sakna
þó langra tónlistardagskráa, þar
sem gerð er úttekt á stórum verk-
um ellegar einstökum tón-
skáldum eða einhverjum þáttum
í sköpunarverki þeirra. Auðvitað
undir „handleiðslu hinna vitrustu
BRÍET
HÉÐINSDÓTTIR
Frakkland
um sölu ríkissjónvarps
Það kom í sjálfu sér ekki á
óvart að fljótlega eftir að ný
útvarpslög höfðu verið
samþykkt, fóru raddir að
heyrast um að
samkeppnisaðstaða
Ríkisútvarpsins væri allt
önnurog mun betri en þeirra
sem hygðu á einkarekstur.
Þær raddir fóru síðan að tala
um að réttast væri að selja
Ríkisútvarpið, til þess að
„frelsið" væri í heiðri haft.
Ásgeir pulsusali reifaði þessa
hugmynd í stuttum pistli um sjón-
varp gærdagsins í DV: Ríkisút-
varpið er einfaldlega alltof gott til
þess að hægt sé að keppa við það.
Og Hannes Hólmsteinn Gissur-
arson hefur verið með svipaðar
skoðanir: það er ekkert frelsi á
meðan einn samkeppnisaðilanna
er ríkisstyrktur.
Frjólst útvarp
í Frakklandi
Eitt af baráttumálum Jacques
Chirac í kosningunum fyrr á
þessu ári var að útvarps- og sjón-
varpsrekstur yrði gefinn frjáls.
Það gerði hann líka fljótlega eftir
að hann tók við embætti forsætis-
Meirihluti Frakka er andvígur sölunni
og hér sjást mótmæli gegn því að
þessi elsta og virðulegasta sjón-
varpsrás Frakka lendi í klónum á
íhaldsmanninum Hersant.
ráðherra og nú vill hann selja
ríkisreknu sjónvarpsstöðinaTFl.
Meirihluti Frakka mun hinsvegar
afar mótfalhn slíku.
Ef litið er á dagskrá TFl föstu-
daginn 1. ágúst, kemur í ljós að
yfir dagskránni er ákveðinn
gæðastimpill. Það kvöld voru
sýndir tveir stuttir nýir grínþættir
eftir franska höfunda, auk þess
mætti söngvarinn Daniel Guic-
hard í sjónvarpssal og ræddi við
áhorfendur en jafnframt tók
hann lagið. Að lokum var svo
sýnd kvikmynd, sem fjallaði um
tvo hermenn í fyrri heimsstyrj-
öldinni.
Dagskrá nýju einkastöðvar-
innar La Chinq samanstóð hins-
vegar af þrem gömlum Banda-
rískum sjónvarpsþáttum, Flam-
ingo Road, Star Trek og Kojak.
Það þarf því ekki að koma á óvart
þó Frökkum lítist ekki á blikuna
ef selja á TFl.
Meirihluti
gegn sölu
Nýleg skoðanakönnun sýndi
að um 55% Frakka væru andvígir
því að sjónvarpsstöðin yrði seld.
Þrátt fyrir það heldur Chirac
áfram að verja ákvörðun sína og
er hann dyggilega studdur af
Francois Léotard, menntamála-
ráðherra.
Reyndar greindi þá Chirac og
Léotard á um hverja af þrem
ríkisreknu sjónvarpsstöðvunum
skyldi selja. Léotard vildi selja
aðra hvora af hinum stöðvunum
en Chirac vildi að það yrði TFl og
hafði sitt í gegn.
TFl er elsta og virðulegasta
sjónvarpsrás Frakka. Rök
forsætis- og menntamálaráðherra
fyrir því að selja rásina eru þau að
með því haldi sjónvarpsrásin
virðuleika sínum og losni undan
áhrifum stjórnmálamanna, auk
þess sem ríkissjóður losni við að
borga hallann af rásinni.
Ætlunin er að starfsmenn
eignist 10% í stöðinni, 40% verði
seld á almennum markaði en
50% til þeirra sem vilja reka stöð-
Léotard, menntamálaráðherra
Frakklands, styður sölu TF1, en hefði
þó frekar viljað selja aðra sjónvarps-
rás.
ina, þarf af stendur erlendum að-
ilum til boða að eignast 20%.
Allt frá dögum Charles de
Gaulle hafa ráðandi öfl í þjóðfé-
laginu notað fréttaflutning rásar-
innar í sína þágu. Ríkisstjórn
Gaulleista notaði fréttastofuna
nánast sem skrifstofu blaðafull-
trúa ríkisstjórnarinnar. Giscard
d'Estaing losaði aðeins um
kverkatak ríkisstjórnarinnar og
minnkaði daglega afskiptasemi af
rekstrinum en sá þó til þess að
stuðningsmenn hennar réðust í
allar áhrifastöður. Þegar Mitter-
rand tók við stjórnartaumunum
skipti hann um yfirmenn á TFl og
þeir sitja enn. Hefur Chirac ekki
farið dult með að sér finnist TFl
beina um of spjótum sínum að
sér.
Þó Chirac tali um að losa um
kverkatök stjórnmálamanna á
stöðinni með því að selja hana,
efast flestir um að sú verði
reyndin því þeir kaupendur sem
hafa sýnt mestan áhuga á að
kaupa eru mjög íhaldssamir aðil-
ar. Þar er fremstur í flokki Ro-
bert Hersant, sem gefur m.a. út
hægra blaðið LeFigaro í París.
Þykir það ekki spá góðu um hlut-
lausa fréttamennsku.
Þá óttast fólk að sjónvarps-
stöðin muni draga um of dám af
sjónvarpsstöðvum í einkaeigu
t.d. í Ítalíu, en gæðastimpillinn á
efni þeirra stöðva þykir ekki hár.
-Sáf/Newsweek
Sunnudagur 10. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 15