Þjóðviljinn - 30.09.1986, Blaðsíða 5

Auglýst effir kaupmætti
Að undanförnu höfum við
fengið að heyra að svakalegt góð-
æri hafi dunið yfir okkur. Allt er á
uppleið, sérstaklega kaupmáttur-
inn.
Talsmenn ríkisstjórnar, at-
vinnurekenda og Alþýðusam-
bandsins hafa vitnað - og viknað.
Við gerðum svo góða samn-
inga síðast! Okkur ber lof og
dýrð, og Mogginn og DV blessa
skaparann.
Febrúarsamningarnir eru
greinileg kóróna sköpunarverks-
ins. En hvernig reynist kórónan
þeim sem bera þurfa, leynast
þyrnibroddar innanum blómin
blíð?
Blekkingar
Þjóðhagsstofnunar
Góðærið tók stóra stökkið við
nýlega spá Pjóðhagsstofnunar,
sem segir kaupmátt vaxandi og
efnahagshorfur batnandi. Þetta
er þakkað síðustu kjarasamning-
um - að vísu með smá aðstoð
landburðar af afla, lækkandi olíu-
verði og hækkandi verði á helstu
útflutningsafurðum.
Lítum nánar á spá Þjóðhags-
stofnunar:
í fyrsta lagi er sagt að
kaupmáttur ráðstöfunartekna
muni aukast meira en áætlað hafi
verið. Ráðstöfunartekjur eru
ekki umsamið taxtakaup, heldur
allar tekjur í þjóðfélaginu. Þann-
ig teljast tekjur atvinnurekenda
og milliliða allskonar til ráðstöf-
unartekna. Það að ráðstöfunar-
tekjur hækki umfram taxtakaup
þýðir einfaldlega að stærri hluti
Birna Þórðardóttir skrifar
„Launafólk á lægstu launum
eru að meirihluta konur og eftir
það sem á undan ergengið hafa þœr ekki
möguleika tilþess
aðfá nokkra leiðréttingu sinna mála,
nema öll
verkalýðshreyfingin standi á bakviðu.
tekna fer í vasa atvinnurekenda
og milliliða.
En nú spáir Þjóðhagsstofnun
einnig að atvinnutekjur vaxi um-
fram áætlun. Þýðir það ekki að
kaupmáttur verkafólks aukist?
Þetta hugtak Þjóðhagsstofnunar
- atvinnutekjur - er notað yfir
allar tekjur launafólks, óháð því
hjvernig eða hvenær þeirra er
aflað. Þegar Þjóðhagsstofnun
spáir auknum kaupmætti
atvinnutekna, berast um leið þær
fréttir frá Kjararannsóknanefnd
að vinnutími verkafólks fari vax-
andi. Þar er komin skýringin á
auknum kaupmætti atvinnutekna
- hann á rætur í óhóflegu vinnuá-
lagi í eftir- og næturvinnu.
Kaupmáttur kauptaxta segir til
um þróun launataxta og sam-
kvæmt upplýsingum í síðasta
hefti Vinnunnar, blaði Alþýðu-
sambandsins, þá mun hann að
öllum líkindum verða lægri á
síðari hluta ársins en áætlað var.
Þjóðhagsstofnun væri því nær
að hætta hugtakarugli sem ein-
göngu er notað til pólitískra
blekkinga.
Síðustu samningar
Síðustu kjarasamningar voru
ólánssamningar að öllu leyti.
Niðurstaða þeirra varð sú að þeir
sem höfðu það skást fyrir samn-
ingana fengu mest, og gróði at-
vinnurekenda fór uppúr öllu.
Þrælar taxtakaupsins voru skildir
eftir og sitja á botninum með
sínar 20-25 þúsund krónur á mán-
uði.
Það er ekkert undarlegt þótt
fólk fáist ekki til að vinna í
skólum, á dagvistarstofnunum og
í öðrum láglaunastörfum þar sem
konur hafa verið fjölmennastar.
Þótt ljúft geti verið að sinna börn-
um eru fáir sem hafa endalaust
efni á launalausri köllun. Meiri-
hluti kvenna hjá ríki og borg hef-
ur um 25 þúsund krónur á mán-
uði í föst mánaðarlaun.
Eftir sjö ára starf í fiskvinnslu
er taxtinn 20.263 krónur! Haldiði
ekki að þessar konur baði sig í
auknum kaupmætti?
Sameinumst um
það brýnasta
Frá síðustu samningum hefur
launamunur vaxið og þar ber
mesta ábyrgð forystusveit ASÍ
sem knúði samningana í gegn en
ber sér nú á brjóst.
Það er alvanalegt að þegar
menn eru búnir að koma öllu í
óefni kasta þeir frá sér ábyrgðinni
og fá aðra í hreingerningarnar -
það er forseti ASIað gera núna.
Hann setti nýlega fram hugmynd
um að verkalýðsfélögin semji
hvert fyrir sig í næstu samningum
og jafnvel að hver vinnustaður
semji sér.
Launafólk á lægstu launum eru
að meirihluta konur og eftir það
sem á undan er gengið hafa þær
ekki möguleika til þess að fá
nokkra leiðréttingu sinna mála,
nema öll verkalýðshreyfingin
standi á bakvið. Lægstu launin
verða ekki bætt nema með því að
öllum þunga verkalýðshreyfing-
arinnar verði beitt.
Það er siðferðileg skylda
verkalýðshreyfingarinnar að
standa einhuga að þessu og láta
forseta ASÍ ekki sundra sér.
í næstu samningum skiptir
meginmáli að berjast fyrir lág-
markslaunum sem veita mögu-
leika til framfærslu, hvort sam-
einast verður um 35 þúsund krón-
ur eða aðra tölu skiptir ekki öllu.
Verkalýðshreyfingin verður að
sameinast um þessa leiðréttingu
og hafna sundrungarkalli forseta
ASÍ sem vill láta frumskógarlög-
málin ráða innan okkar raða.
24. septembfcr 1986
Birna Þórðardóttir
er í Samtökum kvenna
á vinnumarkaði
Herrar ritstjórar.
Á laugardaginn var birtist í
blaði ykkar, á bls. 7, viðtal við
unga listakonu, Hörpu Björns-
dóttur. Bar viðtalið þá stórfrum-
legu fyrirsögn (sem mun þó lík-
legar hafa verið vitsmunaafrek
blaða- fremur en listamannsins),
að „myndlistin höfðar til tilfinn-
inga“, en ekki t.d. til meltingar-
innar. Þótt ekki sé nema gott eitt
um slíkan nýsannleik að segja, né
viðtalið að öðru leyti, kalla samt
nokkur orð þess á nauðsynlega
upprifjun til umhugsunar. Þegar
blaðamaður spyr um starfsað-
stæður listamanna, svarar Harpa:
„Myndlistarmenn hafa alltaf
þurft að vera í brauðstriti. Pic-
asso vann að auglýsingum og
Kjarval var á sjónum.“ Þótt þetta
sé út af fyrir sig púra della, - því
Picasso helgaði sig allan listinni
og vann alls ekki fyrir sér í auglýs-
ingabransanum, né meig (með
leyfi að segja) Kjarval aldrei í
saltan sjó eftir að hann fór til
myndlistarnáms, heldur gaf sig
ævilangt að köllun sinni, - þá er
ekkert um fátækt og lífserfiði
listamanna að deila.
Hitt er svo aftur merkilegt til
umhugsunar, að þrátt fyrir fátækt
í landi og tregan skilning á ný list-
mæti, helguðu listamenn okkar
starfi sínu slíkum einhug, svo ó-
bilandi listhvöt, að það hvarflaði
aldrei að þeim að kaupa sig
undan fátækt sinni - og frelsi -
með því sem í viðtalinu er kallað
„brauðstrit", þ.e. annarri og ó-
Dulítil athugasemd
Björn Th. Björnsson
„Sáþekkingarskortur blaða, útvarps og
sjónvarps, þar sem öllu er hrœrt í einn
graut og engin skilagrein til milli þess
sem er einbertfúsk og vel grunduð
listræn sköpun. “
skyldri vinnu. Það má svo að
segja fara alla röðina frá alda-
mótum, þar sem hver og einn
stendur heill og fastur við list
sína, sitt kjörna verk, jafnvel þótt
hann ætti vart til næsta máls og
sumir misstu frá sér konur sínar
og börn sakir bjargarleysis. Þótt
sú hetjusaga sé ljós, er samt líkast
því sem hún sé að gleymast.
Nægjanlegt er að nefna menn
eins og Ásgrím, Kjarval, Jón
Stefánsson, Scheving, Snorra,
Þorvald, Ásmund, Jón Engil-
berts, Sigurjón, Nínu, Gerði-og
þeir sem ofsóttir voru af yfirvöld-
unum, strikaðir út af listamanna-
sporslunni, hafðir á opinberum
háðungarsýningum í sölum Al-
þingis og gluggum SÍS, sveltir úti
með því að banna Listasafni ríkis-
ins að kaupa af þeim verk, þeir
stóðu áfram við trönur sínar, leir
og stein, flestir í uppreisn gegn
samfélaginu, en í þeirri sátt við
sjálfa sig, sem ein gerir listamann
heilan, mér liggur við að segja
helgan mann. Að vísu sögðu
nokkrir þeirra listhneigðum ung-
mennum til á stundum, en sjaldn-
ast til ábata. Svo voru aftur aðrir,
sem ekki höfðu þetta þrek list-
hvatarinnar. Þeir hafa líka horfið
úr sögunni.
Þar sem í sama helgarblaði
Þjóðviljans er birtur gamall kafli
frásagnar Gunnlaugs Schevings -
í gervi ævintýris - þá rifjaðist upp
fyrir okkur Ásgerði smá atvik
sem gerðist fyrir einum tuttugu
árum. Gunnlaugur Scheving var í
heimsókn hjá okkur, og bar þá að
í kaffið tvo unga listamenn, ný-
komna frá námi í Svíþjóð, salla-
fína í tauinu og tilbúna að leggja
undir sig landið (sem þeir hafa að
nokkru gert, hvor á sínu sviði).
Eftir nokkurt spjall hallar annar
sér fram, í átt til Gunnlaugs, og
spyr af alvöru hreinskilninnar:
„Hérna, Gunnlaugur. Er hægt að
lifa af list hér á íslandi?" Það er
ekki svar hans sem okkur er
minnisstætt, því það varð ekkert,
heldur hitt, að sjálfum hafði hon-
um auðsýnilega aldrei komið
þessi spurning í hug.
Ég rifja þetta atvik upp vegna
þess, að hér mættust tvær kyn-
slóðir. Sú, sem aldrei spurði til
neins nema ætlunar sinnar í list-
inni, og hin, alin við velsæld í vax-
andi neyzlusamfélagi. Að vísu
hafa margir hinnar yngri kynslóð-
ar lítt sem ekki látið togast frá
ætlunarverki sínu og þegar unnið
sér virðingarsess í listasögu okk-
ar, en á heildina litið er æði margt
sem hefur breytzt. Eitt er
lífsgæðaþörfin, annað hinn mikli
fjöldi ungra listamanna, þriðja sí-
lækkandi verð listaverka, svo að
meira þarf að selja en áður var
fyrir salti í grautinn. Og enn eitt,
sem alvarlegra er en allt annað:
Sá þekkingarskortur blaða, út-
varps óg sjónvarps, þar sem öllu
er hrært í einn graut og engin
skilagrein til milli þess sem er ein-
bert fúsk og vel grunduð listræn
sköpun. í munni þeirra er „lista-
maður“ löngu orðin merkingar-
leysa.
Þótt ég sé eindregið móti þeirri
erfðalygi, að fátækt leiði af sér
list, er ég jafn eindregið á þeirri
skoðun, að sé ekki nógu sterk
listþörf í blóði manns til helgunar
starfi sínu á kostnað annars mun-
aðar, þá fari hann algera erindis-
leysu inn á þá erfiðu og einmana
braut. Fyrir því jobbaði Kjarval
ekki á sjónum, heldur málaði,
fyrir því málaði Picasso, en var
ekki í auglýsingabransanum, og
af sömu afneitun munaðarins er
Edvard Munch sá sem hann er.
Með þökk fyrir birtinguna,
Björn Th. Björnsson
Þriójudagur 30. september 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5