Þjóðviljinn - 18.12.1986, Blaðsíða 19

Öfug bæling
„M-áMM&IXi
ÆMÆÁ:
ELSKHUGINN

Marguerite Duras:
Elskhuginn.
Skáldsaga.
Hallfríður Jakobsdóttir þýddi.
Iðunn 1986.
Marguerite Duras er búin að
vera skrifa um unglingaástir sínar
alla ævi, verk hennar snúast oftar
en ekki um ómögulegar ástir
tveggja einstaklinga úr gjörólíku
umhverfi en úti við er heimurinn
að farast, og ástin er dæmd til að
farast. En hún hefur alltaf dulbú-
ið þessa ástarsögu sína með ein-
hverjum hætti - þar til hún skrif-
aði þessa bók og upplýsti heiminn
um að aðalpersóna sögunnar væri
M. Duras. Þá keypti heimurinn
bókina og sæmdi hana allskyns
verðlaunum, því einhvern veginn
finnst fólki skemmtilegra að lesa
sögur „sem gerðust" en skáld-
skap. En það veit ekki að rithöf-
undurinn er að ginna það til að
lesa skáldskap sinn.
Hvers vegna skrifar höfundur?
Hún hugleiðir það á blaðsíðu 12:
Ég byrjaði að skrifa í umhverfi
sem ól mjög á blygðunarsemi
minni. Að skrifa var í augum
þessa fólks ennþá dyggðugt. Nú
virðistþað oft og tíðum hvorki eitt
né neitt. Stundum veit ég þetta: að
þegar það er ekki, sé grannt
skoðað, sprottið af hégómagirnd
og eftirsókn eftir vindi, er það
hvorki eitt né neitt. Að þegar það
er ekki, í hvert sinn, samruni alls í
eitt sem eðli sínu samkvœmt er
óskilgreinanlegt, er það ekkert
annað en sýndarmennska. En oft-
ast hefég enga skoðun, ég sé núað
allir vellir eru opnir, að allir múr-
ar virðast á bak og burt, að hið
skrifaða orð virðist ekki lengur
eiga í nein hús að venda til aðfela
sig, verða til, vera lesið, að
grundvallar-ósœmileiki þess virð-
ist ekki lengur virtur, en ég hugsa
ekki frekar um það.
Hún hugsar ekki frekar um
það. Hún kemst ekki að neinni
niðurstöðu, það hefur enga þýð-
ingu að skrifa bókmenntir
lengur. Þær snerta ekki við
neinum. Þær eru bara blaður. En
hún skrifar samt.
Hvers vegna? Vegna þess að
hún skrifar, það er allt og sumt.
Og þegar hún skrifar rífur hún
um leið plásturinn af ógrónum
sárum; fjallar umbúðarlaust um
reynslu sem hún hefur vafið
flóknu formi utan um fram að
þessu:
Fimmtán ára frönsk stúlka og
miklu eldri kínverji hittast á
Mekongfljótinu. Samband þeirra
verður eins og fljótið:
Móðir mín segir mér stundum
að aldrei, á allri œvi minni, muni
ég augum líta jafnfögur fljót, jafn-
mikil jafnólm og þessi, Mekong
og þverá hennar sem streyma
fram til sjávar, þessa vatnafláka
sem brátt muni hverfa í hyldýpi
hafsins /.../ / uggvœnlegri
straumiðunni sé ég hinsta augna-
blik lífs míns. Straumurinn ersvo
öflugur, hann mundi sópa öllu
með sér, jafnt björgum, sem
kirkju, sem borg. Það geisar fár-
viðri í iðrumfljótsins. Vindursem
brýst um. (15).
Þetta er ekki hugljúf ástarsaga
þar sem lýst er á nærfærinn hátt
fyrstu reynslu ungrar stúlku af
ástinni. Hún er ekki einu sinni
um ástina sem slíka heldur beinist
hér allt að útmálun lostans. Ástin
snýst hér ekki um að gefa eða
vilja heill hins aðilans, eins og sú
sanna ást gerir, heldur hitt að
taka, eiga, drottna. Sjálfri sérlýs-
ir hún af grimmd og ofstækisfullu
sjálfshatri alkóhólistans: hún seg-
ist hafa fengið brennivínsandlit
átján eða fimmtán ára, það er
andlit lostans - í endurminning-
unni sér hún sig sem hálfgerða
ófreskju, það sem er óvenjulegt
við þessa bók er að ófrskjan er
hér yfirborðið en lúrir ekki undir
sléttu og felldu yfirborði eins og
venjulega - þar býr lítil stúlka,
sem kannski er góð en vill vera
vond. Hún lætur stjórnast af
losta, sem í eðii sínu er alltaf
eigingjarn, hún segist ófær um að
elska. Tilfinningaleg örkuml
hennar eru á sannfærandi hátt
undirbyggð með langri lýsingu á
fjölskyldu hennar sem er ýmist
brjálað fólk, lyddur eða illmenni.
Hún hefur elskhuga sinn að
leiksoppi og lýsir í löngu máli
andstyggilegri meðferð sinni á
honum, en í ástarlýsingunum,
bakvið allan lostann og ofsann og
gengdarlausa gagnkvæma niður-
lægingu elskendanna, lynist við-
kvæmni og stundum brýst fram
eitthvað sem kalla má ást í lýs-
ingu hins kínverska auðnuleys-
ingja, og þá ekki síður þegar
skólasystur hennar er lýst, sem
hún girnist greinilega - og þetta
skapar óvenjulega spennu í bók-
inni. Þetta er eiginlega öfug bæl-
ing. Þessi tvískinnungur kemur
fram í frásagnaraðferðinni sem
einkennist af sífelldum sviðskipt-
um, tilhneigingu til sálfræðilegra
útlistana á öllum gerðum, mikl-
um tímastökkum og örum skipt-
ingum milli 1. persónu- og 3.
persónufrásagnar, svo stundum
er eins og um tvær manneskjur sé
að ræða. Setningamar eru yfir-
leitt langar hliðskipaðar runur,
afmarkaðar með kommum, og
undirstrika sálarrót, hraða hugs-
un, hugaræsing.
Kannski er franska erfiðasta
mál sem til er fyrir íslending að
þýða úr. Flestir þeir sem þýða úr
því máli hyllast til að bera meiri
virðingu fyrir frumtextanum en
móðurmálinu, því stflbrögðin eru
svo glæsileg á frönskunni, sefjun-
armátturinn svo mikill, orða-
flaumurinn svo áreynslulaus.
Mörg nafnorð sem dansa saman,
ljóðrænt flug og samtímis hvöss
hugsun, skýrleiki. Langar setn-
ingar, mikil músík. Þýðingin ork-
ar við fyrstu sýn óneitanlega
nokkuð ankannaíeg, þýðandinn,
Hallfríður Jakobsdóttir, hefur
sýnilega valið að fylgja fmmtext-
anum um kommusetningu og
uppbyggingu setninga, og þetta
gefur textanum undarlega annar-
Bókaormar
gleymið ykkur
ekkií umferðinni,
osm
kveikt ««
legt yfirbragð. Þegar betur er
rýnt er þó fátt sem ástæða er til að

GUÐMUNDUR A.
THORSSON
fetta fingur útí annað en um-
deilanlegt orðaval hér og hvar,
„grundvallar-ósæmileiki" er ekki1
nógu gott og „hinu langa heita
belti jarðarinnar" er blátt áfram
klúður og sennilega er rétt að
sleppa þéringum í þýðingum.
Alít þetta hefði mátt laga með
markvissum yfirlestri á vegum
forlagsins, það hefði aukið gildi
þýðingarinnar. Svona slys eru þó
fremur fátíð og stflnum virðist
Hallfríður ná furðu vel. Ef
ástæða er til að þusa yfir ein-
hverju yrði það helst hálfvæmin
kápan sem engar upplýsingar er
að finna um og smátt og dauft
letrið sem virðist vera úr ein-

hverjum
prentara.
mislukkuðum leysi-
-gat
IFEROAR
„Bókaverslun Snæbjarnar í Hafnarstrætinu
sem góö bókabúð hefur:
Allar íslenskar jólabækur, notalegt umhverfi og
persónulega þjónustu."
Stór orð, en sönn. Við í bókaverslun Snæbjarnar erum til þjónustu reiðubúin.
Við vitum hvernig á að velja góða bók
- í næði og notalegu umhverfi - en erum ávallt nærri þegar á þarf að halda með
góð ráð og upplýsingar.
Hjá okkur í Hafnarstrætinu er viðamikið úrval íslenskra bóka, auk þess sem
þær erlendu eru enn á sínum stað.
Félagsmönnum Máls og Menningar er boðinn afsláttur á féiagsbókum.
Við erum þeirrar skoðunar að hlýlegt viðmót
og persónuleg þjónusta geri gæfumuninn í jólaamstrinu.
Hvað meira getur góð bókabúð boðið?
Bókaverslun Snæbjamar
Hafnarstræti 4.Sími: 14281