Þjóðviljinn - 26.04.1987, Blaðsíða 17

Nafn vikunnar
Halldór Laxness:
Unat fólk
qetur ekki skrifað
aóðar bœkur"
Halldór Laxness varð 85 ára á
sumardaginn fyrsta. Enginn
Iistamaður20. aldarinnarhef-
ur opnað augu þjóðarinnar
fyrir sjálfri sér og sögu sinni
sem hann. Og enginn hefur
sem hann opnað augu um-
heimsins fyrir þeim veruleika
og því hlutskipti, sem íslenska
þjóðin hefur búið við. Halldór
Laxness er því sjálfkjörið nafn
vikunnar á jáessum degi.
Um þessar mundir sýnir Þjóð-
leikhúsið gestaleik frá Konung-
lega sænska leikhúsinu, þar sem
fluttur er söngleikurinn „En liten
ö i havet“ eftir Hans Alfredson,
saminn upp úr Atómstöðinni. I
leikdómi um söngleikinn í blað-
inu í dag bendir Sverrir Hólmars-
son á að við íslendingar höfum
gott af því að minnast þess að
Halldór Laxness er ekki bara ís-
lenskt skáld, heldur líka heims-
skáld. Að saga eins og Atómstöð-
in, sem skrifuð er upp úr sam-
tímaviðburðum og var á sínum
tíma ein umdeildasta skáldsaga,
sem komið hafði út á íslensku,
vísar ekki bara til þess þrönga
veruleika sem sem umlykur ís-
lenskt þjóðlíf í kjölfar stríðsins,
heldur hefur hún víða og al-
menna skírskotun sem verður
Hans Alfredson að yrkisefni í
söngleik, þar sem íslenskir ör-
lagatímar eftirstríðsáranna verða
að örlagatímum einstaklinga og
smáþjóða allra tíma í því regin-
hafi heimsvaldaátaka, kjarn-
orkuógnar og helstefnu, sem
lætur sér tilvist eyjanna í léttu
rúmi liggja. Norðanstúlkan Ugla
verður fyrir höfundi söngleiksins
kvenímynd sem á sér stærri við-
miðun en svo, að hún verði ein-
göngu skilin út frá þeim íslenska
veruleika sem hún er sprottin úr.
Hún er sú eyja í mannhafinu sem
verður ævarandi minnisvarði um
þá mannlegu reisn, sem ekki er
föl fyrir fégjafir heimsauðvalds-
ins.
Þegar Þjóðviljinn heimsótti
skáldið í tilefni afmælisins barst
meðal annars í tal sú lífsreynsla
sem það kostar skáld að skrifa
góðar bækur. Um það hafði Hall-
dór eftirfarandi að segja:
„Ungt fólk getur ekki skrifað
góðar bækur, nema kannski fyrir
tilviljun eða ef það hefur verið á
fílaveiðum eða eitthvað þess
háttar. Það kostar andlega vinnu,
þrældóm og sálarstríð að skrifa
bækur. Ungt fólk hefur ekki
nægilegan þroska eða reynslu til
þess að skrifa góðar bækur. Það
er bara náttúrulögmál..." og
hann hugsaði sig um...„Síðan eru
náttúrlega undantekningar, en
þær eru bara svo lág prósenta að
það er ekkert að marka. Svoleiðis
menn eru furðuverk, hrein furðu-
verk. - Salka Valka var fyrsta al-
vörubókin mín. Þá hafði ég líka
gert ýmsar tilraunir."
Blaðamaður spyr þá hvort ung
skáld leiti til hans með sögur eða
ljóð. Halldór hugsar sig um:
„Nei, það er lítið sem ekkert í
seinni tíð“.
Hér skaut Auður kona hans
inn í: „Það er nú stutt síðan hann
Sverrir Stormsker kom hingað.
Þér fannst hann svo ógurlega gáf-
aður.“
„Ha, var það?“, segir skáldið.
„Gáfaður? Já, það má vera.“
En fylgist Halldór með því sem
unga skáldakynslóðin er að fást
við?
„Ég er ógurlega illa menntaður
í þessu fólki. Ég sé ekki mikið af
bókum þess. En ég sé þó alltaf
ljóðin sem koma í blöðunum og
þau eru náttúrlega afar slæm flest
hver.Það er eins og fólkið hafi
enga tilfinningu fyrir póesíunni
lengur." Skáldið verður þögult
um stund en bætir síðan við dá-
lítið sposkt: „Ég hef þekkt ótrú-
lega marga sem voru skáld innan
við tvítugt... en auðvitað á ungt
fólk að fá að prófa sig áfram, búa
til slæman kveðskap. Það er
aldrei að vita nema að úr því
komi stórskáld...Ég hef svosem
aldrei fengist við ljóðmælasmíð
að neinu ráði. En ég hef skrifað
fáeinar skáldsögur, fáeinar skáld-
sögur, það er lóðið."
Þjóðviljinn vill ítreka afmælis-
óskir sínar til skáldsins og til
þjóðarinnar allrar sem um ókom-
inn aldur mun halda áfram að
draga lærdóm af sögum Halldórs
Laxness.
-fíj/ólg.
______ LEiÐARI__
Hermálið er
á dagskrá
(tíð ríkisstjórnar Steingríms Hermannssonar
hefur herinn á Miðnesheiði fengið öllum sínum
málum framgengt. Útþensla hersins þessi
fjögur ár hefur verið meiri en nokkru sinni fyrr.
Undanfátssemi ríkisstjórnarinnar hefur verið al-
gjör og bandaríska hernaðarmaskínan gengið á
lagið.
Það kom berlega í Ijós hver það er sem stjórn-
ar Matthíasi Á. Mathiesen á fundi Norrænu
utanríkisráðherranna hér í Reykjavík fyrir nokkr-
um vikum. Það kom líka berlega í Ijós hverra
erinda hann hleypur. Það er ekki íslensku þjóð-
arinnar, sem hafði lýst yfir ótvíræðum vilja sín-
um í því að ísland skyldi verða aðili að því að
friðlýsa Norðurlöndin fyrir kjarnorku. íslenski
utanríkisráðherrann var á þessum fundi erind-
reki NATO. Tókst honum að klúðra svo málinu,
að ef ekki er brugðist við skjótt, þá verða Norð-
urlöndin ekki lýst kjarnorkuvopnalaus í bráðri
framtíð.
Hermálið er enn á dagskrá og kannski aldrei
sem fyrr, þó allir aðrir flokkar en Alþýðubanda-
lagið lýsi því yfir að svo sé ekki. Á þessu kjör-
tímabili sem nú lýkur hefur verið hafist handa
við að reisa ratsjárstöðvar hringinn í kringum
landið þannig að enginn fjórðungur er nú óflekk-
aður af bandarískum hernaðarmannvirkjum.
Gríðarmiklar framkvæmdir hafa átt sér stað á
Keflavíkurflugvelli á kjörtímabilinu og risao-
líuhöfn er að rísa í Helguvík.
Hermangið hefur heldur aldrei grasserað
sem nú. Milljónirnar streyma í vasa valdamikilla
manna innan hermangsflokkanna og móta
þannig stefnu þessara manna. Sumum finnst
það ekki nóg. Vilja meira. Og aronskan hefur
enn eina ferðina skotið upp kollinum.
Nú höfum við fengið flugstöð sem sumir
flokkar stæra sig af en gleyma að minnast á það
að hún er kostuð að stórum hluta af bandaríska
hernum. Og nú vilja þeir hinir sömu varaflugvöll
kostaðan af sama hernum.
Það er margur sem heldur því fram að það
jákvæðasta við nýju flugstöðina sé það, að hún
sé fyrir utan sjálft athafnasvæði hersins og far-
þegar til og frá landinu þurfi því ekki að heilsa
eða kveðja að amerískum sið er þeir fara um
stöðina. Má það til sannsvegar færa en jafn-
framt skapast sú hætta að íbúarnir gleymi því
smámsaman að það er her í landinu. Slíkt má
ekki gerast og því verður að halda umræðunni
vakandi þar til herinn verður látinn fara.
Hermálið er því á dagskrá enn. Það er á dag-
skrá hjá allri íslensku þjóðinni. Við erum frið-
elskandi þjóð og væntum þess að valdhafar
heimsins taki sönsum áður en langt um líður og
útrými þeirri vá sem er fyrir dyrum á meðan einn
einasti kjarnaoddur er til í veröldinni. Mikill meiri-
hluti mannkynsins væntir þess. Hann veit að
styrjaldir leysa engan vanda heldur skapa þær
eingöngu hörmungar.
Alþýðubandalagið eitt berst nú fyrir því að
herinn verði látinn fara. Alþýðubandalagið hefur
alltaf haft það á stefnuskrá sinni og mun hafa
það svo lengi hér er her. Andstæðingarnir
benda á að Alþýðubandalagið hafi verið í ríkis-
stjórnum og samt sé herinn enn á Miðnesheiði.
Það er satt og byggist á því að Alþýðubandalag-
ið hefur ekki verið eitt í ríkisstjórn. Þeir gleyma
hinsvegar að benda á að á þeim tímum sem
Alþýðubandalagið hefur verið í ríkisstjórn hefur
hernum verið haldið í skefjum og umsvif hans
jafnvel minnkuð.
Með því að styðja Alþýðubandalagið styður
fólk sjálfstæða íslenska utanríkisstefnu. Það
styður þá stefnu að hermálið sé á dagskrá svo
lengi hér er erlendur her.
-Sáf
Sunnudagur 26. apríl 1987 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 17