Þjóðviljinn - 13.09.1987, Blaðsíða 9

Ég á erindi
við fólk
- Pað má segja að bœkur, eða
kannski öllu heldur höfundar
þeirra, hafi komist í tískufyrirsíð-
ustu jól, svo ekki varð þverfótað
fyrir þeim í blöðum, tímaritum,
útvarpi og sjónvörpum. Metsölu-
höfundarnir voru eins og popp-
stjörnur. Hvað finnst þér um
þessa þróun?
„Mér fannst tilstandið í fyrra á
köflum ekki alveg heilbrigt. Ef
maður er með skáldverk í hönd-
unum þá felur það í sér kröfu um
umræðu við jafningja um
eitthvað sem manni er alvara
með. Það er því býsna fáránlegt
að höfundar skuli vera dubbaðir
upp til að leika jólasveina. Ég tel
mig eiga brýnt erindi við fólk með
skáldverkum mínum og ég hef
engan hug á því að poppa það
upp til að fá fólk til að kaupa.
Á hinn bóginn getum við ekki
lokað augunum fyrir því að við
viljum kynna erindi okkar og ná
athygli fólks og fjölmiðla. Það
verðum við að gera eins heiðar-
lega og okkur er unnt. Enda hef
ég alltaf gaman af því að ræða um
bókmenntir - ekkert síður við
blaðamenn en aðra.“
- Víkjum nú að öðru. Nú á að
frumsýna Lokaœfingu í Dan-
mörku eftir fáeina daga. Hvað
geturðu sagt mér um það?
„Já, Lokaæfing verður frum-
sýnd þann 18. september hjá
Bátaleikhúsinu.
Leikhúsið stendur undir nafni
og hefur aðsetur í báti sem mest-
an hluta ársins liggur við landfest-
ar í Nýjuhöfn, sem margir íslend-
ingar kannast við. Á sumrin og í
nóvembermánuði siglir leikhúsið
síðan á ýmsar hafnir og heldur
sýningar. Ég verð viðstödd frum-
sýninguna og hlakka til að sjá
hvernig verkið leggst í Dani.“
- Og síðan ertu á leiðinni til
Japan á nœstunni. Verður
Gunnlöð með í farteskinu?
„Nei, Gunnlöð þarf nú ekki að
ferðast meira að sinni. En Japan-
ir eru að halda víðtæka kynningu
á menningu Norðurlanda, sam-
bærilega Scandinavia Today sem
var í Bandaríkjunum fyrir fá-
einum misserum. Liður í henni er
útgáfa smásagnasafns eftir nor-
ræna höfunda og Saga handa
börnum eftir mig var valin í það
safn. Ég fer sem fulltrúi íslenskra
rithöfunda og í því felst væntan-
lega að segja frá okkar bók-
menntum. Ferðin sjálf verður án
efa mjög spennandi og við eigum
eftir að fara víða, m.a. til Híró-
síma.“
- Kaupmannahöfn, Freibúrg,
Japan. Hvaða þýðingu hafa
svona samkomur fyrir rithöf-
unda?
„Fyrir mig persónulega er afar
lærdómsríkt að kynnast rithöf-
undum frá öðrum þjóðum og
bókmenntum þeirra. A sama hátt
er ánægjulegt að geta lagt sitt af
mörgum til að kynna íslenskar
bókmenntir: Láta fólk vita af því
að það er enn verið að skrifa á
íslandi. Sumir virðast halda að
fslendingar hafi skrifað fornsög-
umar og látið þar við sitja - að á
eftir Snorra komi ekki neitt."
...og Gunnlöð gætti skáldamjað-
arins eins og sjáaldurs augna
sinna.
En þar kom að Óðinn frétti af
mixtúrunni og vildi óður og upp-
vægur fá að súpa af. Hann komst í
rekkju Gunnlaðar og var þar í
vellystingum í þrjá daga. Síðan
hvolfdi hann skáldamiðinum í
sig, brá sér í arnarlíki og flaug
burt... -þj.
Ferðalag inn
í goðsöguna
Rœtt við Svövu Jakobsdóttur um Gunnlaðar sögu, Lokaœfingu og
sitthvað fleira
Þetta var um þær mundir þegar
goðin voru upp á sitt besta. Þau
höfðu lent í þrætum við það fólk
sem Vanir hét og af því spunnist
nokkur leiðindi. En með því að
friður er æskilegur jafnt í mann-
heimi sem goðheimi var gerð sætt
milli aflanna stríðandi. Og til þes
að undirstrika sáttagjörðina
gengu hvorirtveggja til eins kers
og spýttu í hrákum sínum. Úr
þeim grauti sköpuðu goðin
mann. Sá hét Kvasir og var öllum
öðrum vitrari. Kvasir fór um
flestar sveitir veraldarinnar og
miðlaði fólki af visku sinni. Einu
sinni var hann boðinn í sam-
kvæmi sem tveir dvergar héldu.
Þeir hétu Fjalar og Galar og voru
hin mestu skaðræðiskvikindi.
Þegar Kvasir uggði ekki að sér
drápu þeir kumpánar hann og
létu blóð hans renna í koppa og
kirnur og blönduðu síðan með
hunangi. Sá kokteill var þeim
göldum ger að hver sem bergði á
varð umsvifalaust skáld gott. Frá
þessu segir í Snorra-Eddu.
Ekki hélst dvergunum lengi á
skáldamiðinum og barst hann í
hendur jötunsins Suttungs. Og
Suttungur setti dóttur sína til að
gæta mjaðarins. Sú hét
Gunnlöð...
Og það er hún sem varð upp-
spretta Svövu Jakobsdóttur að
skáldsögu: Erjur goða og Vana,
skaðræðisdvergar og örlög Kvas-
is eru þar látin liggja á milli hluta
enda Snorri Sturluson til frásagn-
ar um það.
„Hver var Gunnlöð? Og hvað
felst í goðsögunni sem bæði Há-
vamál og Snorra-Edda geyma?
Þetta voru meðal annars þær
spurningar sem ég þurfti að glíma
við þegar ég hóf undirbúning að
því að skrifa Gunnlaðar sögu,“
segir Svava Jakobsdóttir um til-
urð nýrrar skáldsögu sinnar.
„Fræðimenn síðari tíma hafa
verið nokkurn veginn sammála
um að Óðinn hafi tælt Gunnlöðu
til ásta og þannig komist yfir
mjöðinn. Skýring þessi er líklega
byggð á frásögn Snorra Sturlu-
sonar: „...ok lá hjá henni þrjár
nætr, ok þá lofaði hon honum at
drekka af miðinum þrjá drykki".
Út frá þessum skilningi virðast
menn hafa skýrt sögnina í Há-
vamálum. En besta leiðin til að
komast að því hvort eitthvað sé
hæft í þessu er að spyrja
Gunnlöðu sjálfa - leyfa henni að
hafa orðið...“
Gunnlaðar saga kemur út hjá
Forlaginu í haust og víst er um að
bókmenntaunnendur hugsa sér
gott til glóðarinnar, enda liðin
hartnær tuttugu ár síðan
Leigjandinn frægi kom út.
Á þeim tíma hafa komið út
smásagnasöfn eftir Svövu og eins
ætti leikritið Lokaæfing að vera
mönnum í fersku minni. Það var
sett upp hjá Þjóðleikhúsinu og
sýnt bæði í Þórshöfn í Færeyjum
og á norrænni leiklistarhátíð í
Osló og Leikfélag Akureyrar
sýnir það í vetur. Og í næstu viku
verður leikritið frumsýnt í Kaup-
mannahöfn. Það er raunar ekki
útséð um ferðalög Lokaæfingar,
því gerska menntamálaráðuneyt-
ið hefur tryggt sér sýningarrétt-
inn þar í landi.
En Gunnlöð er líka að fara á
flakk. Nú um helgina les Svava
kafla úr bókinni í Louisiana-
safninu í Kaupmannahöfn á Nor-
ræna rithöfundadeginum, en
þangað er í fyrsta sinn í ár boðið
íslenskum rithöfundi.
Síðar í haust fara þær Svava og
Gunnlöð svo á málþing norrænu-
fræðinga í þýskumælandi löndum
sem haldið verður í Freibúrg.
Sjálfstœtt verk
- En hver er Gunnlöð í sögu
Svövu?
„Eigum við ekki að láta það
vera leyndarmál?“ spyr Svava á
móti. „Það krefst líka ógurlegra
útskýringa að segja frá því. En
saga mín gerist í samtímanum og
það er hreint ekki nauðsynlegt
fyrir fólk að vera vel heima í
Snorra-Eddu til að skilja hana.
Gunnlaðar saga lýtur að öllu leyti
lögmálum sjálfstæðrar skáld-
sögu.
Strangt tekið gerist þessi saga á
þremur klukkustundum - í flug-
vél frá Kaupmannahöfn til Kefla-
víkur. Öðrum þræði er þetta saga
móðurinnar og á leiðinni heim
rifjar hún upp það sem gerðist.
Hún hafði farið til Kaupmanna-
hafnar af því dóttir hennar var
handtekin fyrir að ætla að stela
forsögulegu keri af Þjóðminja-
safni Dana. í Kaupmannahöfn
gerist ýmislegt óvænt þannig að
þetta verður ferðalag bæði inn í
goðsöguna og okkar eigin sam-
tíma.“
- Er eitthvað líkt með Leigjand-
anum og Gunnlaðar sögu?
„Ég held ekki að sögurnar sem
slíkar séu neitt sérstaklega
keimlíkar. Nema þá helst að því
leyti að ég reyni að festa þær í
ákveðnum raunveruleika eða
staðreyndum þess tíma sem við
lifum á.“ Svava hugsar sig um.
„Konan í Gunnlaðar sögu hefur
kannski tekið óvenju stórt stökk
- út úr læstu húsi, upp í alheiminn
og niður í undirheima og alla leið
aftur í bronsöld ef ekki enn
lengra! Enda minnir mig að hún
hafi haft báða fætur jafnlanga
þegar Leigjandanum lauk.
Það vefst mikið fyrir mér að
nota hugtök til að lýsa því sem ég
er að fást við. Notkun hugtaka
hér á landi er afar útjöskuð og
einstrengingsleg. Ef ég segði
þannig að Gunnlaðar saga væri
pólitísk myndi fólk samstundis
tengja það við Alþýðubandalag-
ið. Og af því ég skrifa bók frá
sjónarhóli konu eru sumir vísir til
að fullyrða að ég skrifi kvenna-
bókmenntir."
Sunnudagur 13. aeptember 1987 PJÓÐVILJINN - SÍÐA 9