Þjóðviljinn - 23.10.1987, Blaðsíða 8

HEIMURINN
Osip Mandelstam, Marína Tsvetaéva og Anna Akhmatova. Að sögn kunnugra sver skáldskapur Brodskís sig í ætt við
Ijóð þessara snillinga.
Jósef Brodskí býr í New York en yrkir á rússnesku.
Nóbelsverðlaun í bókmenntum
Jósef Brodskí hroppti hnossið
Rússneskt Ijóðskáld en bandarískurþegn hlýtur Nóbelsverðlaun í ár
Sænska bókmenntaakademían
tilkynnti í gær að sovésk/
bandaríska Ijóðskáldið Jósef Bro-
dskí hlyti bókmenntaverðlaun
Nóbels árið 1987.1 greinagerð út-
hlutunarnefndarinnar er kveðið
svo að orði að prísinn falli Bro-
dskí í skaut vegna „víðfeðmrar
ritsnilli hans er einkennist af
skýrri hugsun og máttugri ljóð-
rænu.“
Brodskí hafði verið lítt þekktur
Leníngraðbúi er nafn hans komst
á hvers manns varir eystra árið
1963 en þá var hann aðeins 23 ára
gamail. Pá var hann handtekinn
og dæmdur til vinnubúðadvalar
fyrir hinar verstu sakir, ljóða-
gerð! Samtímis var hinum stima-
mjúku rógtungum kerfisins út-
hlutað drjúgu rými í sovéskum
dagblöðum fyrir níðgreinar um
hann og saksóknarinn í máli hans
var víst miður sín af bræði vegna
þeirrar fáheyrðu ósvífni Brodskís
að standa í yrkingum án tilskil-
inna leyfa.
Þetta „samfélagssníkjudýr"
var dæmt til fimm ára þrælkunar í
hinu jökulkalda Arkhangelsk-
héraði í norðri. Örlög Brodskís
vöktu athygli umheimsins og svo
fór að mótmæli landa hans og
þrýstingur að utan neyddu ráða-
menn til að leysa hann úr haldi
eftir 18 mánaða vist í þrælakist-
unni.
Hróður Brodskís óx skjótt.
Ljóð hans bárust frá manni til
manns eystra í uppskriftum og
munnlegum flutningi og vöktu at-
hygli erlendis.
Bandarískur fræðimaður og
sérfræðingur í rússneskum bók-
menntum, Duffield White að
nafni, segir kvæði Brodskís skera
sig úr öðrum rússneskum
samtímaskáldskap. Menn á borð
við Évgení Évtushenko og And-
rei Voznesenskí yrki gjarna
mælsk og „opin“ hetju- og bar-
áttuljóð en Brodskí sé innhverf-
ari og hnitmiðaðri. White þessi
segir engan vafa leika á því að
Brodskí sverji sig í'ætt við stór-
skáld módernismans í gerskum
bókmenntum, Önnu Akhmato-
vu, Osip Mandelstam og Marínu
Tsvetaévu.
Áhrifamáttur ljóða Brodskís
kvað liggja í því á hve snjallan
hátt hann fléttar það besta úr
rússnesk/sovéskri ljóðhefð sinni
eigin heimssýn. „Ljóð Brodskís
heltaka mann oft á tíðum því
hann megnar að gæða ýms ömur-
leg fyrirbæri mannlífsins sérstök-
um töfrum með orðsnilld sinni,“
segir fyrrnefndur White.
Þótt ljóð Brodskís hafi verið
þýdd á fjölmargar tungur njóta
þau sín vitaskuld best á móð-
urmálinu. Kunnugir segja nánast
ógerning að skila ýmsu því er ein-
kenna þau yfir á erlend tungumál
og nefna í því sambandi knappa
hrynjandi, flókið rímmynstur og
sérstæða leiki með margræðni
orða.
Mandelstam reit eitt sinn um
hlutverk skáldskapar í Sovétríkj-
unum: „Þetta er eina landið þar
sem tilhlýðileg virðing er borin
fyrir Ijóðum. Vegna þeirra er fólk
drepið.“ Alkunna er að hann lést
sjálfur í fangabúðum Stalíns.
Yfirvöld eystra töldu sér stafa
ógn af ljóðum Brodskís. Árið
1972 neyddu þau hann til að
sækja um brottflutningsleyfi og
síðan var honum flogið nauðug-
um til Vínarborgar. Hann var
fyrstur í röð nokkurra sovéskra
rithöfunda er reknir voru í útlegð
um þetta leyti.
Jósef Brodskí fæddist í Lenín-
grað þann 24. dag maímánaðar
árið 1940. Hann er af gyðingaætt-
um. Fimmtán ára gamall hrökkl-
aðist hann úr skóla og lagði þá og
síðar stund á hin margvíslegustu
verkamannastörf.
Hann komst snemma uppá
kant við kerfið. Uppreisnin í
Ungverjalandi árið 1956 og sú
harka er sovésku hersveitirnar
sýndu við að bæla hana niður
færðu honum heim sanninn um
að hann átti ekki samleið með
ráðamönnum í Moskvu. Enn-
fremur hefur hann alltaf haft
sterka tilhneigingu til þess að fara
ótroðnar slóðir og hlýða aðeins
sinni eigin samvisku. Slíkt og því-
líkt þótti ekki par góð latína
eystra fyrir daga „glasnost" og
„perestrojku."
Eftir að Brodskí var neyddur
til að flytjast búferlum frá Sovét-
ríkjunum settist hann að í Banda-
ríkjunum. Nú er hann þarlendur
ríkisborgari. Heimili hans er í
New York. Tíma sínum ver hann
til yrkinga, fyrirlestra og upp-
lestraferða vítt og breitt um
byggð ból og baráttu fyrir afnámi
ritskoðunar í ættlandi sínu og
annars staðar í Austur-Evrópu.
Árið 1973 kom út fyrri bók
ljóða Brodskís í enskri þýðingu.
Sú síðari, „Brot úr ræðu,“ kom út
sjö árum síðar og spannar úrval
kvæða er ort voru á árunum frá
1965 til 1978. Valdi Brodskí sjálf-
ur ljóðaþýðingar til birtingar í
henni. í fyrra var gefið út safn
greina og ritgerða um bók-
menntir eftir hann, „Færri en
einn,“ og hafa gagnrýnendur al-
mennt lokið miklu lofsorði á þá
bók.
-ks.
Er tómahljóð í buddunni?
Vantar þig þægilega
kvöid- og/eða helgarvinnu?
Það er hœgt að bœta
að safna óskrifendum.
hjá þér eða hjá okkur.
GÓD LAUN!
úr þvf. Okkur vantar
Hvort heldur þú gerir
Pví ekki að
fólk til þess
það heima
prófa?
Hafðu samband við Margréti í síma 681333
iMÓÐVILIINNl