Þjóðviljinn - 04.11.1987, Blaðsíða 8

MENNING
Alliance Francaise
Hlátur fyrir tilfðnningar
Gestaleikur eftir Margaret Duras Sýning í Þjóðleikhúsinu á sunnudagskvöld
Nicollet-leikhópurinn frá
Frakklandi er hingað kominn
á vegum Alliance Francaise,
og mun sýna leikrit eftir Marg-
aret Duras í Þjóðleikhúsinu,
næsta sunnudagskvöld, 8.
nóvemberkl.20:30.
„Le Shaga“, leikritið varð til
þegar höfundur leikstýrði verk-
inu í Gramont-leikhúsinu í París,
þ. 5.janúar árið 1968. Einn góðan
veðurdag tekur kona nokkur að
tala tungumál, sem er henni og
öllum öðrum ókunnugt. Kona og
maður hittast, sennilega í húsa-
garði geðveikrahælis, geta engu
að síður spjallað við hana...Þrjár
hlægilegar og hjartnæmar per-
sónur sem eru í engum tengslum
við raunveruleikann eru saman-
komnar á óákveðnum stað í óá-
kveðinn tíma.
Jafnvel þó lögð sé áhersla á
neyð þessara persóna sem ganga
hlið við hlið, án þess nokkurn
tíma að ná hvor til annarar, er
leikrtið fyndið og gætt léttleika.
Lögð er áhersla á hláturinn til að
tilfinningarnar brjótist enn betur
fram.
Margaret Duras er ágætlega
kunn hér landi, bæði fyrir kvik-
myndir sem sýndar hafa verið á
Listahátíðum, og nú síðast fyrir
skáldsöguna „Elskhuginn", sem
nýlega kom út í íslenskri þýðingu.
Duras er fædd í Indókína árið
1914 og ólst þar upp að mestu til
18 ára aldurs. f París lagði hún
stund á stærðfræði og lögfræði.
Árið 1943 kom út fyrsta bók
hennar. „Les Impudnets". Fleiri
bækur fylgdu í kjölfarið en engin
þeirra vakti verulega athygli
fyrren „Moderato Cantabile"
kom út árið 1958. Handritið að
kvikmyndinni „Hirosima mon
amour“ skrifaði Duras árið 1960.
Hún skrifaði fjölda greina í Le
Nouvel Observateur á árunum
1960-65.
Verk hennar virðast yfirleitt
vera í jafnvægi og í þeim reyna
persónurnar að komast undan
einmanaleikanum til þess að gefa
lífi sínu meira gildi. Þetta gera
þær með óendanlegri ást „Dix he-
ures et demie du soir en été“(60)
eða með glæpum og vitfirringu,
„Moderato Cantabile“(58) og
„L‘amante anglaise“(67)- Síð-
ustu ár hefur Duras verið iðin við
að skrifa ieikrit, kvikmynda-
handrit o.fl. Árið 1984 kom út
eftir hana skáldsagan „L‘amant“,
sem byggir á unglingsárum henn-
ar í Indókína.
Nicollet leikhópurinn er
styrktur af franska menntamála-
ráðuneytinu og Heute-Normand-
ie héraðinu.
ekj
Sinfóníuhljómsveitin
Tón-
leikar-
í grunn-
skólum
Leikið í sex skólum í
þessari viku
Þessa viku heldur Sinfóníu-
hljómsveit íslands tónleika í
nokkrum grunnskólum Reykja-
víkur með þátttöku ungra tón-
listarmanna, sem leika einleik
með hljómsveitinni, og barna-
kóra úr Austurbæjarskóla og
Breiðagerðisskóla.
Fyrstu tónleikarnir voru í gær í
Réttarholtsskóla og Fossvogs-
skóla. í dag leikur hljómsveitin í
Breiðagerðisskóla kl. 10.00 og
Laugarnesskóla kl. 11.30. A
fimmtudag verða tvennir tón-
leikar í Austurbæjarskóla og á
föstudaginn lýkur heimsóknun-
um með tvennum tónleikum í
Hlíðaskóla. Stjórnandi á öllum
þessum tónleikum verður Páll P.
Pálsson.
Á efnisskránni eru: Ungversk-
ur dans nr. 5 eftir Brahms, Ave
verum, Menúett úr sinfóníu nr.
39 og Tumi fer á fætur eftir Moz-
art, Leikfangasinfónían eftir
föður Mozarts, Leopold Mozart,
Ritvélin eftir Leroy Andersson
og Á veiðum eftir Strauss.
Nemendur skólanna, sem
hljómsveitin heimsækir, hafa
undanfarnar vikur hlustað á upp-
tökur af þessum verkum í tón-
menntatímum, þar sem tækifæri
hefur gefist til'að fjalla um þau.
Þeir eru því vél undirbúnir þegar
/ hljómsveitin kemur í heimsókn.
-mhg
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
Tónleikar
kammermúsikklúbbsins
Tíminn hefur leikið Mendel-
sohn grátt. Meðan hann lifði var
litið á hann sem arftaka Mozarts.
Ekkert tónskáld naut viðlíka hylli
á Bretlandi. Tónlist hans túlkaði
ágætlega fágaðan lífssttl Vikt-
oríutímans. Þegar kom fram á
tuttugustu öldina lækkaði stjarna
Mendelshons mjög á lofti. Var
hann þá talinn lítill karl og lé-
legur. Nú á dögum reyna menn
að meta hann að verðleikum.
Hann er ekki einn af mestu snill-
ingum tónlistarinnar. Enginn
Mozart, Beethoven eða Schu-
bert. Ekki einu sinni Schumann.
Samt var hann snillingur innan
sinna takmarka. Kunnátta hans
og tækni var fullkomin, Hand-
bragðið lýtalaust. List hans er
ávallt fáguð, fínleg og sjarmer-
andi. En hann ristir ekki djúpt.
Þó er hann ekki beinlínis yfir-
borðslegur. Það eru engin átök í
Mendelsohn, engin spenna, eng-
ar ástríður, enginn sálarháski,
enginn demón. Hann er postul-
ínshundur á æðra plani.
Eitthvert frægasta kammer-
verk Mendelsohns var flutt á
fyrstu tónleikum Kammermúsik-
klúbbsins á sunnudaginn í Bú-
staðakirkju. Halldór Haralds-
son, Guðný Guðmundsdóttir og
Gunnar Kvaran léku tríó op. 49.
Síðasti kafli þessa verks er sú
músik sem undirritaður þekkir er
mest fer í taugarnar á honum,
hverju sem það sætir. En þetta
var vel spilað og mjög mendel-
sohnlega. Og þá kemur í ljós að
ekki er alltof hátt á honum risið,
þó hann verði að vísu aldrei banal
og bjánalegur.
Beethoven bregst hins vegar
sjaldan bogalistin. Erkihertoga-
tríóið er vafalaust merkasta
tónsmíð sinnar tegundar í
heiminum. En ekki var ég alveg
sáttur við flutninginn. Hann var
reyndar tæknilega ágætur og er
það varla tiltökumál. En fyrsti
kaflinn var of hratt leikinn. Upp-
hafsstefið tignarlega verður að fá
tíma og rými til að njóta sín.
Hægri kaflinn fannst mér sömu-
leiðis of hraður. Skersóið og lok-
akaflinn aftur á móti eins og ég vil
hafa þá. En hér er auðvitað um
smekksatriði að ræða.
Á þessum tónleikum var frum-
flutt tríó eftir Karolínu Eiríks-
dóttur. Það nær að sjálfsögðu
engri átt að fella dóm um nýja
tónsmíð við fyrstu heyrn. En mér
fannst það skemmtilegt. Allt í
einu varð það æsandi og dular-
fullt og svo búið. Það þótti mér
verst. I fljótu bragði heyrðist mér
því mesti galli verksins vera sá
hve stutt það er.
Fanny Mendelssohn, systir
Felixar, hafði hæfileika á borð
við bróður sinn. En þeir fengu
aldrei að njóta sín. Þá var ekki
talið viðeigandi að konur væru
tónskáld. Þær áttu að vera fórn-
fúsar mæður og undirliggjandi
eiginkonur sinna herra. En nú
semja konur músik og gera allar
kúnstir. Svona breytist heimur-
inn og segja sumir að hann versni
með ári hverju.
Að semja tónlist
í æsku minni var talað um að
semja tónlist. Beethoven samdi
Tunglskinssónötuna. Og hún er
eitthver frægasta tónverk sem
samið hefur verið. Þetta orðalag
var viðtekin venja. En fyrir
nokkrum árum fór að bera á
notkun sagnarinnar að skrifa í
merkingunni að semja tónlist,
búa hana til. Ég tók fyrst eftir
þessu á sýningu Þjóðleikhússins á
Amademus. Mozart var sífellt að
klifa á því að hann væri að skrifa
þetta og þetta tónverk, þegar
hann átti við að hann væri að
semja. Og nú er svo komið að
orðalagið að skrifa tónlist er að
útrýma orðalaginu að semja tón-
list. Allir sem vilja tolla í tískunni
keppast nú við að skrifa tónlist.
Beethoven skrifaði Tunglskins-
sónötuna. Og hún er eitthvert
frægasta tónverk sem skrifað hef-
ur verið.
Þetta er óskýrt og klúðurslegt.
Vegna þess að samkvæmt ís-
lenskri málvenju hefur orðalagið
að skrifa ekki verið notað um
tónlist heldur ritlist fyrst og
fremst. Það gerir einnig málfar og
stíl fátæklegan og staglsaman að
nota ávallt sömu sögnina um það
fyrirbæri að búa til þær listir sem
varðveittar eru með þvf að letra
þær með táknum. Hvenær verður
farið að segja: Matthías skrifaði
þjóðsöng fslendinga þegar átt er
við að hann orti þjóðsönginn?
Skáldin yrkja ljóð, tónskáldin
semja lög, rithöfundar semja
skáldsögur, rita eða skrifa þær og
leikskáldin geta ort, samið eða
skrifað leikrit sín. Og svo er hægt
að skálda, búa til, setja saman
eða einfaldlega gera allt þetta.
Yfirleitt fer best á því, að mínum
dómi, að nota sögnina að semja
tónlist. En frá því má víkja þegar
sérstaklega stendur á, svo sem til
að auka fjölbreytni í máli og stfl.
Þá má grípa til annarra sagna
sömu eða svipaðrar merkingar.
Orðalagið að skrifa tónlist er
óþarfi að bannfæra, en því ætti að
beita mjög í hófi og af mikilli
smekkvísi.
Það þarf varla að taka það fram
að hér er um áhrif frá ensku að
ræða. Á því máli skrifa menn alla
skapaða hluti. En það eru fyrst og
fremst tónlistarmenn sjálfir er
bera ábyrgð á allri þessari skrif-
uðu tónlist á íslandi. Þeir éta
þetta hver upp eftir öðrum. Þeir
eru sí og æ að skrifa meistara-
verk. Og þeir hafa skrifað mörg
meistaraverk. Er nú ekki nóg
komið? Ætla þessir snillingar
aldrei að hætta þessum bölvuðu
skriftum? Væri ekki nær að þeir
sæju sóma sinn í að semja nokkur
meistaraverk í tónlist? En leyfi
skáldum og rithöfundum að
skrifa sögur, leikrit og aðrar
bækur í friði?
Sigurður Þór Guðjónsson
i
l