Þjóðviljinn - 15.11.1987, Qupperneq 4

Skógardauðinn í Vestur-Þýskalandi
Verður hálfur Svarfiskógur
Einar Heimisson skrifar frá Vestur-Þýskalandi
Sjúkdómurinn magnast hægt
og markvisst. í fyrstu takatrjá-
greinarnar aö síga, síöan
gulna þær og veröa loks
brúnar. Veikbyggðustu trén
taka fljótlega að glata barri
sínu eða laufi og að lokum
hætta að vaxa ný í stað þeirra
sem falla af. T rén taka að
mjókka að neðanverðu, og
þyngri greinarnar síga enn.
Sum trjánna berjast við að
halda í sér lífinu með því að
skjóta út litlum greinum hérog
þar. Síðan taka rætur þeirra
að rýrna, og að lokum verða
þeim að bana aðstæður í
náttúrunni, sem heilbrigðtré
þola:kuldi, þurrkarog
skordýr. Að einu til þremur
árum liðnum standa eftir nakt-
irtrjábolirnir.
í Vestur-Þýskalandi eru 54
prósent allra skóga sýktir. Verst
er ástandið í tveimur þekktustu
og rómuðustu skógum landsins:
Bæverska skóginum og Svarta-
skógi. Þar eru 75 prósent allra
trjáa sýkt. Ef svo heldur fram
sem horfir er talið að hálfui
Svartiskógur verði fallinn árið
1995.
Annars staðar í Evrópu er á-
standið litlu skárra. í Sviss er
einnig meira en helmingur skóg-
anna sýktur, og opinberar tölur
benda til að ástandið versni þar
jafnvel enn hraðar en í Vestur—
Þýskalandi.
Sannað er að ástæðan fyrir
skógadauðanum er loftmengun;
mengun af völdum orkuvera, iðj-
uvera og bifreiða. Talið er að
orkuverin, sem flest brenna kol-
um, eigi sök á um helmingi meng-
unarinnar, iðjuverin og bifreið-
arnar hvort um sig fjórðungi. Á
sínum tíma var talið líklegt að
minnka mætti mengun í lofti,
með því að reisa hærri skorsteina
á verksmiðjur og orkuver. Þetta
hefurreynst hæpið bjargráð, þótt
loftmengun hafi minnkað í næsta
nágrenni þeirra. Nú berst meng-
unin í staðinn upp í háloftin og
flyst með vindum langar leiðir,
uns hún fellur á fjarlæg svæði sem
súrt regn. f súru regni er brenni-
steinstvísýringur (S02) sem eyðir
steinefnum úr jörðinni, þannig
að trén skortir næringu. Það kann
að þykja einkennilegt, að í Rínar-
löndum, langmesta iðnaðarsvæði
Vestur-Þýskalands er skógar-
dauðinn fremur óverulegt vanda-
mál. Hins vegar er lítill iðnaður
rekinn í nágrenni Svartaskógar
og annarra mikið sýktra svæða,
og talið er að fjarlægar verks-
miðjur í Frakklandi eigi mesta
sök á því hvernig ástandið er þar.
Talið er að helmingur skógar-
dauðans í Vestur-Þýskalandi sé
afleiðing innanlandsmengunar,
helmingur mengunar frá öðrum
löndum. Skógardauðinn er þann-
ig alþjóðlegt vandamál, og því
enn örðugra viðureignar en ella.
Frakkar hafa til dæmis lítinn
áhuga sýnt á að taka þátt í kostn-
aðarsömum aðgerðum til að
minnka skaðsemi verksmiðju-
reyks, enda finna þeir sjálfir til-
tölulega lítið fyrir afleiðingunum
af skaðsemi eigin verksmiðja. Og
þeir, ásamt fleiri þjóðum í Evr-
ópubandalaginu, benda á að
Þjóðverjar verði sjálfir að leggja
fram meiri fjármuni til slíkra
hluta en þeir hafa hingað til gert,
áður en þeir krefjist þess að aðrar
þjóðir fari að leggja fram miklar
fjárhæðir til umhverfismála.
Einnig er bent á að Þjóðverjar
4 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN
hafi enn ekki sett reglur um há-
markshraða á hraðbrautum sín-
um. Líkt og áður sagði er talið að
fjórðungur skógardauðans sé af-
leiðing af útblásturslofti bifreiða.
Talið er að í Vestur-Þýskalandi
mætti nánast eyða þessari skað-
semi með því að löggilda hreinsi-
útbúnað fyrir bílvélar og 100 kíló-
metra hámarkshraða á hrað-
brautum.
En þetta e mikið pólitíkt hita-
mál. Vinstrimenn hafa löngum
barist fyrir því að aksturshraði í
landinu verði minnkaður. Auk
náttúruverndarsjónarmiða liggja
þar auðvitað að baki þau rök, að
tíðni slæmra umferðarslysa er
mikil í landinu. Þetta geta hægri-
menn, einkum Kristilega banda-
lagið í Bæjarlandi undir forystu
Franz Josef Strauss, engan veg-
inn fallist á. Eitt kjörorða þess
flokks hafa löngum verið: „Freie
Fahrt fúr freie Búrger" (Frjáls
aksturshraði frjálsum borgur-
um). Og stefnu sína sýndu þýskir
hægrimenn síðast í verki, er
stjórn jafnaðarmanna og græn-
ingja í sambandsríkinu Hessen
féll í kosningunum í apríl í vor.
Hin nýja stjórn Kristilega banda-
lagsins og frjálsra demókrata lét
það verða eitt sitt fyrsta verk að
aflétta hraðatakmörkunum sem
vinstristjórnin hafði sett á nokkr-
um hraðbrautum.
Segja má að í þessu máli stang-
ist á tvær af helstu ástríðum Þjóð-
verja: Bifreiðaakstur og skógar-
göngur. í nýlegri skoðanakönnun
í sambandsríkinu Baden-
Wúrtemberg kom fram að 17
prósent íbúa þess fara í skógar-
göngu daglega, 45 prósent viku-
lega og 18 prósent mánaðarlega.
Á sama tíma sýna aðrar kannanir
að hámarkshraði á hraðbrautum
njóti fremur takmarkaðrar hylli.
Reyndar virðist það skipta
allnokkru máli um niðurstöðuna
hver framkvæmir könnunina:
Bild Zeitung í Múnchen, sem
fylgir öfgasinnaðri hægristefnu,
en selst þrátt fyrir það í fjórum
milljónum eintaka á dag, birti eitt
sinn tölur um að 71 prósent þjóð-
arinnar væru andsnúin hámarks-
hraða; Die Zeit vikublað sem
fylgir jafnaðarmönnum að mál-
um, komst hins vegar að þeirri
niðurstöðu, að 66 prósent Þjóð-
verja væru hlynnt honum!!!
Annars hefur verið furðanlega
hljótt um þessi mál að undan-
förnu. „Er skógardauðinn dauð-
ur?“ spurði Badische Zeitung,
sem gefið er út hér í Freiburg,
fyrir skömmu. Víst er að
Tsjernóbil-slysið og ýmis slys í
efnaiðnaði hér í Vestur-
Þýskalandi og Sviss - síðast slysið
mikla í Basel í nóvember í fyrra
þegar mikill efnaúrgangur barst
út í ána Rín - hafa dregið athygli
manna frá skógardauðanum.
Stjórnvöld hafa líka reynt að gera
sem minnst úr vandamálinu, sér-
staklega fyrir þingkosningarnar í
janúarmánuði síðastliðnum.
Menn velta tölum fram og aftur
og fá út ýmsar niðurstöður, sem
alþýða manna hættir að lokum að
botna neitt í. Það hefur til dæmis
verið vinsælt bragð stjórnarliða
að segja að ástandið fari batn-
andi, sakir þess að árlega sýkist
nú færri tré en áður. Þetta eru
hæpnar röksemdir. Þótt það sé
rétt að nú bætist árlega lítillega
færri sýkt tré við þau sem sýkt
voru fyrir, hefur skógardauðinn
ekki minnkað. Fá tré læknast og
æ fleiri fara yfir dauðamörkin
svokölluðu, þ.e. þegar helming-
urinn af barri þeirra eða laufi er
sýktur. Þegar svo er komið er
engin von lengur um að trén geti
sigrast á sjúkdómi sínum.
Vinstrimönnum hefur ekki
heldur tekist að fá þjóðina til að
trúa því hversu málið er alvar-
legt. Jafnaðarmenn eru í djúpri
lægð um þessar mundir og skortir
snerpu og ferskleika. Uppgangur
græningja virðist líka heyra for-
tíðinni til og ýmis vanhugsuð um-
mæli og innri átök þeirra hafa
dregið úr trausti manna á flokkn-
um, og rýrt áhrif hans í þjóðfé-
laginu. Ekki bætir úr skák að
samstarf þessara flokka innbyrðis
er alls ekki eins gott og það þyrfti
að vera. Annars vegar stendur í
veginum hægri armur Jafnaðar-
mannaflokksins, sem einungis
vill starfa með frjálsum demókrö-
tum eða jafnvel Kristilega banda-
laginu og sem minnst af græningj-
um vita, og hins vegar harðlínu-
menn í flokki græningja sem
hafna öllu samstarfi við jafnaðar-
menn.
En er eitthvað hægt að gera úr
því sem komið er? Er hægt að
bjarga skógunum?
Ég spurði Oskar Stritt skóg-
fræðing hér í Freiburg, og for-
stöðumann náttúruverndar-
deildar Svartaskógarfélagsins að
því.
„Já, það er enn hægt. En til
þess þarf gífurlega róttækar að-
gerðir. Stjórnvöld hafa gert áætl-
un um að hreinsibúnaður verði
kominn í allar verksmiðjur í
landinu árið 1995. Þá verður hálf-
ur Svartiskógur þegar dauður.
Stjórnmálamenn eru veiklundað-
ir persónuleikar, því rniður."
Líkt og áður sagði er talið að
tré geti náð heilsu á ný, ef innan
við helmingur þess er sýktur. En
til þess þarf súra regnið að
hverfa. Meðan það fellur enn á
trjálaufið og jarðveginn sem tréð
sækir næringu sína í, heldur það
áfram að veikjast. Menn hafa
reynt að úða kalki og öðrum
steinefnum á sýkt svæði til að
bæta upp skortinn, en það er
kostnaðarsamt og hefur auk þess
ekki borið tilætlaðan árangur.
Eina leiðin er að eyða mengun-
inni og það fljótt.
En lokaorðin á Oskar Stritt:
„Trén eru lífverur rétt eins og
við mannfólkið; þau eru aðeins
veikbyggðari en við. Þegar trén
deyja er það vísbending um að
við erum að eitra umhverfi okk-
ar. Spurningin hlýtur að vera sú
hvenær kemur að okkur sjálfum,
hvenær eitrið verður orðið svo
mikið að það fer einnig að hafa
áhrif á okkur mennina.“