Þjóðviljinn - 11.06.1988, Síða 5

INNSYN
Flugstöð Leifs Eiríkssonar
Ofstór til að unntsé að sópa henni undir teppið. Vígsluhátíð í beinni sjónvarpssendingu undanfari
martraðar. Ráðamenn kœra sig ekki um að málið verði rannsakað. Kallað eftir meiri fjárframlögum
Enn hefur byggingarnefnd
flugstöðvar Leifs Eiríkssonar
orðið féskylft. Þótt framkvæmdir
við nýbygginguna hafi gleypt þrjá
miljarða króna, er fjárþörfin á
þeim bæ jafnbrýn og fyrr. Seint
fyllist sálin prestanna. Nær mun
þetta enda taka?
Steingrímur Hermannssön
utanríksráðherra hefur haldið
blaðamannafund til að skýra mál-
in. Þar kom í 1 j ós að í þetta skiptið
þarf skammturinn að vera um
það bil 120 miljónir. Það er eitt
og annað sem gera þarf, t.d. að
setja upp sérstaka lýsingu fyrir
rándýrt fíkjutré sem sérfræðingar
telja að ekki muni lifa annan ís-
lenskan vetur. Þegar skýrslur um
flugstöðvarbyggingu voru lagðar
fram síðastliðinn vetur var ekki
annað að heyra á ráðamönnum
en að eiginlega væri ekkert eftir
annað en að kaupa listaverk af
henni Rúrí. Nú kemur í ljós þörf
fyrir fjárupphæð sem nemur
byggingarkostnaði 12 einbýlis-
húsa og enn er víst ekki allt kom-
ið í ljós.
Sérstök meðferð
Jón Baldvin Hannibalsson
fjármálaráðherra segist ekki hafa
heimild til að greiða þessa
reikninga. Það sé alls ekki
reiknað með þessu í fjárlögum
ríkisins. Með þessu móti gerir
Jón Baldvin flugstöðina að eilífð-
arfleini í holdi þeirra pólitísku
afla sem beittu sér fyrir því að á
byggingu flugstöðvarinnar var
ekki haldið á sama máta og flest-
um öðrum framkvæmdum þess
opinbera eins og best sést á því að
það er utanríkisráðherra en ekki
samgönguráðherra sem er yfir-
maður byggingarnefndarinnar.
íslendingar hafa töluverða
reynslu af byggingu stórra
mannvirkja. Margar vatnsafls-
virkjanir okkar eru mun meiri
mannvirki en flugstöðin en engin
þeirra fór eins ævintýralega langt
fram úr áætlun og flugstöðin. Og
ekki skortir starfsmenn ríkisins
reynslu af byggingarstússi.
Benda má á starfsmenn
Innkaupastofnunar ríkisins sem
annast umsjón með ýmiss konar
byggingum. Starfsmenn með
reynslu á þessu sviði komu hvergi
nærri flugstöðvarbyggingunni,
nema húsameistari ríkisins.
Staða byggingarnefndar flug-
stöðvarinnar gagnvart utanríkis-
ráðuneytinu, og þó alveg sérstak-
lega gagnvart varnarmáladeild
utanríkisráðuneytisins, varpar
annarlegri birtu yfir málið.
Asni klyfjaður
dollurum
Ákvörðun um byggingu flug-
stöðvarinnar var tekin á svipuð-
um tíma og ákveðið var að auka
mjög hervæðingu hér á landi með
gerð olíuhafnar fyrir herskip í
Helguvík, byggingu nýrra radar-
stöðva á Vestfjörðum og Langa-
nesi og miklum framkvæmdum í
herstöðinni á Keflavíkurflugvelli
þar sem menn sneru sér af krafti
að byggingu nýrra íbúðarhúsa og
flugskýla auk stjórnstöðvar sem á
að vera sprengjuheld í alvöru
stríði (les: kjarnorkustríði). Jafn-
framt því að unnið hefur verið að
þessari uppbyggingu á hernað-
armannvirkjum hefur flugflotinn
á Keflavíkurflugvelli og ýmiss
konar stjórn- og rafeindatæki þar
verið endurnýjuð. ísland er orðið
að hátæknivæddri nútíma her-
stöð. Steingrímur J. Sigfússon
hefur nýlega skrifað grein í Þjóð-
viljann þar sem hann bendir á að
fyrir íslenska herstöðvaandstæð-
inga hafi tími ríkisstjórnar Stein-
gríms Hermannssonar verið
martröð í þessum efnum.
Umræðan um byggingu flug-
stöðvar Leifs Eiríkssonar hófst á
fjálglegu tali um nauðsyn þess að
skilja að farþegaflug og hernað-
arflug. Svo var upplýst að banda-
rísk hernaðaryfirvöld vildu
greiða hluta af byggingarkostn-
aði eða 20 miljónir dollara (880
miljónir króna á núgengi).
Hægri flokkunum á íslandi
þótti alveg sjálfsagt að þiggja
þetta boð. Fljótlega virtist það
verða mark og mið hernámssinna
að gera nýja flugstöð að óbrot-
gjörnum minnisvarða um sam-
starf og vináttu milli bandaríska
hersins og íslensku þjóðarinnar.
En vígsluhátíðin, þar sem 3000
manns sprönguðu um í beinni
sjónvarpsútsendingu, breyttist í
martröð þegar kvisast fóru sögur
um ótrúlegan byggingarkostnað.
Þrjóskan í fjármálaráðherra gerir
það að verkum að menn geta ekki
gleymt þessari martröð. Meðan
flugstöðin er fréttaefni getur
þetta hneyksli ekki gleymst,
þögninnni gefst ekki næði til að
urða ósómann lfkt og svo margt
annað sem menn hafa borið
kinnroða fyrir í áratugalangri
samskiptasögu íslandinga og
bandarísks herliðs með fulla vasa
af dollurum.
Blekkingaleikur
í umræðum á bandaríska þing-
inu var upplýst að 20 miljón doll-
ara greiðslan væri fyrir vísan að-
gang Bandaríkjahers að stjórn-
unaraðstöðu í kjallara flugstöðv-
arinnar. Þeim, sem koma í kjall-
ara byggingarinnar í dag, verður
á að brosa þegar þeir velta því
fyrir sér hvernig bandarískir her-
foringjar ætli að koma sér þar
fyrir við stjórnunarstörf. Þar er
ekkert pláss aflögu. Líklega yrði
bandarískum skattgreiðendum
þó ekki hlátur í huga, vissu þeir
hvernig í pottinn er búið.
Færa má að því rök að banda-
ríska framlagið hafi ruglað ís-
lenska ráðamenn í ríminu og átt
sinn þátt í að gera bygginguna
óhóflega dýra. Ef til vill hafa
hönnuðir leyft sér meiri munað
og óhóf vegna þessarar greiðslu
en víst er að krafa Bandaríkja-
manna um notkun á ýmsu banda-
rísku byggingarefni (en hún var
dúsa fyrir bandaríska skattg-
reiðendur) varð til að auka bygg-
ingarkostnað en þar er þó aðeins
um að ræða lítinn hluta af ævint-
ýralegum kostnaðarauka miðað
við áætlanir.
Teiknað með
múrfleyg
í upphaflegri áætlun húsa-
meistara ríkisins, sem hannaði
húsið, og byggingarnefndar var
reiknað með að húsið kostaði
andvirði 45 miljóna dollara og
framlag Bandaríkjanna skyldi
ekki fara upp fyrir 20 miljónir
dollara. Hlutur okkar íslendinga
átti sem sagt að verða jafngildi 25
miljóna dollara eða um 1,1 milj-
arður króna á núgengi. Þegar
þessar hugmyndir voru lagðar
fram þótti mörgum sem hér væri
óþarflega mikill peningur lagður í
biðskýli fyrir flugfarþega. Það er
unnt að byggja býsna stórt fyrir
1,1 miljarð, 1100 miljónir króna.
Þótt áætlunin væri há hvell-
sprakk hún. Skýringarnar liggja
ekki á lausu og það virðist ekki
vera allt of mikill áhugi á því hjá
ráðamönnum að fá botn í málið.
Hönnunarslys, segja sumir og
láta þar við sitja. Margt bendir til
að húsið hafi alls ekki verið full-
hannað þegar hafist var handa
við bygginguna. Stöðugt var ver-
ið að breyta og ekki var óalgengt
að brjóta þyrfti niður veggi og þar
með að rjúfa innbyggð lagnakerfi
í þeim. í stað þess að nota strok-
leðrið við teikniborðið og taka
endanlega ákvörðun um ýmis atr-
iði áður en byggt var, var ekki
hikað við að rífa niður og endur-
manna og byggingarnefndar og
fengi við því svör hvernig ákvarð-
anir hefðu verið teknar eða hvað
skortur á ákvarðanatöku hefði
kostað. Samkvæmt tillögunni
skyldi nefndin skila skýrslu um
þetta efni eigi síðar en í marslok.
Það voru þingmenn Alþýðu-
bandalagsins sem lögðu fram
þessa þingsályktunartillögu. Og
hefði hún náð fram að ganga væri
ugglaust búið að fá svör við ýms-
um þeim spurningum sem enn
leita á hugann þegar byggingar-
kostnað flugstöðvar ber á góma.
Þegar þingi var slitið nú í vor
hafði utanríkismálanefnd af ein-
hverjum orsökum ekki getað
fundið sér tíma til að skoða til-
lögu alþýðubandalagsmanna. í
raun varð enginn hissa. Menn
höfðu fyrirfram talið víst að mál-
ið yrði svæft. Ótilneyddir munu
Framsóknar- og Sjálfstæðisflokk-
ur aldrei samþykkja að fram fari
opinber rannsókn á flugstöðv-
armálum.
Þótt mikið fé hafi runnið í flug-
stöðvarhítina er kallað eftir
meira. Nú eru það 120 miljónir
Glaðbeittir frambjóðendur Sjálfstæðisflokksins í alþingiskosningunum vorið 1987. Þá þótti fínt að stilla sér
upp með flugstöðina í bakgrunni. Nú vill enginn af henni vita. - Hvaða eilífðar sífrandi er þetta um ábyrgð?
Er þetta ekki búið og gert?
byggja. Byggingarnefndin virðist
alls ekki hafa áttað sig á að slík
ævintýri kostuðu stórfé.
Sumt af því, sem frá bygging-
arnefndinni hefur komið, bendir
til að hún hafi tæplega talið það í
sínum verkahring að fylgjast með
byggingarkostnaði. Húsameist-
ari ríkisins virðist algjörlega
stikkfrí. Utanríkisráðherra talar
eins og þetta mál sé honum óvið-
komandi. Það virðist enginn bera
neina ábyrgð á því að hlutur ís-
lendinga af byggingarkostnaði
verður jafngildi 50 miljóna
Bandaríkjadala en ekki 25 eins
og áætlað var.
Opinber rannsókn
Síðastliðinn desembermánuð
var lögð fram tillaga á alþingi um
að gerð skyldi tilraun til að fá úr
því skorið hver bæri ábyrgðina í
þessu máli. Lagt var til að skipuð
yrði nefnd sem færi ofan í
saumana á byggingarkostnaði
flugstöðvarinnar, athugaði
ábyrgð ráðherra, embættis-
En hvað varð um þess tillögu?
Tillögunni var vísað til um-
sagnar þingnefndar milli um-
ræðna í sameinuðu þingi. Það var
eðlilegt og samkvæmt þing-
sköpum. Aftur á móti vakti það
nokkra furðu hvaða nefnd þings-
ins var fengið það verkefni að
grannskoða tillöguna. Þingheimi
sýndist það hentast að utanríkis-
málanefnd fjallaði um málið.
Hvert er sambandið milli flug-
stöðvar og utanríkismála? Er eðl-
ismunur á flugstöð á Keflavíkur-
flugvelli og Egilsstöðum? Auð-
vitað ekki, en um margra ára
skeið hefur það tíðkast að öll
mál, jafnt lögreglumál sem skipu-
lagsmál, sem á einhvern máta
snerta Bandaríkjaher, hafa verið
talin til utanríkismála. Fyrir
bragðið hefur umfjöllun um þau
ekki verið opin. Þau hafa verið
hulin einhvers konar leyndar-
hjúp, oft lokuð inni í fámennu
útibúi frá utanríkisráðuneytinu,
svokallaðri varnarmáladeild.
króna. En þar með er ekki allt
búið. Ýmsir hönnunargallar
þurfa enn lagfæringar við. Húsið
er mannaflafrekt í rekstri og það
er ákaflega dýrt að kynda það.
Fyrirtækin, sem leigja í stöðinni,
stynja undan hárri leigu og al-
menningur er látinn greiða að-
gangseyri.
Flugstöðin er að sjálfsögðu allt
of stór fyrir þann hóp ferða-
manna sem er á leiðinni að og frá
íslandí. Stærð flugstöðvarinnar
var réttlætt með tilvísun til Amer-
íkuflugs Flugleiða og viðkomu
farþegavéla á vegum erlendra
flugfélaga. Svo gæti farið að á
þessu sviði yrði mikill samdráttur
og þá snarminnka sveiflukenndar
tekjur fyrirtækja í flugstöðinni.
Leigutekjur stöðvarinnar drægj-
ust þá saman. Flugstöð Leifs
Eiríkssonar, stórhýsi sem heldur
hvorki vatni né vindi og er ákaf-
lega dýrt í rekstri, gæti við þær
aðstæður samt þjónað þeim til-
gangi að vera víti til varnaðar.
Laugardagur 11. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5