Þjóðviljinn - 05.08.1988, Qupperneq 27

NÝTT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVILJÍNN - SÍÐA 27
Tónhaus fyrir
hljóðrásina.
Myndbandaskólinn
2 Videotromlan.
ÓLAFUR
ANGANTÝSSON
TÓK SAMAN
ífyrstahluta þessa
greinaflokks fjölluðum við
lítillega um upptökuvélina. í
dag höldum við umfjöllun-
inni um tækjabúnaðinn
áfram með því að taka fyrir
myndsegulbandstækið og
sjónvarpsviðtækið. Við vilj-
um minna á að hér er um
töluverða einföldun á
flóknu ferli að ræða.
Myndsegul-
bandstækið
Ef við byrjum á því að líta ofur-
lítið nánar á sjálft myndbandið
(Mynd 1), þá komumst við að
raun um, að það byggir í reynd á
sömu tæknilegu og eðlisfræðilegu
forsendu og venjuleg segulbönd
fyrir hljóðupptökur.
Grunnurinn er örþunn en níð-
sterk plastfilma (2) sem þakin er
þunnu gelatínlagi (3). í þetta ge-
latínlag (sem er í raun svipaðs
eðlis og venjulegt matarlím) er
síðan sáldrað ógrynni örsmárra
segulmagnaðra málmkristalla.
Við getum til hægðarauka ímynd-
að okkur þá sem ótölulegan fjöl-
da örsmárra segulnála í áttavita,
með norður- og suðurskauti. Lag
(1) er síðan búið þeim ágæta hæfi-
leika að varna því að stöðuraf-
magn myndist kringum bandið
við núning, þegar það rennur
gegnum tækjabúnaðinn. Slíkt
gæti hæglega truflað skráningu
rafsegulboðanna á bandið.
Á myndbandið (Mynd 2) eru
skráðar þrjár rásir. Á rás (1) eru
skráðar upplýsingar um hljóðið
(tvær rásir á stereo-tækjum).
Myndupplýsingarnar eru skráðar
skáhallt og þvert yfir bandið á rás
(2) . Og á þriðju rásina s.k. stýrir-
ás (3) eru skráðar upplýsingar um
hversu hratt bandið gekk gegnum
tækið á upptökustundinni. Er
þetta gert til þess að tryggja að
það verði leikið aftur á sama
hraða þegar árangur upp-
tökunnar er skoðaður. Þessi
þriðja rás samsvarar s.s. „perf.“-
götunum svokölluðu á köntum
kvikmyndafilmunnar.
Lítum nú ofurlítið nánar á
hvemig myndsegulbandstækið
skráir upplýsingar um mynd og
hljóð á bandið. (Mynd 3):
Bandinu er fyrst rennt yfir s.k.
útþurrkunarhaus (1). Útþurrkun-
arhausinn er segulspóla, sem
myndar mjög sterkt segulsvið ef
straumi er hleypt á hana.
Við getum einfaldað málið
með því að fullyrða að þegar
bandinu er rennt framhjá út-
þurrkunarhausnum, þá sé ör-
Upptökuhaus.
2
stakra myndramma á kvikmynd-
afilmunni.
Á videótromlunni eru síðan
afspilunar- (3) og upptökuhaus
(4) og í sumum tilfellum einnig
útþurrkunarhaus fyrir mynd (5),
ef tækjabúnaðurinn gefur mögu-
leika á að leggja nýja mynd yfir
hljóð.
Upptökuhausinn (4) er segul-
spóla, líkt og útþurrkunarhaus-
inn (1) og er það einmitt hér sem
rafboðin frá upptökuvélinni
enda, eftir að elektrónubyssan
hefur lesið hleðslu markskífunn-
ar.
Rafboðin fara s.s. í gegnum
upptökuhausinn, sem myndar
um sig missterkt segulsvið, allt
eftir styrk rafboðanna frá upp-
tökuvélinni. Litlu segulnálarnar
á myndbandinu laga sig síðan
eftir þessu segulsviði jafnóðum
og bandið líður framhjá upptöku-
hausnum. Skráir hann þannig á
bandið allar þær upplýsingar,
sem nauðsynlegar eru til að varð-
veita elektrónísku myndina sem í
upphafi var skráð á markskífu
upptökuvélarinnar.
Eftir að myndin hefur verið
skráð á bandið, er því enn rennt
yfir rafspólu, tónhausinn svokall-
aða (6), sem sér um að skrá á
bandið þau rafboð sem berast frá
hljóðnema upptökuvélarinnar.
Aðrar tromlur á myndinni (7 og
8) eru til þess gerðar að halda
bandinu strekktu og stýra því
rétta boðleið yfir mynd- og tón-
hausa tækjabúnaðarins.
Sjónvarps-
viötækið
Eftir að afspilunarhaus mynd-
segulbandstækisins hefur lesið
upplýsingarnar, sem felst í segul-
sviðsmunstri því, er skráð hefur
verið á myndbandið eru þær upp-
lýsingar magnaðar upp og sendar
af stað til sjónvarpsviðtækisins
(Mynd 4).
I myndlampa sjónvarpsviðtæk-
isins eru rafboðin fyrir frumlitina
þrjá (rautt, grænt og blátt) greind
sundur og komið fyrir í elektrón-
ubyssu lampans (1). Búnaður
þessi skýtur síðan þremur elekt-
rónugeislum (2), (einum fyrir
hvern af frumlitunum þremur)
gegnum rist (3), sem húðuð er röð
örmjórra ljósnæmra fosfórráka
(4) og þekja þær allan skjáinn.
Þannig stafar t.d. rauðri birtu
af fosfórnum, þegar geisli úr
rauðu elektrónubyssunni hafnar
á skjánum. Lýsir hann sömuleiðis
í bláu, eða grænu í viðkomandi
punktum, þegar elektrónubyss-
unni eru gefnar skipanir um að
senda slíka geisla fram í skjáinn.
Blæbrigði litanna ráðast af styrk
rafboðanna til elektrónubyss-
unnar hverju sinni.
Sjónvarpsskjárinn (5) stafar
skærari birtu á þeim svæðum, þar
sem elektrónugeislinn hæfir fos-
fórhúðina með hvað mestum
styrk. Á þeim svæðum þar sem
styrkur geislans er minni, hæfa
færri elektrónur fosfóragnirnar
og verða því þau svæði dekkri.
Þetta samspil ljóss og skugga á
skjánum samsvarar fullkomlega
rafhleðslu hinnar elektrónísku
myndar á markskífu myndlampa
myndavélarinnar.
Hefur því sjónvarpsviðtækið
fullkomnað ferlið og birt okkur á
skjánum eftirmynd þeirra at-
burða, er upphaflega urðu hvat-
inn að því, að við yfir höfuð
tókum fram myndavélina. Hvort
heldur það voru kankvís glott
leiðtoga stórveldanna á tröppum
ráðstefnuhallarinnar í Höfða,
eða barnabörnin að taka fyrstu
reikulu sporin ut í lífið.
Látum við þar með staðar
numið að sinni, og þykjumst nóg
hafa fjallað um tæknilegar for-
sendur málsins í bili. í næsta hluta
þessa greinaflokks munum við í
þess stað beina sjónum að mynd-
máli hinna lifandi mynda. Ásamt
því hvemig við getum nýtt okkur
hefðir þess og venjur, til að koma
okkar eigin hugverkum á fram-
færi við aðra. ó.A.
1
smáu segulnálunum í gelatínlagi
segulbandsins raðað upp í reglu-
legt munstur, með norður- og
suðurendann eftir bandinu endi-
löngu.
Eftir að eldra myndefni hefur
þannig verið þurrkað út af mynd-
bandinu er því rennt skáhallt yfir
vídeótromluna svokölluðu (2),
sem snúið er með jöfnum takti og
skráir bæði nýja mynd og les af
bandinu eftir þörfum. Myndin er
s.s. skráð þvert á bandið ólíkt
hljóðinu, sem er skráð eftir því
endilöngu. Getum við til einföld-
unar fullyrt að þessi skráning
myndupplýsinganna þvert á
bandið samsvari skráningu ein-