Þjóðviljinn - 17.09.1988, Blaðsíða 19

Nýtt tilboð frá Gorbatsjov
Burt með herstöðvar frá S.A.-Asíu
Vinsamlegar undirtektir á Filippseyjum - kuldalegar í Washington
Míkhaíl Gorbatsjov, aðalráða-
maður Sovétríkjanna, lýsti
því yfir í ræðu í gær í Krasnoj-
arsk, iðnaðarborg í Suður-
Síberíu, að Sovétmenn væru
reiðubúnir að leggja niður flota-
stöð sína í Cam Ranh í Víetnam
gegn því að Bandaríkjamenn
gerðu slíkt hið sama við herstöðv-
ar sínar á Filippseyjum. Filipp-
ínskur öldungadeildarþingmað-
ur, sem er meðal helstu stuðn-
ingsmanna Aquino forseta, hefur
þegar tekið vel undir þetta, en gat
Gorbatsjov - risaveldin dragi úr hernaðarumsvifum f Suðaustur-Asíu
og á Kyrrahafssvæði.
þess að vísu um leið að ekki væri
enn Ijóst, hve mikil alvara lægi að
baki tilboðinu.
í sömu ræðu bauðst Gorbat-
sjov til að láta breyta ratsjárstöð
mikilli í Krasnojarsk í alþjóðlega
geimrannsóknastöð og væru Sov-
étmenn fúsir til viðræðna við vís-
indamenn allra landa um það
efni. Ratsjárstöð þessi hefur ver-
ið Vesturveldunum nokkur þyrn-
ir í auga, og halda Bandaríkja-
menn því fram að tilvist hennar sé
brot á samningi risaveidanna frá
1972 um varnir gegn langfleygum
kjarnaflaugum.
Stöðin í Cam Ranh hefur verið
talin gegna lykilhlutverki viðvíkj-
andi ítökum Sovétmanna í
Suðaustur-Asíu og á Kyrrahafi
og herstöðvarnar á Filippseyjum
hafa jafnan verið kallaðar horn-
steinar ítaka Bandaríkjanna í
Austur-Asíu og á Kyrrahafs-
svæðinu.
Talsmaður Hvíta hússins brást
kuldalega við báðum tillögum
Gorbatsjovs, en kvað Banda-
ríkjastjórn þó ætla að taka til-
löguna um að leggja niður her-
stöðvarnar til athugunar.
Reuter/-dþ.
Burma
Herinn rekinn
úr rikisflokki
Ríkisstjórnin í Burma tilkynnti
í gær að hún liti svo á að liðs-
mcnn í her landsins, um 180.000
talsins, væru ekki lengur í ríkis-
flokknum þarlcndis og það sama
ætti við um alla opinbcra starfs-
menn. Sósíalíski áætlunarflokk-
urinn, eins og flokkur þessi kall-
ast, hcfur í aldarfjórðung verið
eini leyfði flokkur landsins.
Frá stofnun flokksins 1963 hafa
allir liðsmenn í Burmaher verið í
honum, enda hefur vald Ne Wins
hershöfðingja, sem nýlega lét af
völdum eftir að hafa ríkt sem ein-
ræðisherra síðan 1962, einkum
byggst á hernum. Stjórnin hafði
áður lofað frjálsum kosningum,
en stjórnarandstæðingar höfn-
uðu tilboðinu og kváðust ekki
treysta stjórn og ríkisflokki til að
standa fyrir slíkum kosningum.
Með tilkynningu stjórnarinnar í
dag, sem virðist jafngilda því að
ríkisflokkurinn sé lagður niður,
er svo að sjá að enn lengra sé
komið til móts við stjórnarand-
stæðinga. Mótmælafólk hefur í
hundruðþúsunda tali farið um
götur Rangún daglega undanfar-
ið, og vestrænir sendiráðsmenn
þar í borg segjast óttast að um-
rædd tilskipun stjórnarinnar
kunni að leiða til vaxandi ringul-
reiðar.
Reuter/-dþ.
Sœnsku kosningarnar
Græningjar í oddaaðstöðu?
Umhverfismál í brennidepli
Amorgun, sunnudaginn 18.
sept., kjósa Svíar fulltrúa á
þing og auk þess í fylkis- og
byggðastjórnir. Kosninga þess-
ara er beðið í verulegum spenn-
ingi. Að vísu er talið líklegast, að
jafnaðarmenn muni koma það
sterkir út úr kosningunum að þeir
fari með stjórn áfram, en miklar
líkur eru á að flokki græningja
vaxi svo fiskur um hrygg að jafn-
aðarmönnum verði ekki fært að
stjórna nokkurnveginn snurðu-
laust án samkomulags við þá.
Umhverfisverndarmálin hafa
verið mjög í brennidepli í kosn-
ingabaráttunni. Þau hafa að vísu
verið ofarlega á blaði í opinberri
umræðu þarlendis frá því á 8. ára-
tugnum, en nú eru þau ofar í hug-
um kjósenda en nokkru sinni
fyrr. Seladauðinn mikli í höfun-
um vestur af Svíþjóð veldur þar
miklu um, ekki síst þar sem hann
bætist ofan á hörmulegt ástand
selastofnsins í Eystrasalti. Par var
áður mikið um sel, og selveiðar
voru verulegur þáttur atvinnulífs
sumra byggða með ströndum
fram og í skerjagarði. Stóraukin
iðnvæðing landanna kringum
Eystrasalt hefur valdið gífurlegri
mengun í því hafi, með þeim af-
leiðingum að selastofnarnir þar
eru nú svo illa leiknir, að líkur eru
á að þegar sé orðið of seint að
forða þeim frá algerri útrýmingu.
Sjávarmengun
og kjarnorkuver
Sjávarmengunin stafar ekki
einungis frá iðnaðinum, heldur
og frá landbúnaði, því að margs-
konar efni sem notuð eru við hinn
háþróaða landbúnað Svía og
grannþjóða þeirra renna stöðugt
í sjó út. Eitraðir þörungar eru eitt
af því sem miklum skaða héfur
valdið, og t.d. á stórum svæðum
við vesturströnd Svíþjóðar er
sjávarbotninn orðinn að eyði-
mörk, að mestu sneyddri lifi.
Ofan á þetta bætist kjarnorku-
slysið í Tsjernobyl, sem olli mikl-
um ugg í Svíþjóð og verulegu
tjóni. Það hleypti nýju lífi í kröf-
ur, sem lengi höfðu verið uppi
hafðar af mörgum, um að kjarn-
orkuver Svía verði lögð niður. Nú
eru allir stjórnmálaflokkar þar-
lendis, nema Hægriflokkurinn,
sammála um að svo verði gert, að
minnsta kosti í orði kveðnu.
Hinsvegar er um það deilt,
hversu skjótt skuli gengið til
verks í því efni. Græningjar krefj-
ast þess að allir kjarnakljúfar
landsins verði gerðir óvirkir
innan þriggja ára, en flestir aðrir
munu vera þeirrar skoðunar, að
það sé ekki hægt nema því aðeins
að efnahagur landsins bíði veru-
legan hnekki, sökum orkufram-
leiðslu kjarnakljúfanna.
Öflugir
jafnaðarmenn
Hvergi í heiminum er styrkur
verður ekki á móti mælt að síðan
hefur ferill þeirra í stórum drátt-
um verið eftir því. Enda er það
svo, að þótt margt megi auðvitað
að sænska þjóðfélaginu og stefnu
þess finna, þá verður ekki komið
auga á annað þjóðfélag í heimi
hér, sem er betur stjórnað og fólk
almennt hefur það betra.
Þetta hefur haft í för með sér að
í augum meðalsvíans er Jafnað-
armannaflokkurinn tákn öryggis
og stöðugleika, flokkurinn sem
kann að stjórna, og það hugarfar
nær langt út fyrir raðir fastakjós-
enda flokksins. Þetta hefur alið af
sér minnimáttarkennd borgara-
flokkanna þriggja gagnvart jafn-
aðarmönnum, og þegar þeir fyrr-
nefndu loksins komust aftur í
stjórn á s.l. áratug bar stjórnar-
stefna þeirra mikinn svip af til-
raunum til að sýnast ennþá betri
jafnaðarmenn en jafnaðarmenn
sjálfir.
FRETTASKÝRING
7
Ingvar Carlsson, forsætisráðherra Svíþjóðar og leiðtogi sænskra jafn-
aðarmanna - græningjar líklegir til að verða honum erfiðir viðfangs.
jafnaðarmanna slíkur sem í Sví-
þjóð, þar sem þeir hafa borið
höfuð og herðar yfir alla aðra
flokka frá því snemma á 4. ára-
tugnum. Á þeim árum var
kreppuástand í Svíþjóð eins og
annarsstaðar en leiðtogar þar-
lendra jafnaðarmanna, undir for-
ustu Skánverjans Pers Albins
Hansson, urðu meðal fyrstu vald-
hafa í heimi til að grípa til nýrra
hagstjórnaraðferða, sem þá voru
villutrúarkenndar í augum flestra
stjórnmálamanna og hagfræð-
inga, en áttu drjúgan þátt í
sköpun þess fyrirbæris sem kallað
er velferðarríki. í því tókst
sænskum jafnðarmönnum betur
upp en nokkrum öðrum og því
Borgaraflokkar
ósamstœðir
Ferill borgaraflokkanna í ríkis-
stjórn varð að öðru leyti ekki til
að auka traust á þeim. Þeir unnu
kosningarnar 1976 og áttu það
mest að þakka baráttu Mið-
flokksins (sem áður hét Bænda-
sambandið og hefur enn mest
fylgi í dreifbýli) gegn kjarnorkun-
otkun. En sú þriggja flokka
stjórn, sem borgaraflokkarnir
mynduðu þá, var ógæfuleg frá
byrjun, því að Hægriflokkurinn,
sem í henni var áhrifamikill, var
hlynntari kjarnorkunotkun en
nokkur annar flokkur. Enda
hvellsprakk stjórnin á því máli á
áliðnu kjörtímabili, og á sömu
leið fór um aðra stjórn, sem borg-
araflokkarnir mynduðu eftir
kosningarnar 1979.
Frá því 1982 hafa jafnaðar-
menn aftur farið með stjórn og
líklegast er talið að framhald
verði á því eftir kosningarnar á
morgun, enda þótt þeir kunni að
tapa einhverju fylgi. Þar sem þeir
hafa ekki hreinan þingmeirihluta
hafa þeir síðustu árin verið nokk-
uð komnir upp á Kommúníska
vinstriflokkinn, hin evrópu-
kommúníska kommúnistaflokk
Svía, um stuðning á þingi. En ef
niðurstöður skoðanakannana um
að græningjar fái sjö til níu prós-
ent atkvæða standast, getur svo
farið að jafnaðarmenn verði í
staðinn að leita til þeirra um
stuðning á þingi. En ýmsar af
kröfum græningja, svo sem um
niðurlagningu kjarnorkuvera og
skattlagningu vegna mengunar,
geta orðið stjórn jafnaðarmanna
erfiðir bitar að kingja.
Græningjar taka fylgi frá flest-
um eða öllum flokkum, einkum
þó frá Miðflökknum, sem áður
hafði mest fylgi meðal umhverfis-
verndarsinna. Frjálslynda
flokknum (Folkpartiet), sem
vann stórsigur í síðustu kosning-
um, er og spáð áframhaldandi
fylgisaukningu. Á flokkurinn það
ekki síst að þakka leiðtoga sín-
um, Bengt Westerberg, sem þyk-
ir gera sig frábærlega vel í sjón-
varpi. Hann er líklegur til að taka
fylgi frá Hægriflokknum, en
hugsanlega einnig frá jafnaðar-
mönnum.
dþ.
Laugardagur 17. september 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 19