Þjóðviljinn - 14.12.1988, Blaðsíða 11
Nýjar bækur — Nýjar bækur — Nýjar bækur -Nýjar bækur — Nýjar bækur
Strá í hreiðrið
Bókin um Bríeti Bjarnhéðinsdóttur
„Um Bríeti Bjarnhéðinsdóttur
hefur verið skrifað að enginn
einn íslendingur hafi nteð starfi
sínu átt meiri þátt í því að íslensk-
ar konur fengu pólitískt jafnrétti
á við karlmenn og stórlega bætta
mannfélagsstöðu."
Þannig hefst bókin „Strá í
hreiðrið - Bók um Bríeti Bjarn-
héðinsdóttur" sem Svart á hvítu
hefur nýlega gefið út. Og eins og
eftirfarandi upptalning ber með
sér eru þetta orð að sönnu: Bríet
var m.a. fyrsta íslenska konan
sem hélt fyrirlestur opinberlega,
fyrsta íslenska konan sem skrif-
aði blaðagrein og hún var fyrsti
íslenski kvenritstjórinn en hún
ritstýrði oggaf út Kvennablaðið í
25 ár samfleytt. Hún stofnaði og
var formaður Hins íslenska
kvenréttindafélags (nú Kvenrétt-
indafélag íslands), en það félag
bar kröfuna um kosningarétt til
handa konum fram til sigurs árið
1915. Hún stóð og að stofnun
Hins íslenska kvenfélags og
verkakvennafélagsins Framsókn-
ar. Bríet átti sæti í bæjarstjórn
Reykjavíkur frá 1908-12 og aftur
frá 1914-20 fyrir hönd Kvenna-
listans hins fyrsta.
Hér eru þessir merkisatburðir
raktir frá sjónarhóli Bríetar sjál-
frar því bókin er að stofni til bréf
hennar, manns hennar, Valdi-
mars Asmundssonar ritstjóra, og
barna þeirra Héðins og
Laufeyjar. I bréfunum rekur
Bríet gang mála og greinir m.a.
frá því sem átti sér stað á bak við
tjöldin á þessum umbrotatímum
þar sem m.a. margar þjóðkunnar
persónur koma við sögu. Bókin
fjallar þó fyrst og fremst um
ntanneskjuna Bríeti Bjarnhéð-
insdóttur sem hér birtist lesend-
um ljóslifandi fyrir hugskotssjón-
um því Bríet liggur síður en svo á
skoðunum sínum á mönnum og
málefnum.
Sonardóttir Bríetar og nafna,
Bríet Héðinsdóttir leikkona, hef-
ur valið úr bréfunum og búið þau
til prentunar. „Strá í hreiðrið" er
þó ekki aðeins bréfabók og ævi-
saga. Hún er skemmtileg almenn
sagnfræði og þá ekki síst saga ís-
lenskrar kvennahreyfingar fram
yfir 1930; hún er einnig fagurbók-
menntir, lifandi og kjarnntikil
túlkun á persónum og atburðum
liðinna tíma.
Bók um kirkjur
og kirkjulist
Út er komin glæsilega mynd-
skreytt bók unt kirkjur og kirkju-
list á íslandi. Kentur bókin út
samtímis á íslensku og ensku. Is-
lenska útgáfan heitir Gengið i
guðshús og er gefin út af Al-
menna bókafélaginu.
Höfundur textans er séra
Gunnar Kristjánsson, myndirnar
tók Páll Stefánsson, hönnuður er
Björgvin Ólafsson. Bókin er 112
bls. í stóru broti, öll litprentuð,
myndirnar langt á annað hundr-
að.
Efni bókarinnar snertir flesta
þætti kirkjunnar á íslandi: Sögu,
húsagerð og list.
Bókin skiptist í tvo megin-
kafla. Annars vegar ritgerð höf-
undar um kirkjuna að fornu og
nýju í íslensku samfélagi. Hins
vegar eru valdar 24 kirkjur og
þeim gerð skil í myndum og
texta.
„Þær 24 kirkjur, sem sérstak-
lega er um fjallað, eru valdar með
það í huga að gefa sem besta yfir-
sýn yfir íslenskar kirkjur að fornu
og nýju, í bæjum og sveitum,
stórar og smáar, timburkirkjur,
steinkirkjur, torfkirkjur," segir
höfundur í eftirmála.
fslandsævintýri
Himmlers
Bókin íslandsævintýri
Himmlers er væntanleg næstu
daga frá Almenna bókafélaginu.
Höfundur er Þór Whitehead.
Efni bókarinnar er lýst svo á
kápu:
„Sameining íslands og Hitlers-
Þýskalands var á dagskrá hjá
Heinrich Himmler, yfirforingja
SS og þýsku lögreglunnar í Berlín
1936. Erindreki Himmlers, SS-
foringinn Paul Burkert, fór um
ísland og reyndi að veiða inn-
lenda ráðamenn í net sitt. Meðal
þeirra var Hermann Jónasson
forsætisráðherra. Himmler mælti
til vináttu við Hermann með sér-
stæðum hætti og bauð honum á
ólympíuleikana í Berlín. Á með-
an sendi hann könnunarleiðang-
ur til íslands skipaðan SS-
foringjum og Gestapómönnum,
sem síðar urðu kunnir um heim
allan fyrir fjöldamorð, undir-
róður og njósnir. Ráðagerðir
voru uppi unt stóriðjufram-
kvæmdir Þjóðverja á íslandi,
landnám þeirra hér og byltingar-
þjálfun fyrir íslenska nasista hjá
SS.“
Þór Whitehead fylgir í bókinni
sínum ítrustu kröfum sagnfræð-
innar, en tekst jafnframt að hrífa
lesendur sína með ljósri og lifandi
frásögn. Hér opnar hann þeim
furðuheint þýskra nasista og
skýrir ráðabrugg þeirra um að
innlima ísland í ríki Hitlers.
Vinnubrögð Þórs og stíll hafa
áunnið bókum hans sess á met-
sölulistum.
Að baki þessari bók liggur
margra ára könnun á heimildum
SS og öðrum gögnum í skjala-
söfnum víða um lönd. íslandsæv-
intýri Himmlers 1935-37 er hér
loks rakið.
umbrot og filmuvinnu sá Dags-
prent á Akureyri en Prentstofa
G. Benediktssonar í Reykjavík
sá um prentun. Upplag er tak-
markað og verður bókin ekki seld
á alntennum markaði. Þeint sem
hug hafa á að næla sér í eintak er
bent á að hafa samband við
Sæmund Óskarsson í Reykjavík
en á Akureyri verður bókin til
sölu í Sporthúsinu og KA-
heimilinu við Dalbraut.
Af merku hrossa-
kyni
ísafold hefur gefið út bók eftir
Anders Hansen sem nefnist
Svaðastaðahrossin - uppruni og
saga.
Þetta er fyrsta bindi ritverks
um Svaðastaðahrossin. Svaða-
staðastofninn er langútbreiddasti
stofninn innan íslenska hesta-
kynsins og hross af hinum ýmsu
ættlínum hans eru hvarvetna í
fremstu röð á hestaþingum.
í þessu fyrsta bindi ritverksins
eru öllum þessum ættlínum gerð
skil og sérstaklega fjallað um
merkustu stóðhesta Svaðastað-
astofnsins. Þá er gerð sérstök
grein fyrir hrossarækt margra
kunnustu búa landsins.
Lokabindi
Kennaratals
Alls eru komin út 5 bindi af
Kennaratali í tveimur útgáfum,
u.þ.b. 2400 bls. Vinnslu 1. og 2.
bindis lauk 1964 og hafði vinnsla
þess þá staðið yfir í 12 ár. í fyrri
útgáfunni eru æviágrip kennara
allt aftur að aldamótunum 1800
til 1960.
Aftur var svo hafist handa við
söfnun efnis í nýtt Kennaratal
1977 og hefur ötullega verið unn-
ið að verkinu síðan. Nýja Kenn-
aratalið spannar allt stafrófið frá
A-Ö og eru í því æviágrip þeirra
kennara sem voru á lífi þegar
fyrri útgáfu lauk.
Alls eru í nýju útgáfunni nöfn
8643 kennara og æviágripin því
orðin um 12000 í báðum útgáfun-
unt til samans.
Leiöangur til
Suðurskautsins
Saga Þorláks-
hafnar
Bókaútgáfan Örn og Örlygur
hefur að frumkvæði Ölfushrepps
gefið út þriggja binda ritverk,
Sögu Þorlákshafnar til loka ára-
skipaútgerðar, eftir Skúla Helga-
son.
Hér er á ferðinni viðamikið og
margþætt verk, í senn safn þjóð-
sagna frá Þorlákshöfn, sagn-
fræðileg úttekt á sögu staðarins,
þjóðháttarit um sjósókn fyrri
tíma þar sem útgerðarsagan er
rakin frá stofnun biskupsstóls í
Skálholti til loka áraskipaútgerð-
ar 1929, og ævisögurit sögufrægra
bænda og sjósóknara í Höfninni
eins og t.d. Jóns Árnasonar og
Jóns Ólafssonar. Auk þess er hér
safnað á einn stað ýmsu efni varð-
andi Þorlákshöfn er birst hefur
áður í blöðum og bókum eða
varðveist í handritum.
En saga Þorlákshafnar varðar
ekki einungis staðinn Þorláks-
höfn, hún er umfangsmikið verk í
íslenskri atvinnu- og menningar-
sögu. Hún lýkur upp dyrum að
heimi löngu genginna kynslóða
þar sem þær ganga fram í starfi og
leik, blíðu og stríðu, í hversdags-
leik og á örlagastundum.
Höfundur verksins, Skúli
Til suðurskauts á slóð Ánt-
undsens, heitir bók eftir Monicu
Kristensen, sem Skjaldborg gef-
ur út. Þýðandi er Gissur O. Er-
lingsson.
Monica Kristensen er magister
í heimspeki og jöklafræði frá
Cambridgeháskóla. Doktorsrit-
gerð hennar fjallar um borgarís
við Suðurskautsland. Monica
Kristensen hefur tekið þátt í
mörgum ieiðöngrum um norður-
slóðir. Áður en sú för var farin
sem þessi bók fjallar um hafði
hún tekið þátt í þrem leiðöngrum
um Suðurskautssvæðið, tveim
breskunt og einum norskum. Nú
starfar hún við vísindarannsóknir
hjá loftslagsdeild veðurstofunnar
norsku. Monica Kristensen kom
til íslands og hélt fyrirlestur í
Norræna húsinu í september s.l.
fyrir fullu húsi gesta.
Saga KA í 60 ár
Á næstu dögum kemur út all
sérstæð bók á Akureyri. Hér er
um að ræða sögu Knattspyrnufé-
lags Akureyrar sl. 60 ár, en í ár
átti félagið þetta stóra afmæli.
Það var söguritarinn Jón
Hjaltason sem sá um að afla
heimilda og taka viðtöl í bókina
sem er prýdd á fimmta hundrað
mynda, bæði f lit og svarthvítu.
Hér er um tímamótaverk að
ræða. Sagan er rakin frá upphafi í
máli og myndurn og koma við
sögu brautryðjendur íslenskra
íþróttakappa, jafnt Akureyring-
ar sem aðrir, háir sem lágir.
Bókin er um 260 bls. á stærð í
vönduðu bandi. Urn setningu,
Helgason, hefur unnið að söfnun
heimilda varðandi Þorlákshöfn í
áratugi. Fyrri bækur hans eru
Saga Kolviðarhóls og Sagna-
þættir úr Árnessýslu í tveimur
bindum.
Viðtöl við
sjómenn
Hörpuútgáfan gefur nú út nýja
viðtalsbók Hjartar Gíslasonar
blaðamanns við landsþekkta
aflamenn. Á síðasta ári kom út
fyrsta bókin í þessum bókaflokki
og hlaut góðar viðtökur. í bókar-
kynningu segir m.a.:
„Aflakóngar og athafnamenn
gefur raunsanna mynd af lífi sjó-
manna og viðhorfum þeirra og
varpar ljósi á ýmis framfaraspor
sem stigin hafa verið í íslenskum
sjávarútvegi. Fjöldi mynda úr lífi
og starfi sjómanna prýðir bók-
ina.“
Höfundur ræðir við þessa
menn: Örn Þór Þorbjörnsson,
Hornafirði, Sigurjón Óskarsson,
Vestmannaeyjum, Willard Fiske
Ólason, Grindavík, Arthur Örn
Bogason, Vestmannaeyjum,
Snorra Snorrason, Dalvík, og
Jón Magnússon, Patreksfirði.
Aflakóngar og athafnamenn 2.
bindi er 172 bls.
Að koma aftur
til lífsins
Helga Thorberg hefur skrifað
bók sem nefnist „Minna - engin
venjuleg mamma". Hún rekur
þar lífsögu móður sinnar, Guð-
finnu Breiðfjörð. Helga segir svo
í inngangskafla:
„Þú ert farin og hér sit ég með
minningabrotin sem þú skildir
eftir. Þú varst að skrifa ævisögu
þína, sögu konu sent komst út í
lífið aftur eftir að hafa verið lok-
uð inni á stofnun í mörg ár.
Þú varst að skrifa um það
hvernig var að brjótast til baka,
ná tökum á þunglyndinu, sinnu-
leysinu og uppgjöfinni. Og ná
loks hinu langþráða frelsi, að
komast út og lifa lífinu aftur á
meðal okkar hinna, þessara
„heilbrigðu".
En nú er komið að mér að fylla
í eyðurnar. Ég vel þá leið að tala
til þín í gegnunt bókina. Kannski
þarf ég að spyrja þig einhvers.
Þannig hef ég þig líka hjá mér á
meðan ég skrifa. Það er bæði sárt
og ljúft, eins og lífið sjálft.“.
Bókin er 173 bls. Útgefandi er
ísafold.
Monica Kristensen
0m hjambrdðurl hjara heims
Miðvikudagur 14. desember 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11