Þjóðviljinn - 21.12.1988, Blaðsíða 8

Þórarínn
Eldjárn:
Skugga-
box
Nú fer ég að nálgast kjarna
málsins: Harka smjörs úr ísskáp
var eitt af því sem kostaði ófá
reiðiköst B. Mamma gat ein-
hvern veginn ekki komist upp á
lag með að taka smjörið út úr
köldu faðmlagi litla Rafha-
skápsins á réttum ríma. Það var
eins og hún gæti ekki munað eftir
því og á því varð aldrei nein
breyting hvernig sem B. lét.
Grimmur á svip og órétti beittur
hamaðist hann með hnífnum sín-
um á glerhörðu smjörstykkinu og
endaði venjulega með því að
henda bæði hnífi og smjöri á gólf-
ið. Þá reiddist mamma á móti,
stundum svo mjög að henni lá við
köfnun af hlátri. Ef B. Kjögx
tókst með einhverju móti and-
stætt öllum líkindum að skafa sér
klípu af þessum múrsteini fór
brauðsneiðin venjulega í tætlur
þegar hann reyndi á eftir að
drepa smjörinu á hana. Fyrir
kom að mamma reyndi að láta
smjörskökuna hreinlega ekkert í
ísskápinn, en þá tók yfirleitt ekki
betra við, smjörið varð þá
gjarnan eins og drulla og það
kostaði svo aftur sín sérstöku
reiðiköst og alltaf sömu yfírlýs-
inguna um tilberasmjör.
Ég vorkenndi mömmu svo út
af smjörinu að ég fór að beina
hugarorku minni að uppfinningu
sem gæti leyst þennan smjörhnút.
Þannig varð hitahnífurinn upp-
haflega til í huga mínum.
Löngum stundum sat ég við og
hugsaði um hnffinn sem átti að
bjarga móður minni úr þessum
raunum. Ég var búinn að velta
lengi fyrir mér ýmsum lausnum
þegar ég loks datt ofan á útfærslu
sem mér virtist vera svo fullkom-
lega snilldarleg að á annað betra
yrði vart kosið. Ég hafði komist
yfir bilað straujárn með heilu el-
ementi og gamlan búrhníf. Vinur
minn Vigfús Guðmundsson for-
vörður í Forhúð h/f sauð hnífinn
fastan fyrir mig á sólann á
straujáminu, hnífsoddurinn var
afrúnnaður og breiður og stóð
hæfilega framfyrir stefnið á
straujáminu til að þægilegt yrði
að smyrja með honum. Síðan
tengdi ég snúm í elementið og
setti kló á endann. Straujárns-
boltinn snarhitnaði og hitaði upp
hnífsblaðið. Jafnvel gaddfreðið
smjör bráðnaði eins og vax við
minnstu snertingu og var með-
færilegra en mysingur.
Ég var lengi að bisa þessu sam-
an við mikið laumuspil til hugar
og handa, en loks rann þó stundin
upp þegar ég gat afhent mömmu
gripinn á afmælinu hennar og út-
skýrt fyrir henni hver væri
meiningin:
- Þetta er til að hann hætti að
rífast út af smjörinu.
Stráka(bóka)jól
Það má kallast einkenni á jólabókaútgáfunni í ár að það eru
strákarnir sem gefa út, og skiptir þar um frá því í fyrra er
stelpurnar voru atkvæðameiri á fagurbókamenntasviðinu.
Hér á eftir fara fáeinir bútar - einir og óstuddir einhverjum
kommentum - úr nokkrum hinna nýútkomnu skáldverka. Að
sönnu í stysta lagi til að unnt sé að glöggva sig á bókunum að
ráði, en altént nógu langir til að lesendur geti spáð í stílinn og
athugað hvort þeim þyki af setningi slegið.
Valið á bókunum sem hér er leitast við að kynna með þess-
um hætti má fráleitt skoðast sem einhvers konar velþóknunar-
yfirlýsing blaðsins á þeim umfram ýmsar aðrar bækur sem
gefnar eru út þessar vikurnar. Bara gamla álitamáJið um völina
og kvölina, og sé stigið ofan á einhver bókmenntaskott í leiðinni
er það óviljaverk.
Forlögunum sem hlut eiga að máli er hér með þakkað fyrir
leyfi til að birta glefsur þessar, og er það von okkar að þær megi
verða lesendum hungurvaka.
Ólafur Jóhann Ólafsson:
Markaðstorg guðanna
Hvað ætli ég hafi oft étið hum-
ar síðan ég hóf störf í Fyrirtæk-
inu? spyr ég sjálfan mig um leið
og ég minnist máltíðarinnar á
Krabbanum. Humar úr Atlants-
hafi, soðinn lifandi í stórum potti,
innfluttan humar frá Ástralíu,
humar í ítalskri tómatsúpu.
Hversu oft? Oftar en ég hef étið
snigia eða kung-paó sví eða súsjí
eða fúsjímí bentó eða cailles aux
morilles - lynghænu fyllta með
hrísgrjónum, baðaða sveppa-
sósu, kryddaða veikbyggðum
grösum, skreytta æðaberu laufi?
Sjaldnar en ég hef drukkið
Mondaví rauðvín eða Buena
Vista? Oftar en ég hef gleypt
ostrur? Sjaldnar en ég hef þröng-
vað benedikta eggjum ofan í mig
við morgunverðarborð á hóteium
eftir nótt lymskra vína? Æ, ég
veit það ekki, vil ekki hugsa um
það. Eilíft át, eilíf drykkja. Mat-
arréttir renna saman í allsherjar
kássu í minningunni, vínin í eina
bunu. Öll þessi kvöld, þegar ég
hef sest til borðs á veitingastöð-
um með fólki sem ég nenni ekki
að þekkja. Öll þessi kvöld, þegar
ég hef étið þangað til ég hef stað-
ið á blístri og drukkið þangað til
ég hef getað hlegið með borð-
nautum mínum, hlegið að ein-
hverri vitleysu, skellihlegið og
sagt skrýtlur, sem ég mundi ekki
hverjar voru daginn eftir. Öll
þessi kvöld, sem ekkert hafa
skilið eftir nema tómleika og
timburmenn.
Matsalurinn á Krabbanum
hafði verið skreyttur greni og
rauðum borðum, glitrandi stjöm-
um og sverum kertum, því jól
voru í nánd. Þegar ég hafði fengið
nóg að drekka, fannst mér það
ekki skipta máli lengur, að Vald-
imar væri fámáll og á allan hátt
ólíkur sjálfum sér. Hórímótó og
fkava höfðu líka drukkið nægi-
lega mikið til að hefja samræður.
Við töluðum um fundinn fyrr um
daginn; þeir sögðust ekki skilja
Ameríkana.
„Bandaríkjamenn em einfald-
ar sálir," sagði ég, því ég vissi af
fenginni reynslu, að Japönum lík-
ar vel að heyra Ameríkönum
hallmælt. „Eins og böm,“ bætti
ég við. „Þess vegna verður að
umgangast þá á sama hátt og full-
orðið fólk umgengst óvita.“
„Menningarlausir," sagði íka-
va.
„Já,“ sagði ég, „menningar-
lausir og vita sjálfir af því. Sneisa-
fullir af vanmáttarkennd."
Japanamir sögðust líka vera
hræddir við allt þetta litaða fólk á
götunum: Mexíkana, svertingja
frá Afríku og Suður-Ameríku,
Púertó-ríkana, Víetnama, Kín-
verja. Engum væri hægt að
treysta. Glæpamenn í hverju
skoti: bílaþjófar, innbrotsþjófar,
eiturlyfjasalar, morðingjar.
„Þannig fólk er ekki til í Jap-
an,“ sögðu þeir. „Þar er aldrei
hættulegt að ganga um götur.
Ekki einu sinni á nóttunni.“
Valdimar glotti: „Ekki veit ég
hvernig þið farið að því. Þið eruð
snillingar. Annað orð kann ég
ekki yfir ykkur: snillingar."
Þeir brostu og þökkuðu honum
hólið. Samt er ég ekki grunlaus
um, að þeir hafi skilið háðið.
Valdimar virtist nú hafa fengið
sér nóg neðan í því til að geta
tekið þátt í samræðunum. „Það
er aldrei hægt að treysta Amerík-
önum,“ sagði hann. „Aldrei. Við
Friðrik hleypum ekki einu sinni
bandarískum starfsmönnum okk-
ar í trúnaðarskýrslur frá Tókíó.
Við getum það ekki, þótt við vild-
um. Við getum ekki reitt okkur á
þá/‘
Ég kinkaði kolli til samþykkis.
„Við Friðrik erum Evrópu-
menn,“ hélt hann áfram. „Evr-
ópumenn og Japanir eiga margt
sameiginlegt.“
„Margt,“ sagði Hórímótó.
Hversu oft höfðum við Vald-
imar lent í samræðum af þessu
tagi? Oftar en ég kem tölu á, oft-
ar en ég hef étið súsjí eða soðinn
humar. Leggja menn sig niður
við jafn lágkúrulegt hjal? Full-
orðnir menn? Menn með dokt-
orspróf í heimspeki? Já, það gera
þeir. Því þannig öðlast þeir völd.
Stuðning Japana, traust og völd.
Þannig komast þeir áfram í
heiminum. Er það ekki að hag-
ræða sannleikanum? spyr ég
sjálfan mig enn einu sinni, og enn
einu sinni svara ég því neitandi.
Guðmundur Andri Thorsson:
Mín káta angist
Þessi borg... Það var vatns-
bragð af pilsnernum og heimsku-
legt raus í blaðinu, fólkið þram-
maði þungbúið þessa gráu götu
og strákurinn á móti frussaði
kappsamur remúlaðinu og kell-
ingarnar hérna inni hvísluðust á
með gúlinn fullan af tertufrauði
og rjómann límdan við
rauðsmurðar varir; fólkið fór í
bflum niður Laugaveginn, niður
Bankastrætið og síðan í einhverja
hringi og leitaði að stæði, öll þessi
ár var það að keyra í hríngi og
leita að stæði til þess að þurfa
ekki að ganga, til þess að þurfa
ekki að hitta neinn, til þess að
þurfa ekki að tala, sjá, snerta,
heyra. Þessi borg með sín
leiksvæði vinda, moldarauðnir og
hríslupíslir, kastalakofa, verks-
miðjurústir og steinsteypuhrjóst-
ur, gosbrunna, spýtnabrak, hrúg-
ur af nöglum og veðruðu timbri,
bárujárn, bakgarðar, málningar-
skellur og breiður af haugarfa og
hjartaarfa og hundasúrum, bald-
ursbrá, guiltoppi, fíflum og njól-
um; borgin sem státaði af bflar-
éttingum, bflatryggingum, bflak-
irkjugörðum, bflaborgum, bíla-
sprautunum og alltaf gnauðaði
vindurinn hér í þessari borg þrátt
fyrir marmarahýsin og mennina
sem kölluðu sig uppa og héldu að
þeir hefðu stfl af því þeir voru
með tagl í hárinu, drukku grænt
kampavín og hlustuðu á Mozaart
með trommutakti, og bflarnir
fóru í hringi og útvarpið gjamm-
aði og fólkið var allt með leyni-
læsingu á töskunum sínum og í
strætó töluðu gömlu mennirnir
um slys og hörmungar og gömlu
konurnar um krabbamein, heila-
æxli, kransæðastíflu og sykursýki
og börnin sín í bflunum að fara í
hringi; þessi borg með lamandi
og fúla þögn sína, þessi smáborg,
þetta útblásna þorp, morgnarnir
þegar skyrgrá birtan kom eins og
óhreinindi í svarbláan himin og
réðst gráðug á kamelpakka sem
hvítnaði og læonbar hvítnaði og
laufið gulnaði í molnandi kjallar-
atröppunum og allt í þessu fína
með að vakna á morgnana og
skreiðast öll Ijósárin inn á baðið
og gangstéttarrykið glitrandi af
glerbrotum; upplitaðirópalpakk-
ar, daunillar laufhrúgur,
beyglaðar kókdollur, bliknandi
skilti, síðdegi - dagar eins og
þessi sem nú var að Iíða þegar
fólkið flýtti sér upp i bílana að
keyra í þessa hringi áður en það
keyrði heim titrandi af heift inni í
loftlausum bflunum sem
hreyfðust ekki spönn í tuttugu
kflómetra röð, og hlammaði sér
fyrir framan sjónvarpið svo böm-
in þess gætu fengið bflinn til að
fara niður í bæ til að keyra í hringi
til að sjá grilla hvert í annað gegn-
um bflrúðumar; þessi borg; þessi
ambögulega borg með allar þess-
ar götur og alla þessa bfla og allt
þetta fólk sem skeiðaði þungbúið
gráa götuna og allan þennan mig
sem sat þama með stöm og kvað
upp ráðleysislega dóma yfir þessu
öllu saman og vissi ekki hvort ég
var hluti af þessu eða þetta hluti
af mér eða hvort ég kæmi úr ein-
hverri allt annarri átt.
Hafliði Vilhelmsson:
Gleymdu aldrei
að ég elska þig
Vísarnir á klukkunni mynduðu
180 gráðu horn, þráðbeinir upp
og niður, strik milli sex og tólf og
það vom jól. Ég tók upp hnífa-
pörin og skar í svínakjötssneiðina
á disknum og bar fyrsta bita jól-
amáltíðarinnar að munninum.
Með kjötinu hafði ég grænar dós-
abaunir, brúnaðar kartöflur,
norska pakkasósu og jarðar-
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN