Þjóðviljinn - 10.03.1989, Qupperneq 5

15 mínútum nær ógninni
Réttlæting Bandaríkjamanna fyrir varaflugvelli:
Keflavíkurflugvöllur ekki talinn nægja fyrir herinn. Varaflugvöllurinn hluti af því
loftvarnarkerfi, IADS, semverið er aðkoma fyrir hér á landi
Isamtali við Þorstein Ingólfsson
skrifstofustjóra Varnarmála-
skrifstofu utanríkisráðuneytisins
sem birt er hér á síðunni á móti
kemur fram að Bandaríkjaher
telur sig þurfa á varaflugvelli að
halda vegna F-15 orrustuflug-
sveitarinnar á Keflavíkurflug-
velli. Einn flugvöllur uppfyllir
ekki lengur „þá staðla sem al-
mennt eru settir um öryggismál.“
Nýtt Helgarblað hefur Iagt
nokkrar spurningar fyrir Atlants-
hafsherstjórn Nató, m.a. þá
hvaða hernaðarþarfir kalli á var-
aflugvöll. Svör hafa því miður
ekki borist ennþá en tilkynnt hef-
ur verið að þeirra sé að vænta von
bráðar.
Út frá svörum Þorsteins Ing-
ólfssonar er hins vegar hægt að
gera sér allskýra grein fyrir hvaða
„þarfir" liggja hér að baki. Hér á
landi hafa undanfarin ár átt sér
stað miklar hernaðarfram-
kvæmdir fyrir tugi miljarða ís-
lenskra króna. Því er gjarnan
haldið fram að hér sé aðeins um
að ræða „eðlilega endurnýjun“
sem gerð væri til að efla „fæling-
una“. Hér er hins vegar um ann-
að og meira að ræða.
Arfleifð Reagans
Siðfræði fælingarkenningar-
innar svokölluðu er að mörgu
leyti ekki ósvipuð þeirri sem lá að
baki hefndarskyldu fornkapp-
anna, þ.e. hótun um að gjalda
líku líkt eða heita minni maður
ella. Munurinn er bara sá að þeg-
ar risaveldin eiga í hlut eru örlög
alls mannkyns í veði.
Vígbúnaðarkapphlaup 9. ára-
tugarins hefur gengið út á miklu
meira meira en lágmarksráðstaf-
anir til að fæla andstæðinginn frá
árás. Þegar Reagan varð forseti
Bandaríkjanna komust til áhrifa
menn sem töldu kjarnorkustyrj-
öld ekki aðeins hugsanlega held-
ur óhjákvæmilega. Þessir menn
töldu að ekki mætti lengur hugsa
um það eitt að fæla andstæðing-
inn; það yrði að byggja upp víg-
búnað sem dygði til sigurs í „lang-
varandi kjarnorkustyrjöld“ (tal-
að var um stríð sem gæti varað í
allt að sex mánuði).
Þessi sjónarmið birtust hvað
skýrast í frægri grein eftir bresk-
bandaríska vígbúnaðarfræðing-
inn Colin Gray sem bar heitið
Victory is Possible eða Það er
hægt að sigra. Einnig kom þessi
stefna ljóslega fram í leyniskjali,
Defense Guidance 1984 - 1988
sem bandaríska stórblaðið New
York Times birti 30. maí 1982.
Þar er algerlega horfið frá fæiing-
arstefnunni og þess í stað komin
stefna sem miðast við „aukna
getu til að heyja styrjöld"
(increased war-fighting capabi-
lity) •
Samkvæmt þessari stefnu varð
það sérstakt forgangsverkefni að
stórefla það sem á máli hernað-
arsérfræðinganna kallast C3I
(Command, Control, Commun-
ication and Intelligence), þ.e.
stjórnunar-, yfirráða-, fjarskipta-
og njósnakerfi Bandaríkjahers
þannig að ekki yrði mögulegt að
gera þetta kerfi óvirkt strax í
fyrstu hrinu kjarnorkustyrjaldar.
Var ákveðið að verja í þessu
skyni 40 miijörðum dollara á ár-
unum 1983 til 1994. Annar liður
þessarar stefnu var stjörnustríðs-
áætlunin og sóknarstefnan svok-
allaða á höfunum er einnig í sam-
ræmi við hana. í fáum orðum sagt
miðaðist þessi stefna við ofgnótt
á öllum sviðum vígbúnaðar.
Vígvæöingin á
íslandi
Skýrasti vottur þessarar stefnu
hér á landi hefur verið endurnýj-
un hins svokallaða íslenska loft-
varnarkerfis (IADS, Iceland Air
Defense System) sem er í raun
hluti af loftvörnum meginlands
Bandaríkjanna samkvæmt skil-
greiningu bandaríska herráðsins
eins og annars staðar kemur fram
hér í blaðinu. Þetta kerfi saman-
stendur ekki aðeins af fjórum
nýjum ratsjárstöðvum, sérstök-
um stjórnstöðvum í Keflavíkur-
herstöðinni og fullkomnari
tölvu- og fjarskiptabúnaði.
AWACS-vélarnar, F-15 orustu-
þoturnar, hin hertu flugskýli
þessara flugvéla og olíubirgða-
stöðin í Helguvík eru einnig
hlutar af þessu kerfi.
14 miljónir
ferkílómetra!
Hið íslenska loftvarnarkerfi er
fjarri því að vera óvirk eftirlits-
stöð „sem ekki sér yfir sjóndeild-
arhringinn" eins og Steingrímur
Hermannsson forsætisráðherra
hefur orðað það. Bráðabirgða-
kerfið sem nú er í notkun er fjór-
um sinnum skilvirkara en gamla
ratsjárkerfið sem í var í notkun til
skamms tíma.
Þegar endurnýjun þessa loft-
varnakerfis verður endanlega
lokið árið 1994 munu stjórn-
stöðvar þess í Keflavík geta fylgst
náið (gegnum samtengingu við
sambærileg loftvarnarkerfi í
Norður-Ameríku og Evrópu)
með landsvæði sem spannar í allt
14 miljón ferkílómetra! í stjórn-
stöðvunum, bæði á landi og í
AWACS-vélunum, verður
beinlínis hægt, með fullkomnasta
tölvu- og fjarskiptabúnaði, að
stýra orustuþotunum og flug-
skeytum þeirra að væntanlegum
skotmörkum.
Fréttir af varaflugvelli og fyrir-
Framhald á bls. 6
Varaflugvöllur
Af hverju varaflugvöll, verður
hann hernaðarmannvirki eða
borgaralegt, fyrir hvern og hver
borgar, hvað kostar hann?
„Varaflugvöllur er fyrst og fremst
nauðsynlegur fyrir almennt flug-
öryggi, hann er borgaralegt
mannvirki - nema á styrjaldart-
ímum, völlurinn er fyrir almennt
flug, nema að herflugvélar fengju
að æfa sig á vcllinum. Hann yrði
atvinnulífi í því héraði þar sem
hann yrði reistur stoð og stytta,
Mannvirkjasjóður NATO borgar
og völlurinn kostar u.þ.b. 11 milj-
arða króna,“ segir Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra.
Eins og sýnt er fram á í eftirfar-
andi greinum orkar margt af því
sem Jón Baldvin hefur haldið
fram um varaflugvöllinn vægast
sagt tvímælis auk þess að vera
mótsagnakennt og sumar upplýs-
ingar frá utanríkisráðuneytinu
virðast hreinlega vera misvís-
andi.
Því hefur verið haldið fram
ómótmælt að 2700 metra flug-
braut á Egilsstaðaflugvelli
fullnægi öllum almennum örygg-
iskröfum sem settar eru varðandi
flugvélar. Allar vélar í neyð,
herflugvélar sem aðrar, hafa for-
gang að öllum flugvöllum. Þeir
varaflugvellir við Keflavíkurflug-
völl sem til eru og er verið að
breyta samkvæmt samþykktri
áætlun ríkisstjórnarinnar fram-
lagðri af samgönguráðherra
fullnægja því kröfum um almennt
flugöryggi í landinu.
Því má hins vegar halda fram
að öll umræða um varaflugvöll ís-
lendinga sé til að drepa málinu á
dreif. Umræða um slíkan
varaflugvöll hefur farið af stað
sem einhvers konar mótleikur við
hugmyndum um hernaðarlegan
varaflugvöll. En þó talað hafi
verið um að slíkir vellir gætu ver-
ið viðkomandi héraði lyftistöng í
atvinnulegu tilliti, hefur þá ein-
hver séð tillögur um slíka hliðar-
uppbyggingu, hótelbyggingar og
annað? Hefur yfirhöfuð verið
lagt mat á það hvort slík
uppbygging teljist þjóðhagslega
hagkvæm eða væru aðrir valkost-
ir árennilegri? Mundu Flugleiðir
nota slíkan völl, t.d. í Aðaldal
sem valkost við Keflavík nema í
algjörum neyðartilvikum?
Svo sem sýnt hefur verið fram á
fjármagnar hinn svokallaði
Mannvirkjasjóður NATÓ ekki
önnur mannvirki en þau sem
fullnægja ákveðnum lágmarks-
hernaðarkröfum. Mannvirkja-
sjóðurinn er ekki sjóður í þess
orðs merkingu, heldur ýmsar
stofnanir innan NATÓ. íslend-
ingar eru ekki aðilar að þessum
„sjóði“, Bandaríkjamenn fara
með okkar umboð í samningum
við sjóðinn. Samningar Banda-
ríkjanna og fslands um einokun
íslenskra aðila á byggingarfram-
kvæmdum á vegum hersins
brjóta í bága við reglur
Mannvirkjasjóðs NATÓ, enda
má segja að verði samið um fram-
kvæmdir vegna varaflugvallar
verði það gert við Bandaríkja-
menn. Þeir fjármagna a.m.k.
forkönnunina og jafnvel alla
framkvæmdina áður en til fjár-
framlags Mannvirkjasjóðsins
kemur. Þeir eru bæði í hlutverki
viðtökulands, sem væri annars ís-
land værum við þátttakendur í
Mannvirkjasjóðnum, og notkun-
arríkis. Hernaðarmannvirki á ís-
landi eru fyrst og fremst hluti af
vörnum Bandaríkjanna sam-
kvæmt skilningi herráðs Banda-
ríkjanna, ekki hluti af vörnum ís-
lands eða NATÓ.
Upphæð sú sem nefnd hefur
verið sem heildarkostnaður
vegna varaflugvallar, 11 miljarð-
ar króna og „ Aronistar" hafa litið
hýru auga til, er hrein ágiskunar-
tala samkvæmt upplýsingum
skrifstofustjóra Varnarmála-
skrifstofunnar, Þorsteins Ingólfs-
sonar.
vg/phh
Föstudagur 10. mars 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 5