Þjóðviljinn - 10.03.1989, Qupperneq 7

Þjóðviljinn - 10.03.1989, Qupperneq 7
Mannvirkjanefndin athugar aftur á móti hina fjármálalegu og tæknilegu hlið verkefnisins. 6. Þegar þessar tvær nefndir hafa lokið athugunum sínum leggja þær niðurstöður sínar fyrir Norður-Atlantshafsráðið eða öllu oftar varnaráætlunarnefnd bandalagsins sem samþykkir verkefnið inn á sameiginlega kostnaðaráætlun Mannvirkja- sjóðsins eða hafnar því. Til þess að mannvirki skoðist „sam- þykkt“ verður það að hljóta ein- róma samþykki allra aðildarríkja Mannvirkjasjóðsins. Staða varaflugvallar- málsins Eins og sjá má af þessari lýs- ingu hér að framan er fráleitt að ætla að Mannvirkjasjóðurinn sé notaður til að veita fé í annað en hernaðarframkvæmdir. „Undan- þáguákvæðin" sem Jón Baldvin hampaði á dögunum til að styðja þá fullyrðingu að sjóðurinn legði einnig fé í „borgaralegar" fram- kvæmdir eru ekki til annars en að liðka fyrir flóknum samningavið- ræðum, ekki síst vegna þess að inn á áætlun Mannvirkjasjóðsins. Það er útbreiddur misskilning- ur hér á landi að Mannvirkjasjóð- ur Nató greiði allan kostnað við gerð mannvirkis sem hann hefur samþykkt að kosta. í Morgun- blaðinu hefur jafnvel mátt lesa fullyrðingar þess efnis að Mannvirkjasjóðurinn hafi tekið að sér að greiða nýtt vatnsból Bolvíkinga! Sannleikurinn er sá að Mannvirkjasjóðurinn greiðir ein- göngu þann hluta framkvæmdar- innar sem telst hemaðarlegur. Viðtökuríkið borgar fyrir landið, vegagerð og veitulagnir (venju- lega u.þ.b. 13% af heildar- kostnaði) eins og áður er getið. Og notkunarríkið greiðir úr eigin sjóðum hermannaskála eða íbúð- arhúsnæði, mötuneyti, félagslega aðstöðu o.fl. Bandaríkin viðtökuríki“ á íslandi n íslenska loftvarnarkefið í hnotskurn: AWACS, F-15 orrustuþotur og ratsjárstöðin að Stokksnesi. Ef varaflu- gvöllur verður lagður á Norðurlandi má búast við tfðum heimsóknum þessara flugvéla þangað. Helsti talsmaður varaflugvallar: Hver sagði honum að völlurinn kost- aði 11 miljarða? Þekkir hann ekki muninn á Nató og Bandaríkjaher? það getur verið erfitt að sannfæra menn um að tiltekið hernaðar- mannvirki þjóni hagsmunum allra Natóríkja. Krafan um að mannvirkið uppfylli „lágmarks- hernaðarþarfir“ er eftir sem áður algert skilyrði. Varaflugvallarmálið hér á landi er að öllum líkindum núna á því stigi að yfirherstjórn Nató hefur „mælt með“ framkvæmd- inni, þ.e.a.s. ef marka má þau svör sem Nýtt helgarblað hefur fengið um málið enn sem komið er. Fullyrðing í fréttatilkynningu utanríkisráðuneytisins um að Mannvirkjasjóðurinn hafi „sam- þykkt fjárveitingu til forkönnun- ar (feasibility study)“ gæti þó bent til þess að framkvæmdin hafi þegar verið „samþykkt“ af vam- aráætlunarnefndinni. Ef svo er þýðir „feasibility“ fyrsta skref í svokallaðri þriggja áfanga tilboðsgerð (Three Step Bidding Procedures), þ.e. verið er að gera nákvæmari kostnaðar- áætlun og óska eftir sjónarmiðum væntanlegra verktaka. Þessir starfshættir í tilboðsgerð fela í sér að væntanlegur verktaki, t.d. ís- lenskir Aðalverktakar, eigi strax hagsmuna að gæta um framgang verksins, áður en ákvörðun um byggingu mannvirkisins er end- anlega tekin. Þetta er því liður í að skapa áhrifamikinn stuðning við framkvæmdina. Venjan er hins vegar sú að viðtökuríkið, í þessu tilviki Bandaríkin, standi straum af öllum kostnaði við hvers konar kannanir. Aöildarríkin greiða eftir stærð og getu Það er fyrst eftir að verkefnið hefur verið formlega samþykkt sem hægt er að tala um að kostn- Wörner aðalritari Nató: Þekkir hann ekki reglur Mannvirkjasjóðsins- eða var hann bara að plata? aður við það verði greiddur úr Mannvirkjasjóði. Það þýðir í reynd að sérstök nafnd banda- lagsins sem kölluð er greiðslu- og þróunarnefnd mannvirkja (In- frastructure Payment and Prog- ress Committee) fyrirskipar að aðildarríki sjóðsins greiði mannvirkjagerðina sameiginlega samkvæmt sérstakri hlutaskipta- reglu. Hlutaskiptareglan fer í aðalat- riðum eftir stærð aðildarríkjanna en er einnig að nokkru háð því hversu mikinn hag notkunarríkið og viðtökuríkið, sem í hlut eiga, hafa af framkvæmdinni. Banda- ríkin og Vestur-Þýskaland hafa til þessa lagt mest af mörkum í sjóðinn, eða um 28% hvort ríki. Frá stofnun sjóðsins til ársins 1985 höfðu aðildarríki sjóðsins greitt alls 12 miljarða dollara í sameiginlegan kostnað vegna byggingar hernaðarmannvirkja. Eins og þegar er fram komið er Mannvirkjasjóðurinn ekki sjóð- ur í venjulegri merkingu þess orðs; innistæða hans er hvergi til á einum stað og hann hefur ekk- ert með framkvæmd verkefnisins að gera eftir að það hefur verið heimilað. Viðtökuríkið ber ábyrgð á framkvæmdinni Viðtökuríkið ber ábyrgð á allri hönnun og byggingu mannvirkis- ins og því ber að sjá til þess að viðurkenndum hernaðarverk- tökum í öllum aðildarríkjum Mannvirkjasjóðsins sé gert kleift að bjóða í verkið á jafnréttisgrundvelli (sjá yfiriýs- ingu Þorsteins Ingólfssonar „á beininu“ um að engin slík útboð fari fram um framkvæmdir hér á landi). Viðtökuríkið á einnig að ann- ast greiðslur til verktakanna en innheimta síðan greiðslur með jöfnu millibili úr Mannvirkja- sjóðnum með því að rukka hvert aðildarríkjanna fyrir sig um þeirra hlut samkvæmt reglum sem þar gilda um. Þegar Bandaríkin eru í hlut- verki viðtökuríkis er algengast að þau greiði fyrst allan byggingar- kostnað sjálf og rukki aðildarríki Mannvirkjasjóðsins síðan eftir á (prefinancing). Þess eru jafnvel mörg dæmi að Bandaríkjaher hafi lagt út í byggingafram- kvæmdir án þess að mannvirkið hafi verið endanlega samþykkt Eins og áður er getið á ísland alls ekki aðild að Mannvirkja- sjóði Nató. Þetta merkir í raun og veru að íslensk stjórnvöld hafa engin afskipti af því ákvarðana- ferli sem leiðir til þess að Natóríki ákveða að fjármagna byggingu hernaðarmannvirkis hér á landi sameiginlega. Þegar utanríkis- ráðherra og embættismenn varn- armálaskrifstofunnar halda því fram að þeir eigi í samningum við Mannvirkjasjóð Nató er það á algerum misskilningi byggt. Einu viðsemjendur íslendinga í slíkum málum eru Bandaríkin. Bandaríkin eru ekki aðeins notkunarríki mannvirkja sem byggð eru fyrir fé úr Mannvirkjasjóðnum hér á landi heldur einnig viðtökuríki. Þetta þýðir að Bandaríkin bera ábyrgð á allri hönnun og mannvirkjagerð hér á landi sem Nató ber kostnað af og þau annast alla samninga- gerð við yfirherstjórn Nató og aðra starfsmenn bandalagsins og önnur aðildarríki Mannvirkja- sjóðsins um öil þau mannvirki sem þau vilja að verði eyrnam- erkt Nató. Hlutverk fslendinga í þessum málum er einungis það að verða annað hvort við óskum Banda- ríkjanna og samþykkja mannvirkið - ellegar hafna því. Það virðist sem stjórnvöld ís- lenskra utanríkismála viti ekki við hvern þau eru að semja. vg/phh Föstudagur 10. mars 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7 Forkönnun hafin á Grænlandi Hugmyndin um varaflugvöll fyrir Keflavík staðsettan á Grænlandi sett fram til að þrýsta á íslensk stjórnvöld Eins og kunnugt er hefur einn- ig komið til greina að varaflug- völlur fyrir herflugvöllinn í Kefla- vík verði lagður á Grænlandi. Hefur flugvöllurinn í Meistaravík einkum verið nefndur í því sam- bandi en honum hefur verið hald- ið við undanfarin ár þrátt fyrir að hann hafi ekki verið í notkun allt síðan flugvöllur var gerður fyrir byggðina við Scoresbysund. Þrýst á íslensk stjórnvöld Margir hafa látið í ljós efa um að Bandaríkin hafi í raun og veru áhuga á að gera varaflugvöll á Grænlandi. Þeirra á meðal er Malcolm Spaven upplýsingafull- trúi ADIU (Armament and Dis- armament Unit), sjálfstæðrar friðarransóknarstofnunar sem starfar í tengslum við Sussex há- skóla á Englandi. Spaven sagði í samtali við Nýtt Helgarblað að hugsanlegur flugvöllur á Græn- landi hefði aðeins verið nefndur til að setja þrýsting á íslensk stjórnvöld. Bandarísk hernaðaryfirvöld h fa heldur ekki legið á þeirri skoðun sinni að þau vilji hafa varaflugvöllinn hér á landi. „Við viljum varaflugvöll á norðan- verðu íslandi, einfaldlega vegna {æss að Keflavíkurflugvöllur er á slandi,“ sagði Scott Wilson blaðafulltrúi Bandaríkjahers á ís- landi þegar Nýtt Helgarblað bar þetta undir hann. Forkönnun á Græn- landi haffin Sören Rasmussen blaðamaður danska dagblaðsins Land og folk skrifaði síðastliðið haust fréttir um hugleiðingar Bandaríkjahers og Nató um að leggja vara- flugvöllinn í Meistaravík á Græn- landi. Sören sagði í viðtali við Nýtt Helgarblað að þeir Uffe El- leman Jensen utanríkisráðherra Dana og Jonatan Motzfelt for- maður grænlensku landsstjómar- innar hefðu sent frá sér yfirlýs- ingu þann 3. nóvember 1988, þar sem kom fram að dönsk og græn- lensk stjórnvöld hefðu samþykkt að gera forkönnun á lagningu varaflugvallar á Grænlandi fyrir herstöðina í Keflavík. „Eftir því sem ég best veit,“ sagði Rasmussen, “er forkönn- unin þegar hafin og áætlaður kostnaður við hana er talin nema u.þ.b. 5 miljónum danskra króna.“ Rasmussen sagði að samkvæmt orðum háttsetts manns í danska varnarmálaráðu- neytinu hefði ekki enn verið endanlega samþykkt að kosta gerð varaflugvallarins úr sam- eiginlegum mannvirkjasjóði Natóríkjanna. Málið væri á því stigi að Atlantshafsherstjóm bandalagsins hefði mælt með því að svo yrði gert. Enginn vaffi á hlut- verki vallarins Þegar Rasmussen var spurður að því hvort reynt hefði verið að halda því fram í Danmörku og á Grænlandi að hér væri ekki um hemaðarmannvirki að ræða hló hann við og sagði að það hefði ekki hvarflað að neinum að halda öðm fram, það væri svo augljóst. „Hvers vegna annars skyldu þeir hugleiða að leggja flugvöll lengst norður í auðnum Grænlands?“ vg/phh

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.