Þjóðviljinn - 28.04.1989, Blaðsíða 27

Of seinn í matinn
Þeir sem hafa áhuga á að fræðast um eitthvert
ákveðið efni varðandi fjölskylduna geta skrifað.
Merkið umslagið: Fjölskyldan; Nýtt Helgarblað,
Þjóðviljanum, Síðumúla 6, Reykjavík.
allt aðra hluti en ósk mannsins
um að eiga notalegt kvöld með
konunni einn heima. Afleiðingin
er einnig í þessu tilfelli sú, að
hvorugu finnst nokkuð koma út
úr umræðunni og jafnvel er hætta
á því að konan rjúki út í fússi.
Maðurinn hefur því skapað
neikvætt andrúmsloft í stað nota-
legheitanna.
Líkamsstellingar eru tæki, sem
við notum mjög mikið til þess að
tjá okkur og oftast ómeðvitað. Ef
við erum afslöppuð, líður vel og í
notalegu umhverfi án þarfar til að
verja okkur sitjum við gjarnan
með líkamann „galopinn“.
Krossleggjum ekki fætur eða
hendur og sitjum afslappað. Ef
við hins vegar erum í óþægilegu
umhverfi, líður ekki vel og höfum
þörf fyrir að verja okkur, kross-
leggjum við hendur og fætur,
setjum fæturna undir okkur og
hniprum okkur saman ef við höf-
um þörf fyrir að vera lítil o.s.frv.
Ef við viljum láta taka eftir okkur
höllum við okkkur fram (hversu
margir halla sér fram með kross-
laga handleggi og fætur?), og ef
við viljum draga okkur í hlé og
láta lítið fara fyrir okkur setjumst
við aftarlega í stólinn og höllum
okkur afturábak (hversu margir
sitja þannig með krosslagða
handleggi og fætur?). Ef við
komust ekki út úr umræðu, en
erum óörugg leggjum við gjarnan
spenntar greipar afturfyrir
hnakka, á milli þess, sem við
skiptum oft um stellingar. I’annig
segir líkaminn okkur mikið til um
hvernig okkur líður. Ekki eru all-
ir, sem beint túlka þetta, þegar
þeir sjá það, en þeir meira
„finna“ hvernig viðkomandi líður
og hegða sér samkvæmt því. Á
hinn bóginn geta þetta verið
mjög góð merki til okkar sjálfra
um að huga að líðan okkar og
reyna að breyta henni ef þörf er
á.
FJÖLSKYLDAN
SIGTRYGGUR
JÓNSSON
Ein af þeim reglum, sem við
komum okkur upp er við hefjum
fast samband við einhvern, er
reglan um hvernig við tjáum okk-
ur við hvort annað. Því opnari og
meira bundin talmáli sem tjá-
skiptin eru, því auðskiljanlegri
eru þau. Það er hins vegar ætíð
stór hluti af tjáskiptum okkar
sem fer fram á annan hátt en tal-
að. Við notum líkamshreyfingar,
líkamsstelllingar, þagnir og
stjórnun „andrúmslofts“ einnig
til þess að tjá okkur.
Ánnar þáttur, sem einnig er oft
notaður í tjáskiptum er að segja
eitt og meina annað. í þessu sam-
bandi á ég mest við annars vegar
ásakanir sem fela í sér beiðni og
hins vegar ýmiss konar athuga-
semdir, sem settar eru fram í
þeim tilgangi einum að koma inn
sektarkennd hjá hinum aðilanum
til þess að breyta honum.
Hugsum okkur eiginkonu, sem
búin er að bíða með kvöldmatinn
í klukkutíma þegar eiginmaður-
inn ioksins birtist. Hún getur ver-
ið orðin hrædd um að eitthvað
hafi komið fyrir, eða henni finnst
sér misboðið og að maturinn,
sem hún var búin að leggja mikið
upp úr að yrði góður, sé orðinn
kaldur og ólystugur. Hvort held-
ur sem er, er þörf hennar sú að
maðurinn láti sig vita um
seinkun, ellegar komi á réttum
tíma í matinn. í stað þess að gera
slíkar kröfur, segir hún þegar
hann birtist: „Þú kemur alltaf of
seint í matinn."
Hér er um að ræða ásökun og
við henni bregst maðurinn í lang-
flestum tilfellum með vörn. Hann
segir eitthvað á þá leið: „Hvaða
bölvuð vitleysa, ég kem eiginlega
alltaf á réttum tíma.“ Hún verður
nú að verja ásökun sína og byrjar
að rifja upp atvik er maðurmn
hefur komið of seint í matinn:
„Nehei, manstu í síðustu viku
og svo þarna um daginn.. Síðan
gengur orðræðan á milli þeirra út
á það hvort maðurinn kemur oft,
sjaldan eða aldrei of seint í mat-
inn og getur jafnvel orðið að rifr-
ildi. Ásökun hennar, sem meint
var sem beiðni um að taka tillit til
hennar, hefur nú breyst í rifrildi
um hluti, sem eru í órafjarlægð
frá aðalatriðinu, þ.e. þörf henn-
ar. Slík orðaskipti leiða yfirleitt
ekki til neins og báðum finnst
eftir á sem niðurstaðan sé engin,
enda verður aðalatriðið í slíkum
rifrildum spurning um sigur eða
tap.
Tvennt hefði getað leitt til þess
að orðræðan hefði snúist um að-
alatriðið, þ.e. þörf sem konan
hafði fyrir tillitssemi. í fyrsta lagi
að hún hefði tjáð þessa þörf sína
strax og á skýru máli sem þörf.
Gagnvart slíkri kröfu þarf mað-
urinn ekki að verja sig, heldur
einungis taka afstöðu til þess
hvort hann vill koma til móts við
þessa kröfu konunnar eða ekki
og tjá henni það. Hitt er að mað-
urinn hefði hlustað eftir því hvað
lá að baki ásökunar konunnar og
reynt að túlka fyrir sjálfum sér
hvað hún væri að biðja um og
spurt hana síðan um réttmæti
túlkunarinnar. T.d.: „Mér
heyrist þú vera að biðja mig um
að koma ekki of seint í matinn, er
það rétt hjá mér?“ í báðum þess-
um tilvikum hefði orðræða þeirra
snúist um aðalatriðið og báðum
hefði fundist eitthvað koma út úr
umræðunni.
Sektarkennd
Varðandi hitt dæmið um það
að koma inn sektarkennd, getum
Hvernig
tjáum við
okkur
Líkamsstelling-
areru tæki sem
við notum mjög
mikiðtilþess að
tjá okkur og oft-
ast ómeðvitað.
við hugsað okkur eiginmann,
sem langar til þess að eiga nota-
legt kvöld heima með eiginkon-
unni, en hún er að fara út í heim-
sókn til vinkonu. í stað þess að
segja beint út að hann langi til
þess að hún sé heima í kvöld og til
hvers, þannig að hún geti tekið
afstöðu til þess hvort hún vill
koma til móts við þá ósk eða
ekki, segir hann: „Þarftu endi-
lega að hitta Ástu í kvöld? Varstu
ekki hjá henni í fyrrakvöld?“ Til-
gangurinn með slíkri athugasemd
er að konan fái sektarkennd yfir
að fara of oft til Ástu og sinni
eiginmanninum ekki nægilega
mikið. Auk þess felur athuga-
semdin í sér ásökun. Konan velur
að verjast sektarkenndinni beint
með því að tala um hversu oft
maðurinn hefur verið úti upp á
síðkastið eða að verjast ásökun-
inni með því að réttlæta þessa
einu ferð til Ástu. Hvort heldur
sem er mun orðræðan snúast um
Heimsbikarmótið í Barcelona
Kasparov fékk fegurðarverðlaunin
Til samanburðar birti ég hér
skák Ehlvest og Kasparovs:
Úrslit fjórða heimsbikarmóts-
ins sem lauk í Barcelona um síð-
ustu helgi vekja nokkra eftirtekt
því í fyrsta sinn bar sigurvegarinn
hvorki nafn Kasparovs né Karp-
ovs. Að vísu deildi heimsmeistar-
inn efsta sætinu ásamt Lubomir
Ljubojevic en Júgóslavinn telst
sigurvegari því hann gerði jafn-
tefli við „gestinn" Illescas sem
Kasparov vann. Báðir hlutu þeir
11 vinninga úr 16 skákum eða tæp
70%.
Ljubojevic er einhver sigursæl-
asti skákmaður allra tíma en það
er með hann eins og annan
mótaref Bent Larsen; árangurinn
hefur verið æði misjafn. Hann
getur teflt skínandi vel og unnið
glæsilega sigra eða verið með
neðstu mönnum. Á IBM-mótinu
í Reykjavík 1987 varð hann í 9.-
11. sæti en stuttu síðar hreppti
hann efsta sætið ásamt Kasparov
á geysiöflugu móti í Briissel þar
sem öll elítan var saman komin
þ.á.m. Karpov.
Kasparov náði Lubomir í síð-
ustu umferð með því að leggja
Boris Spasskí að velli. Frá því að
Kasparov vann sovéska meistara-
mótið 1981-’82 ásamt Pshakis
hefur hann orðið efstur á öllum
skákmótum sem hann hefur tekið
þátt í og aðeins þrisvar ásamt öðr-
um. Þó eru yfirburðir hans
eitthvað að minnka. Hann hlaut
11 V2 v. úr 17 skákum ásamt
Karpov á Sovéska meistaramót-
inu í fyrra og aðeins 11 vinninga
af 17 á heimsbikarmótinu í
Reykjavík. Það er oft mikill
bægslagangur þegar Garrí á í
hlut, eins og áhorfendur á
heimsbikarmótinu í Reykjavík
fengu að kynnast sl. haust. Hann
lenti í heiftarlegu tímahraki í fjöl-
mörgum skákum í Barcelona og
þurfti að hafa heilmikið fyrir
hverjum einasta sigri. Eitthvað
annað en Karpov, „sem vinnur
sínar skákir eins og hann væri að
skera út laufabrauð," orðaði Jó-
hann það. Kasparov fékk fegurð-
arverðlaun fyrir skák sfna við Sal-
ov. „Salov lagðist á stokkinn,"
sagði Jóhann um þessa skák sem
er sláandi lík sigurskák Kaspar-
ovs gegn Jaan Ehlvest á
heimsbikarmótinu í Reykjavík:
12. umferð:
Garrí Kasparov - Valeri Salov
Enskur leikur
1. Rf3 Rf6 2. c4 b6 3. Rc3 c5 4. e4
d6 5. d4 cxd4 6. Rxd4 Bb7 7. De2
Rbd7
(Þar sem Salov lendir í erfið-
leikum strax í byrjun tafls er skýr-
inga e.t.v. að leita hér. 7. .. Rc6
með uppskiptum á riddurum var
nákvæmara.)
8. g3 Hc8 9. Bg2 a610.0-0 Dc711.
b3 e6
abcdefah
12. Rd5!
(Fyrsta sprengjan fellur.
Mannsfórnin tryggir mikla sókn-
armöguleika t.d. 12. .. exd5 13.
exd5+ Kd8 14. Hel Rc5 15. Bg5
Be7 16. Rf5 o.s.frv.)
12. .. Db8 13. Hdl g6
(Salov gat enn tekið manninn
og raunar í næsta leik einnig en
það er jafnvel enn ókræsilegra en
í 12. leik því hvítur hefur heldur
bætt sóknaraðstöðu sína.)
14. Bg5 Bg7 15. Bxf6! Rxf6 16.
Rxb6 Hd8 17. e5!
(Margur myndi láta nægja sér
þetta peð sem Salov hefur hvort
eð er engar bætur fyrir en staða
hvíts býður upp á enn meira.
17. .. Bxg2 18. exf6 Bxf6
19. Rxe6! fxe6 20. Dxe6+ Be7 21.
c5! Bb7 22. Hel Dc7 23. c6!
(Hver þrumuleikurinn rekur
annan. Þó Salov leiki alltaf besta
leiknum ræður hann ekki við
sóknarþungann.)
23. .. Bxc6 24. Hacl Hd7 25.
Rxd7 Dxd7 26. Dc4!
(Hvíta staðan er sjálfsagt einn-
ig unnin eftir 26. Hxc6 Dxe6 27.
Hxe6 Kd7 28. Hxe7+ Kxc6 29.
Kfl en Kasparov hefur reiknað
dæmið til enda, og velur enn ná-
kvæmari leik.)
26... Bb7 27. Dc7 Hf8 28. Db8 Kf7
29. Hc7!
- Glæsilegur lokahnykkur.
Svartur tapar óumflýjanlega
manni eftir 29. .. Hxb8 30. Hxd7
o.s.frv. Þess vegna gafst Salov
upp.
Ehlvest - Kasparov, 16. umferð:
1. c4 Rf6 2. Rc3 e5 3. Rf3 Rc6 4. e3
Bb4 5. Dc2 0-0 6. d3 He8 7. Bd2
Bxc3 8. Bxc3 d5 9. cxd5 Rxd5 10.
Be2 Bf5 11. Hdl a512.0-0 De7 13.
a3 a4 14. Bel Bg6 15. Dc4 Hed8
16. Rd2 Rd4! 17. exd4 Rf4 18. Bf3
Hxd4 19. Db5 c6 20. Bxc6 bxc6
21. Dxc6 Dd8 22. Rf3 Hd6 23.
Db5 Hd5 24. Db4 e4 25. Bc3
Re2+ - og hvítur gafst upp.
Lokaniðurstaðan í Barcelona
var birt í síðasta helgarblaði. Jó-
hann lenti í 14.-15. sæti með 6V2
v. sem er mun lakari árangur en
búast mátti við eftir góða byrjun.
Eftir níu skákir var hann með 5
vinninga en hlaut aðeins 1 Vi
vinning úr síðustu 7 skákum sín-
um. Sennilega er skákþreytu um
að kenna. Jóhanni hefur gengið
herfilega á þessu ári en það skipt-
ast á skin og skúrir hjá skák-
mönnum eins og öðrum.
Næsta heimsbikarmót fer fram
í Rotterdam. Mótshaldarar þar
áttu í erfiðleikum með fjár-
mögnun en SWIFT-fyrirtækið
kom til hjálpar og það hefst því á
tilsettum tíma, 1. júní nk. Mótið í
Barcelona tókst að sumu leyti vel
að öðru leyti illa. Það er t.d. al-
gerlega óhæft að hafa meðal þátt-
takenda skákmenn á borð við
Zoltan Ribli sem gera jafntefli í
næstum hverri skák í innan við 20
leikjum. Og því miður er vinur
vor Boris Spasskí litlu skárri.

SKÁK

HELGI
ÓLAFSSON
Föstudagur 28. apríl 1989 NÝTT HELGARBLAD - SÍÐA 27