Þjóðviljinn - 12.05.1989, Blaðsíða 22

Hamskipti
Frú Emelía sýnir í Skeifunni 3c:
Gregor (Hamskiptin eftir Franz Kaf-
ka).
Leikgerð: Hafliði Arngrímsson.
Leikstjórn: Guðjón Pedersen.
Leikmynd og búningar: Guðjón Ket-
ilsson.
Lýsing: Ágúst Pétursson.
Leikhljóð: Arnþór Jónsson.
Hárgreiðsla: Guðrún Þorvarðardótt-
ir.
Leikendur: Ellert A. Ingimundarson,
Árni Pétur Guðjónsson, Margrét
Árnadóttir, Bryndís Petra Bragadótt-
ir, Einar Jón Briem, Erla B. Skúla-
dóttir.
Frú Emelía er lítill leikhópur
sem frumsýnir nú sitt fjórða verk-
efni - eigin úrvinnslu á sögu
Franz Kafka, Hamskiptunum, og
ber Hafliði Arngrímsson ábyrgð
á leikgerðinni.
Frúmsýning var síðastliðið
sunnudagskvöld í nýjum leiksal í
Skeifunni - númer þrjú c þar sem
áður var pumpað og púlað á veg-
um vaxarræktarstöðvarinnar
„World Class“.
Þetta eru allt saman grundvall-
arupplýsingar, nánast skyldan
sem allir þurfa að vita sem vilja á
annað borð fylgjast með frjó-
broddi íslenskrar leiklistar - hvar
hann stingur upp höfðinu næst,
hvar hann blómstrar.
Sýning Frú Emelíu er „world
class“. Hún er ánægjulegasti við-
burður í leikhúslífi okkar á þess-
um vetri, einstaklega vönduð og
samhæfð í stíl, full af frjóum hug-
myndum og sköpunargleði, sann-
arlegt sjónarspil.
Loksins má segja vafninalaust
að við eigum þess kost að sjá list-
viðburð á leiksviði.
PALL BALDVIN
BALDVINSSON
Hver er ástæðan? Hópurinn er
nýkominn saman, sum hafa
aldrei unnið saman áður. Ekki er
hópurinn styrktur nema að litlu
til undirbúnings sýningunni og
má vænta þess að stór hluti
styrksins frá menntamálaráðu-
neyti og leiklistarráði hafi farið í
innréttingar. Ekki er hann vel
tækjum búinn en kann af reynslu
að fara vel með það sem gefst.
Ekki hefur hann unnið mánuðum
saman að sýningunni, æfingar-
tíminn er væntanlega skemmri en
almennt tíðkast hjá leikhúsum
borgarinnar sem hafa meiri efni,
betri tæki og fastráðna starfs-
menn.
Áhugi, elja, óttaleysi við til-
raumr, stefna á nýstárleika,
frumleika í formi sem er mosa-
gróið klisjum, í öllu þessu er svar-
ið fólgið.
Ekki veit ég nákvæmlega
hvernig Guðjón Pedersen hefur
leitt hópinn áfram til þessa sigurs.
Hann hefur lengi áætlað sviðsetn-
ingu Hamskiptanna, sem hafa
reyndar öðlast fullan þegnrétt á
leiksviðum vesturheims undan-
farinn áratug í leikgerð Steven
Berkoff, en hún er gerólík þeirri
sem getur að líta í Skeifunni. Þar
er farin mjög sjálfstæð leið í túlk-
un sögunnar og komist á leiðar-
enda með skáldskap Kafka og
sögukornið í farteskinu sem
leiðarvísinn.
Sýningunni er markað rúm í
tíma mun nær okkur en sagan
gerist á. Stíll sýningarinnar sækir
svip sinn til áranna uppúr 1960 og
sú tímasetning studd tilvísunum í
nokkur dægurlög, tísku og klæða-
burð, innréttingar og vísanir í
húsbúnað.
Sá tími er reyndar bernskutíð
allra þeirra sem að sýningunni
vinna, fyrstu minningar þeirra
allra eru tengdar þessu tímabili
og hef ég á tilfinningunni að það
hafi gagnast vel við tjáningu þess
andrúmslofts sem sýningin hýsir
svo óviðiafnanlega. Á móti kem-
ur reynsla áhorfandans sem lifði
sama tíma, bleikroða tíð við-
Ellert Á. Ingimundarson í hlutverki sínu í leikgerð Hamskiptanna
„Gregor eða Sérð þú það sem er?“
Ásdís Magnúsdóttir og Róbert Bergquist dansa Innsýn I.
Flóðhesturinn
og antilópan
Þjóðleikhúsið sýnir Hvörf, fjóra bal-
letta eftir Hlíf Svavarsdóttur við tón-
list eftir Hjálmar H. Ragnarsson,
Erik Satie og Þorkel Sigurbjörnsson.
Leikmynd Sigurjón Jóhannsson.
Búningar Sigurjón Jóhannsson, Hlíf
Svavarsdóttir og Sigrún Úlfarsdóttir.
Flytjendur: íslenski dansflókkurinn
og hljómsveit íslenska dansflokksins
undir stjórn Hjálmars H. Ragnars-
sonar. Píanóleikur: Snorri Sigfús
Birgisson. Lýsing: Sveinn Benedikts-
son. Stjórnandi: Hlíf Svavarsdóttir.
Leikmaður sem tekur að sér að
skrifa um áhrif þau er hann verð-
ur fyrir á ballettsýningu er svo-
lítið í sömu sporum og flóðhestur
sem ætlar að lýsa fyrir okkur
stökkfimi antílópunnar. Þegar
flóðhesturinn sér antílópuna
stökkva finnur hann til þyngdar
sinnar og hversu bundinn hann er
í sína fjóra fætur. Hann finnur
takmörk sín og öðlast um leið
drauminn um frelsið dýra. Því
frelsið skilja einungis þeir sem
þekkja fjötrana, og sjálfan sig
þekkir einungis sá sem uppgötv-
að hefur hvað hann er ekki. Flóð-
hestur, sem ekki þekkir stök-
kfimi antílópunnar er jafn
heimskur og kálfurinn sem kann
fótum sínum ekki forráð þegar
honum er hleypt út úr fjósinu á
fyrsta vordegi. En þegar við horf-
um í dapurleg augu hins lífs-•
reynda flóðhests sem hefur séð
antílópurnar þjóta hljóðlaust um
steppuna, þá sjáum við um leið
drauminn um hið óhöndlanlega
frelsi, sem hefur kennt honum að
þekkja fjötra sína. Sú þekking er
trúlega meira virði en nokkur
stökkfimi.
Sá sem þetta ritar hefur eitt
fram yfir flóðhestinn þegar lýsa á
ballettsýningu: tungumálið. En
það er spurning hversu betur
hann er settur með það.
Reynsla mín af ballettsýning-
um er takmörkuð. Lengi vel leit
ég á ballett sem eins konar fim-
leika eða akróbatík, þar sem af-
brigðilega fimir einstaklingar
sýndu leikni sína við að leysa hin-
ar erfiðustu þrautir. Hreyfing-
arnar voru eins og staðlaðar
formúlur sem líkaminn átti að
leysa í takt við einhverja tónlist.
Mér þótti þetta oft afkáralegt (og
þykir enn), einkum ef borið er
saman við fimustu dýrategundir,
sem leika sér að því að yfirvinna
þyngdarlögmálið án þess að vita
af því að það sé nokkur kúnst.
Það var ekki fyrr en ég sá Vorblót
eftir Stravinsky uppfært sem bal-
lett fyrir um það bil 20 árum síðan
í óperuhúsinu í Róm, að ég upp-
götvaði að ballett getur verið
annað og meira en akróbatík.
Það er óhætt að segja það
strax, að ballettsýningin Hvörf,
sem íslenski dansflokkurinn
sýnir um þessar mundir í Þjóð-
leikhúsinu, er engin fimleikasýn-
ing. Hlíf Svavarsdóttir, sem sam-
ið hefur dansana og stýrt dans-
flokknum, hefur hreinsað dan-
sinn af öllum stöðluðum formúl-
um. Hún hefur jafnframt
hreinsað ballettinn af öllum ytri
skírskotunum, þannig að það
eina sem eftir stendur er tónlist-
in, sviðsmyndin eða rýmið og
mannslíkaminn sem hreyfing í

E -j I fc^ ^
i ; i
ÓLAFUR GÍSLASON
þessu rými.
Fyrsta verkið heitir „Raúður
þráður" við tónlist eftir Hjálmar
H. Ragnarsson, sem samin var
sérstaklega af þessu tilefni. Höf-
undur stjórnaði flutningi. Þessi
tónlist er full af ólgandi lífi,
hrynjandi og tilfinningu sem
spannar allt tilfinningasviðið frá
fínustu blæbrigðum upp í ærandi
trylling. Dansahöfundurinn
leggur útaf þessari tónlist af
mikilli hugvitssemi, þannig að
áhorfandinn hættir að gera
greinarmun á tónlist, sviðsmynd
og dansi. Allt rann saman í eina
órofa heild, sem hélt athyglinni
óskiptri. Sviðsmynd Sigurjóns
, Jóhannssonar var einföld og gaf
verkinu hæfilega framandlegan
blæ þar sem hallandi pallur eins
og undirstrikaði að dansað væri á
ystu nöf. Til mótvægis var stein-
>'veggur sem kastaði dönsurunum
frásérútánöfina. Þettaervið-
amikið verk og auðugt af hugvits-
sömum hreyfingum, og þegar
það var búið vissi ég ekki nák-
væmlega hvað hafði gerst. Ég
fann bara að ég hafði upplifað
eitthvað nýtt, sem ég hafði ekki
fundið áður.
Næst komu tveir samtengdir
ballettar, Innsýn I og II við pía-
nótónlist eftir Erik Satie. Þetta er
seiðmögnuð tónlist og ljóðræn í
einfaldleik sínum og gjörólík tón-
list Hjálmars. Snorri Sigfús Birg-
isson lék á píanóið af tilfinningu.
Fyrri hluti verksins var leikinn í
hvítum búningum, og var hríf-
andi ljóðrænn og fagur. Síðari
hlutinn var dansaður í svörtum
kjólum og var drungalegri og
i hefði kannski mátt missa sín án
þess að sýningin í heild bæði tjón
af því.
Síðasta verkið var „Af
mönnum“ við tónlist eftir Þorkel
Sigurbjörnsson. Eins og í verki
Hjálmars er tónlistin hér líka
samin í samvinnu við dansahöf-
undinn. Verkið er fjörmikið og
gamansamt á köflum og ber eins
og hinir ballettarnir sterkan höf-
undarsvip. Ef ég ætti að freista
þess að lýsa þessum höfundar-
einkennum Hlífar, þá felast þau í
því að dansinn er hreinsaður af
ytri skírskotunum til sögunnar
um baráttu góðs og ills, eða bar-
áttu kynjanna o.s.frv., sem svo
algengar eru í ballettsýningum.
Það er ekki sagan, ekki tilfinning-
alíf persónanna á sviðinu, ekki
sálfræðin, sem skiptir máli, held-
ur er efniviðurinn hrein hrynj-
andi eins og hún birtist í tónlist-
inni og hreyfingu mannslíkamans
innan þess ramma sem sviðs-
myndin er. Rétt eins og abstrakt
línuteikning í ákveðnu rými.
Þetta gerir væntanlega miklar
kröfur til dansaranna, sem þann-
ig verða eins og verkfæri í hönd-
um stjórnandans, og ég held að
það fari ekkert á milli mála að
Islenski dansflokkurinn hefur
gengið í gegnum góðan og strang-
an skóla hjá Hlíf Svavarsdóttur.
Sýningin var öllum aðstandend-
um til sóma.
22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 12. maí 1989