Þjóðviljinn - 23.06.1989, Qupperneq 9

Þjóðviljinn - 23.06.1989, Qupperneq 9
Töfrar og galdrar á Jónsmessunótt Náttúrusteina, galdragrös og fleira er hægt að finna í nótt Jónsmessan og þá sérstaklega Jónsmessunótt, hefur í langan tíma haft á sér dularfullan blæ. ÝmLs hindurvitni og hjátrú tengj- ast þessari nótt, en mest var og er enn þann dag í dag, trúin á steina, grös og dögg þessarar nætur. Upphaflega var Jónsmessu- nóttin merkileg fyrir þær sakir að vera lengstur dagur ársins, en fékk síðar á sig þennan dularblæ ásamt jólanótt, nýársnótt og þrettándanótt, og þykja þessar nætur magnaðastar allra nátta. Margir þekkja þá sögu að ef mað- ur veltir sér upp úr dögg Jónsmessunætur, þá muni manni batna allir sjúkdómar. En það eru fleiri sögur tengdar þessari nótt, sérílagi um grös og steina. í bók Árna Björnssonar, Saga daganna segir að í Evrópu hafi menn haft þá trú að á Jónsmessu- nótt færu illir andar á kreik og voru bál kynt á hólum og hæðum gegn þeim fjanda. Aftur á móti var sú trú á íslandi að á þessari nóttu svæfu allar óvættir, og segir Árni það rökrétta ályktun, því nóttin er björt og þá geta tröll og önnur kvikindi ekki verið á ferli. Steinar þeir sem menn gátu fundið á Jónsmessunótt, höfðu mikinn kynjakraft og voru kall- aðir náttúrusteinar. Það var talið að steinarnir fyndust á þrem stöð- um á landinu og það var í Drápu- hlíðarfjalli í Snæfellsnessýslu, Kofra við Álftafjörð í ísafjarðar- sýslu og í Tindastól í Skagafirði. í íslenskum þjóðháttum eftir Jón- as Jónasson, segir að í þessum fjöllum séu tjarnir eða brunnar og á Jónsmessunótt fljóti steinarnir uppi og bregði á leik. Afar erfitt sé að ná slíkum steinum, en ef það tekst eru mönnum flestir vegir færir. Ef menn vilja freista þess að ná nátt- úrusteinum, þá fara hér á eftir leiðbeiningar úr íslenskum þjóð- háttum, og eru þær komnar frá Sæmundi fróða. Leiðbeiningar þessar vísa manni leið í brunninn í Tindastól: „Maður skal ganga í Glerhallavíkurhorn og þaðan 600 faðma tólfræð; þá er maður kom- inn á fjallshrygginn. Síðan skal ganga 400 faðma tólfræð; þá er komið á einstíg, sem er 25 faðma langt. Þetta einstígi skal fara, þegar fyrst jaðrar á sólu Jónsmessu skírara morgun. Þá finnur maður brunninn. En þess ber að gæta, að vera kominn frá brunninum, áður en sól er fullrunnin upp, því að annars halda steinarnir manni föstum.“ Þessir náttúrusteinar eru af ýmsu tagi, og geta menn fundið lausnarsteina, óskasteina, varn- arsteina, lífsteina og hulins- hjálmssteina. Eiginleikar stein- anna eru því margvíslegir. Lausn- arsteina notar maður til hjálpar jóðsjúkum konum eða kúm, óskasteinninn er auðvitað notað- ur til að óska sér, varnarsteina gat maður notað gegn öllu illu, líf- steinar eiga að græða sár og vama því að sá sem ber hann deyi. Hul- inshjálmssteinninn gerði mann svo ósýnilegan. Grös og jurtir eigi ekki síður að vera magnaðar. Það er til dæmis mj aðj urt, en hana notar maður til að vita hver hefur stolið frá manni. Það er gert þannig að jurtin er tekin á Jónsmessunótt um miðnætti, látin í hreint vatn í munnlaug og ef hún flýtur þá er það kvenmaður, en ef hún sekkur er það karl. Skugginn á svo að sýna hver maðurinn er. Þá skal hafa formála sem hljóðar svo: „Þjófur, ég stefni þér heim aftur með þann stuld sem þú stalst frá mér með svo sterkri stefnu sem guð sjálfur stefndi djöflinum úr paradís í helvíti." Ekki amaleg jurt þetta. Þá má nefna lásagras, eða fjögra laufa smára. Um lása- gras segir í Þjóðsögum Jóns Árnasonar, að með grasinu geti maður lokið upp hverri læsingu sem það er borið að. Draumagras er notað til að mann geti dreymt það sem maður vill. I íslenskum þjóðháttum segir, að til að notfæra sér grasið skuli: „Tak það á Jónsmessunótt og vef í hári vinar þíns og vökva með helguðu víni, jafnótt og þornar, og ber það á milli brjósta þér í þrjú ár; mun þig þá dreyma það sem þú vilt, svo ei slær feil.“ En í Sögu daganna eftir Árna Björnsson er önnur aðferð við draumgrasið: „Það á að taka á Jónsmessunótt, vökva í helguðu messuvíni, leggja það síðan í ný- dauðs manns leiði og láta vera þar þrjár nætur. Síðan skal taka það úr moldinni og láta liggja inni í Biblíunni hjá 63. Davíðssálmi aðrar þrjár nætur. Síðan á að geyma grasið í hveiti og hvítum dúk og leggja það undir hægri vanga, ef menn á að dreyma, hvað þá langar að vita.“ Að lokum er það brönugrasið. Það er líka kallað hjónagras, elskugras, Friggjargras, graðrót og vinagras. Það er notað til að vekja losta og ástir milli fólks og til að stilla ósamlyndi hjóna. Þetta ku vera mjög áreiðanlegt gras og gefa góða raun. Þar sem Jónsmessunótt er f nótt, er ekki úr vegi að menn reyni við steinana, grösin eða velti sér upp úr dögginni. ns HVP£> ERUfö Þiö AWfiÞAUAK ÞEHHAN (áRCÍaAR. \ HAUSMUM? ER.U6 NC> EKKi AÞ VÍUA5.T? look ovrl HB3 A CBKMhhIST; xMCCOMCAMb ^weVou' Föstudagur 23. júní 1989]NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 9

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.