Þjóðviljinn - 04.10.1989, Síða 8

Samkomulag
um Afganistan?
Benazir Bhutto, forsætisráö-
herra Pakistans, sagði í gær að
Pakistan og Sovétríkin væru nú
nálægt því að komast að
samkomulagi um Afganistan.
Hún neitaði þó því, sem áður
hafði flogið fyrir, að Pakistans-
stjórn legði nú fast að bráða-
birgðastjórn afganskra upp-
reisnarmanna í Peshawar að
semja við stjórn Najibullah í Ka-
búl. Eigi að síður er svo að heyra
að pakistanskir ráðamenn séu
nú orðnir úrkula vonar um að mu-
jahideen sigri Kabúlstjórnina.
Ólga meðal
ungverskra
kommunista
Sósíalíski verkamannaflokkur-
inn, eins og ungverski kommún-
istaflokkurinn nefnist, heldur
flokksþing um næstu helgi og er
búist við að á því komi til harðra
deilna milli íhaldssamra og frjáls-
lyndra kommúnista. Þeir frjáls-
lyndu, undir forustu Imre
Pozsgay, vilja gerbreyta flokkn-
um og gera hann líkan jafnaðar-
mannaflokkum Vestur-Evrópu,
telja að hann eigi að öðrum kosti
fylgishrun í vændum er farið
verður að kjósa á lýðræðislegan
hátt. Pozsgay líkir þeim flokks-
bræðrum sínum, sem halda vilja
fast við kenningar um alræði ör-
eiga og forustuhlutverk kommún-
istaflokks við þá menn fyrri tíða,
er trúðu því að jörðin væri flöt.
Hefðarsinnar í flokknum telja
hinsvegar að frjálslyndisstefnan,
sem hefur veriö ofan á í flokknum
undanfarið, hafi leitt Ungverja-
land í efnahagslegar ógöngur.
Kommúnistaflokki
verður breytt
Pólskir kommúnistar hafa með
yfirgnæfandi meirihluta atkvæða
samþykkt að skipta um nafn á
flokki sínum og breyta stefnuskrá
hans og flokksreglum. Er haft
eftir talsmanni flokksins að Ijóst
sé að hann sé úreltur orðinn og
geti í sinni núverandi mynd ekki
tekist á raunhæfan hátt á við að-
kallandi vandamál.
Noriega
steypt?
Fréttir frá Panama herma að
Manuel Antonio Noriega, valds-
manni og herstjóra þarlendis,
hafi verið steypt af stóli. Kváðu
þar hafa verið að verki herforing-
jar nokkrir, sem sagt er að hafi
náð á sitt vald flestum mikilvæg-
ari stöðum í Panamaborg og sett
Noriega og herforingjaráð hans
af. Ekki var vitað í gær hvar Nori-
ega var sjálfur niður kominn, en
Ijóst var þá að nokkur hluti Pan-
amahers a.m.k. hélt tryggð við
foringja sinn og hafði í frammi
skothríð mikla gegn uppreisnar-
mönnum. Af mannfalli eru ekki
Ijósarfregnir. Noriega hefur ráðið
mestu í Panama síðan 1983.
Tilboði frá
Gaddafi hafnað
Muammar Gaddafi Líbíuleið-
togi hefur boðið Feneyingum upp
á að innlima borg þeirra í Líbíu og
lofað að leysa flest þeirra vand-
ræði, þar á meðal vegna flóða,
sem og að bjarga sögufrægum
byggingum og minnismerkjum
borgarinnar undan mengunar-
voðanum. Segirlíbíska fréttastof-
an Jana að ekki sé nema eðlilegt
að Feneyjar sameinist Líbíu,
vegna náinna tengsla borgarinn-
ar við arabíska heiminn fyrr á tíð.
Feneyingar hafa hafnað tilboð-
inu.
Tyrkjaher
leitar Kúrda
Tyrkneskir hermenn leita nú í
óðaönn kúrdneskra skæruliða,
sem þeir segja að reyni að kom-
ast frá tyrkneska Kúrdistan inn í
Sýrland og íran, áður en vetur
sverfur að, dulbúnir sem fjárhirð-
ar. Skæruliðar á vegum Kúrd-
neska verkamannaflokksins
(PKK) hafa barist gegn Tyrkjum
síðan á miðju ári 1984, einkum
að sumarlagi, og haft bækistöðv-
ar í íran, Sýrlandi og írak. Tyrkir
segjast hafa misst um 100 her-
menn fallna í viðureignum við
skæruliða þessa síðan í maí s.l.
Flóttafólki
leyft að fara
Austurþýsk stjórnvöld hafa
veitt öllum þeim þegnum sínum,
sem staddir eru í Tékkóslóvakíu
og vilja komast til Vestur-
Þýskalands, fararleyfi þangað.
Er talið að þeir séu 10.000-
11.000. Tékkóslóvakía hefur um
skeið verið eina landið, sem
Austur-Þjóðverjar hafa mátt ferð-
ast til án vegabréfsáritunar, en
nú hafa stjórnvöld þeirra tekið
fyrir það. Gera austurþýskir ráða-
menn sér efalaust vonir um að
geta með því stöðvað fólks-
strauminn úr landi en hafa
ákveðið að leyfa þeim, sem þeg-
ar eru komnir til Tékkóslóvakíu,
að fara vesturyfir, til að firra sig
ámæli. Um helgina leyfðu austur-
þýsk stjórnvöld yfir 6000 þegna
sinna, sem leitað höfðu hælis í
sendiráðum Vestur-Þýskalands í
Prag og Varsjá, að fara vestur-
yfir, en ekki voru flóttamennirnir
fyrrfarnirúrsendiráðinu íPragen
það fylltist aftur af austurþýskum
flóttamönnum, um 5000 talsins.
Landbúnaðarframleiðsla minnkar
ERLENT
Kína
Jiang líklegur
eftirmaður Dengs
Vaxandi líkur eru á því að Ji-
ang Zemin, aðalritari kínverska
kommúnistaflokksins, verði eftir-
maður Deng Xiaopings sem aðal-
leiðtogi Kína. Landsmenn eru nú
hvattir til að kynna sér af alúð
ræðu, sem Jiang flutti í s.I. viku í
tilefni þess að fjórir áratugir eru
síðan kommúnistar komust til
valda í landinu.
í ræðu þessari lofaði Jiang
flokkinn fyrir að hafa barið niður
„gagnbyltingartilraun" í júní s.l.
og kvað það ekkert efamál að
sósíalisminn myndi um síðir bera
sigurorð af kapítalismanum í
heiminum, enda þótt atgangur-
inn áður kynni að verða harður
og langur. Deng, sem nú er 85
ára, hefur hælt Jiang á hvert reipi
og kallað hann „kjarna flokks-
ins.“ Jiang tók við stjórn flokks-
ins af Zhao Ziyang, sem vikið var
frá vegna þess að hann var grun-
aður um vinsemd við lýðræðis-
hreyfinguna, sem mest kvað að
fyrri hluta ársins.
Jiang er 63 ára og var áður
borgarstjóri í Sjanghaí. Hann er
sagður um flesta hluti á sama máli
og Deng, þ.e.a.s. um að halda
pólitíska kerfinu lítt eða ekki
breyttu en gera ýmsar breytingar
í efnahags- og atvinnumálum.
Stórfelldur mannfellir framundan?
Loftslagsbreytingar draga úrframleiðslu á kornmat og vonlaust er að
nema því aðeins aðfólksfjölgun
Pangað til nýlega var gengið út
frá því sem visu að loftslag á
jörðinni myndi ekki breytast að
ráði. Menn töldu sig vita þetta
með vissu og voru bjartsýnir með
hliðsjón af því. Nú er Ijóst að
loftslagið er breytingum undir-
orpið.
Á þessa leið skrifar Rene Du-
mont, heimsþekktur franskur
akuryrkju- og hagfræðingur, sem
hefur starfað sem ráðunautur
fyrir Matvæla- og landbúnaðar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna
(FAO). Hann hefur einnig skrif-
að nokkrar bækur um matvæli og
þróunarmál. Hann segir það haf-
ið yfir allan vafa að lofthiti á jörð-
inni hafi hækkað síðan á fyrstu
árum s.l. áratugar. Meginástæð-
an til þess sé hraðvaxandi notkun
jarðefnaeldsneytis, olíu, jarðgass
og kola, er aukið hefur magnið af
koltvíildi (koldíoxíði) í andrúms-
loftinu.
Hrun í maísframleiðslu
Bandaríkja
Af sex heitustu árum þessarar
aidar gengu fimm um garð á s.l.
tíu ára tímabili, 1980,1981,1983,
1987 og 1988. Meðallofthiti í
Bandaríkjunum fyrstu fimm
mánuðis.l. ársvarsá hæstiáþeim
mánuðum allt frá því að farið var
að mæla lofthita þarlendis fyrir
um 130 árum. Hitahækkunin í
Bandaríkjunum olli þurrkum,
sem gerðu að verkum að maís-
framleiðslan minnkaði um 17 af
hundraði 1980 frá því árið áður,
um 28 af hundraði 1983 og 35 af
hundraði 1988. í ár verður
neyslan á kornmat þarlendis að
líkindum meiri en sem nemur
framleiðslu innanlands, svo að ef
Bandaríkin flytja út korn, eins og
þau hafa lengstum gert, verður
það af birgðum frá fyrri árum.
Dumont telur einnig, að hitn-
andi loftslag muni valda hækkun
sjávarborðs, með þeim afleiðing-
um að láglendustu strandsvæði,
einkum óshólmar, komist í
hættu. Á láglendum óshólma-
svæðum Suður- og Austur-Asíu
búa um 200 miljónir manna. Af-
heiminum verðiforðaðfrá hungurvofunni
stöðvist
mguám

mm-
■■■*
(mörgum Afrikulanda nemur fólksfjölgunin um 3 af hundraði á ári. Alls
engar likur eru á að hægt sé að hafa við þeirri fjölgun meö aukinni
framleiðslu í landbúnaði.
koma þeirra verður senn í voða,
að áliti Dumonts.
Hann heldur áfram: Þurrkar
hafa þegar orðið skæðari en fyrr
var vegna hitnandi loftslags og
dregið úr vatnsmagni í stærstu
fljótum. Egyptaland, gjöf fljóts-
ins Nflar, er í sérstaklega mikilli
hættu af þessari ástæðu.
Frá því að síðustu ísöld lauk
hefur meðallofthitinn á jörðu
hækkað um fjögur stig aðeins, en
óttast er að hitinn muni næstu 60
árin stíga um tvö stig a.m.k., ef til
vill sex.
Hrollvekjuspádómar um af-
leiðingar hrörnandi ósonlags
sjást nú og heyrast næstum dag-
lega, og meðal þeirra aðila sem
hafa stórar áhyggjur af því er Al-
þjóðlega rísrannsóknastofnunin
(IRRI) í Los Banos á Filipps-
eyjum. Stofnunin telur að útfjól-
ublá geislun sé þegar farin að
aukast af þessari ástæðu. Þessi
geislun dregur úr ljóstillífun
(efnaferli þar sem blaðgræna
virkjar sólarorku til að framleiða
lífræna næringu úr koldíoxíði og
vatni) og þar með framleiðslu á
kolvetni. Hún gerir einnig að
verkum að áveitur gefa minni af-
rakstur en fyrr.
Fram til 1986 var Alþjóðlega
rísrannsóknastofnunin yfirleitt
bjartsýn í framleiðsluspádómum
sínum, en það breyttist 1987. í
skýrslu frá stofnuninni útgefinni í
okt. s.l. var bentáað þaðárhefði
hrísgrjónaframleiðsla Asíulanda
minnkað um 19 miljónir smálesta
- eða 4,3 af hundraði - frá því árið
áður.
1984 - tímamótaár
Sumir sérfræðingar telja að
Egypskar telpur á skólabekk -
eitt besta ráðið til að hamla við
fólksfjölgun er að tryggja konum
menntun.
1984 hafi verið tímamótaár í
landbúnaðarsögunni. Síðan þá
hafi matvælaframleiðslan í
heiminum á mann dregist saman
um 14 af hundraði. Þetta er sett í
samband við loftslagsbreytingar,
en einnig fólksfjölgun. Landbún-
aðarsérfræðingar eru nú með
hliðsjón af þessu farnir að leggja
áherslu á að ábyrgðin á því að
tryggja heiminum næg matvæli
skuli í framtíðinni hvfla á herðum
stjórnmálamanna en ekki bænda.
Dumont og fleiri telja að gera
verði tvennt öðru fremur, ef tak-
ast eigi að bægja hungurvofunni
frá mannkyninu og raunar koma í
veg fyrir miklu stórfelldari hung-
ursneyð í náinni framtíð en
þekkst hefur síðustu áratugi. í
fyrsta lagi þurfi að draga að mikl-
um mun og í skyndingi úr notkun
jarðefnaeldsneytis. Með því móti
væri hægt a.m.k. að draga úr
hraða loftslagsbreytinga, með
þeim árangri að framleiðsla í
landbúnaði ykist á ný. En sam-
mæli flestra er að jafnvel sá ár-
angur yrði til lítils nema því að-
eins að tækist að takmarka og síð-
an stöðva fólksfjölgun.
Nítjánföld fjölgun
á 100 árum?
f flestum fátækari landanna
gerir mikil fólksfjölgun að engu
alla viðleitni til að bæta lífskjör. í
mörgum Afríkulöndum fjölgar
íbúum nú um 3 af hundraði ár-
lega, en það þýðir nítjánfalda
fjölgun á 100 árum. Ákveðin við-
leitni til að hafa við slíkri fjölgun
með aukinni framleiðslu í land-
búnaði gæti aðeins leitt til stór-
felldrar umhverfiseyðingar með
þeim afleiðingum, að landbúnað-
urinn hryndi saman.
Dumont telur að áhrifamestu
ráðin til að draga úr fólksfjölgun
séu að tryggja konum menntun
og aukna virðingu í samfélaginu,
sem og efnahagslegt sjálfstæði. Á
Sri Lanka, í indverska fylkinu
Kerala og í Taflandi hefur dregið
úr fólksfjölgun um helming, síð-
an mikill þorri stúlkna þar fór að
ganga í skóla.
Frjálshyggja í efnahagsmálum
er ekki af hinu góða í þessu sam-
hengi, að áliíi Dumonts. Hann
segir hana örva til ofneyslu (eink-
um á kjöti) og sóunar í ríkari
löndum og sökkva þeim fátæk-
ustu í þróunarlöndum enn dýpra í
eymdarfenið.
Ny Tid/-dþ.
8 SIÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 4. október 1989