Þjóðviljinn - 15.05.1990, Blaðsíða 4

ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Bandaríkin
biluðu í
Björgvin
Fulltrúar Bandaríkjanna hafa nú á tveim fjölþjóðaráð-
stefnum í röð dregið lappirnar í mótun umhverfisstefnu. Þeir
hafa neitað að samþykkja nokkra texta þar sem skorað er á
þjóðir heims að draga strax úr koltvísýringsmengun and-
rúmsloftsins. Bæði á fundi á vegum Sameinuðu þjóðanna í
Genf í síðustu viku og á umhverfisráðstefnunni í Björgvin
hafa Bandaríkjamenn skirrst við að viðurkenna að bregðast
þurfi strax við þeim hættum sem ósonlaginu og öðrum um-
hverfisþáttum kunna að vera búnar.
Bandarískir stjómmála- og embættismenn bera fýrir sig,
að ekkert sé enn sannað um gróðurhúsaáhrif og aðrar af-
leiðingar bifreiða-, húsakyndingar- og iðnaðarmengunar á
lofthjúpinn. Engan þarf að undra að fulltrúar stóriðjufýrir-
tækja studdu við bakið á þeim í þessu efni á fundinum. Full-
trúarannarra þjóða hafa mjög hneykslast á þessari afstöðu,
sem reyndar nýtur einnig stuðnings stjórnmálamanna frá
Bretlandi, Kanada og Sovétríkjunum. Og ætti raunar að
vera augljóst í umhverfismálum, að ekki er ráð nema í tíma
sé tekið og að allur vafi ætti að styrkja málstað þeirra sem
vilja skylda þjóðir heims til forvamaraðgerða nú þegar. Þau
34 ríki sem eiga fulltrúa á ráðstefnunni í Bergen blása frá
sér 70% af þeim koltvísýringi sem berst út í andrúmsloft
jarðar. Fram hafa komið m.a. tillögur um að festa ákveðnar
tímasetningar vegna eftirlits á slíkri mengun og miða við að
árið 2000 sé hún ekki meiri en nú.
En skýringamar á máttleysi bandarískra fulltrúa á mál-
þingum núna eiga sér aðrar rætur en bið í vísindaskyni.
Þrátt fýrir fögur orð um umhverfisvemd kemur nefnilega í
Ijós, að á innanlandsvettvangi í Bandaríkjunum vega slík
baráttumál ekki þungt þegar til kosningabaráttu kemur.
Tvær staðreyndir skýra þetta mál: 98% prósent þeirra
bandarísku þingmanna sem gefa kost á sér aftur nú geta
vænst endurkjörs, samkvæmt nýjustu skoðanakönnunum.
Og umhverfismál eru hreint ekki efst á óskalista bandaríska
kjósandans. Samkvæmt ítarlegri könnun Washington Post
í mars sl. telja aðeins 5% Bandaríkjamanna mengun eða
umhverfismál brýnasta viðfangsefni stjómmálamanna. Eit-
urlyljaneysla, glæpir heimilisleysi, skólamál og fjárlagahalli
eru ofar í huga kjósenda en umhverfismálin.
Sú staðreynd opinberast glögglega í skoðanakönnun-
um, að umhverfismál í Bandaríkjunum eru fyrst og fremst á-
hugamál ungra, hvítra og þokkalega efnaðra kjósenda.
46% blökkumanna telja að umhverfisverndarsinnar láti sér
meira annt um plöntur og dýr heldur en fólk. Aðeins um
helmingur Bandaríkjamanna er tilbúinn að draga úr bíla-
notkun, loftkælingum eða öðru sem mengar andrúmsloft,
hvað þá að greiða meira í skatta til að hreinsa loft og vatn.
Og þetta er mergurinn málsins: Bandarískir stjómmála-
menn, sem eru að búa sig undir kosningar, vita að þetta er
hreint ekkert vinsælt kosningamál. í skoðanakönnun Was-
hington Post kom fram, að aðeins 19% kjósenda sögðust
hafa kosið mann til nokkurs embættis fýrst og fremst vegna
áhuga hans eða baráttu fyrir umhverfismálum.
A morgun lýkur í Björgvin í Noregi ráðherrafundi í kjölfar
umhverfisráðstefnu 34 þjóða. Ljóst er að umhverfisvemdar-
sinnar hafa orðið fyrir nokkrum vonbrigðum með niðurstöð-
ur sjálfrar ráðstefnunnar og máttleysi stjómmálamanna frá
Bretlandi og Bandaríkjunum, við að taka þátt í mótun um-
hverfisstefnu og aðgerðum til að koma í veg fyrir koltvísýr-
ingsmengun andrúmsloftsins.
Fundurinn í Björgvin er einn fjögurra slíkra til undirbún-
ings alheimsráðstefnu um umhverfismál í Brasilíu 1992.
Það vakti sérstakar vonir margra fyrirfundinn, að þama hitt-
ust aðilarfrá Austur- og Vestur- Evrópu og Bandaríkjunum.
Aðgerðir nú!” var slagorðið sem umhverfisvemdarráðherra
Norðmanna, Kristin Hille Valla, sló fram í ráðstefnulok. Þau
orð hafa því miður lítið gildi í bili. Bandaríska kosningabar-
áttan og hagsmunir stóriðjufýrirtækja urðu yfirsterkari.
Nauðhyggjan evrópska
Fyrir rúmri viku sýndi Sjón-
varpið þátt um ísland og Evrópu
eins og hann hét. Þátturinn var
sama marki brenndur og svo ótal-
margt annað í þeirri umræðu.
Hann var allur á jreim nótum, að
allar leiðir liggi nú til Rómar -
það er að segja inn í Evrópu-
bandalagið. Spumingin sé aðeins
sú, hve langan tíma menn þurfi til
að venjast þeirri hugsun og gera
ráðstafanir í samræmi við hana.
Þetla er einhver rammasta
nauðhyggja sem menn hafa
kynnst síðan hin sögulega nauð-
syn sovétmarxismans dó.
Nótt og þoka
Látum nú vera þótt samantekt-
armenn slíks þáttar trúi því sjálfir
að dæmið líti einmitt þannig út.
Það versta er, að allt er málið vaf-
ið í mjög almenna orðræðu um al-
menna þróun og hennar óumdeil-
anleg lögmál. Það er ekki unnið úr
neinu. Það er ekki gerð minnsta
tilraun til að velta því upp, hvað
annað getur verið um að ræða fyr-
ir Islendinga en aðild að EB: helst
að hagfróðir vísi frá sér svo
„sveitó” hugsun með hrolli. Það
er heldur ekki reynt að negla það
niður, hvað það er sem atvinnulíf-
ið eða einstakar greinar þess
græða á Evrópusamruna og hvað
það er sem menn verða að fóma.
Allt er i þoku.
Til dæmis að taka: I þættinum
var oft og margsinnis minnt á
ýmsa fyrirvara sem EFTA-ríkin
og þá ísland vilja hafa um frelsið
íjórþætta í EB (frjálst streymi á
vöm, vinnuafli, íjármagni og
þjónustu). En fyrirvaranir vom
alls ekki útfærðir: Við fengum
helst að heyra frá EB-talsmönnum
að fyrirvaramir væm alltof margir
og til stórra vandræða og áhorf-
endur hafa sjálfsagt fengið þá
hugmynd helst, að EFTA-menn
væm einhveijir sérgóðir gæslu-
menn úreltra hagsmuna og drag-
bítar á Framfarimar Miklu. Engin
dæmi vom út reiknuð. Þess var að
vísu getið að íslendingar vilja
ekki veita EB-skipum veiðileyfi í
sinni landhelgi. En satt að segja
verður það alls ekki okkar stærsti
höfuðverkur að kveða niður slíka
kröfu. Ekkert líklegra en að fisk-
veiðikvótar verði áfram bundnir
við skip sem sigla undir íslensk-
um fána. Hitt er svo miklu stærra
mál, hvað gerist í íslenskum sjáv-
arplássum ef að fjármagns-
streymið fijálsa verður til þess að
erlend fyrirtæki ná undir sig stór-
um hluta íslenskrar útgerðar og
þar með ráðstöfun aflans.
Hvað um Danmörku
og Noreg?
Eitt af því sem fróðlegt væri
að skoða sérstaklega er það,
hvemig Noregi og Danmörku hef-
ur vegnað á þeim tveim áratugum
tæpum, sem liðnir em síðan Norð-
menn felldu aðild að Efnahags-
bandalagi Evrópu í þjóðarat-
kvæðagreiðslu en Danir
samþykktu inngöngu. Hvað hefur
hvor þjóð unnið með sínu vali og
hveiju hefur hún tapað? Eða er
munurinn á að vera innan EB eða
utan ekki eins mikill og menn
héldu? - hvað sem nú verður eftir
1992 þegar nokkur stökkbreyting
verður á sammnaþróuninni.
Dýrkeypt aðild Dana
Einn af þingmönnum sænskra
græningja, Per Gahrton, skrifaði
ekki alls fyrir löngu grein í danska
blaðið Information um tilraunir
utanríkisráðherra Danmerkur,
Uffe Ellemanns-Jensens til að
lokka aðrar Norðurlandaþjóðir inn
í EB. Hann spyr: Heldur Úffi að
við vitum ekki hvemig Dönum
hefur vegnað í Danmörku? Og tel-
ur upp þessa hrakningasögu sem
hér fer á eftir (og vísar máli sínu
til stuðnings til úttekta í dönskum
blöðum og nýlegum bókum eftir
hagfróða menn):
Á þeim tíma sem Danir hafa
verið í EB hafa erlendar skuldir
þeirra fjórfaldast (úr ellefu pró-
sentum vergrar þjóðarframleiðslu
í 41%). Vaxtagreiðslur til útlanda
hafa fertugfaldast - úr 0,8 í 30
miljarði danskra króna. Atvinnu-
leysið hefur tífaldast - úr 30 þús-
undum í næstum því 300 þúsund.
EB heldur áfram að grafa undan
danskri viðleitni í umhverfis-
vemdarmálum. (Hér er átt við það
að þær ströngu kröfur sem Danir
vilja gera i þeim málum em
dæmdar „ólögmætir viðskipta-
hættir” af stofnunum EB.)
Hvað varð um
danska þingið?
Hagfræðingar komast að
þeirri niðurstöðu að síðustu
leifamar af sjálfstæðri danskri
stefnu í skatta- og peningamálum
muni hverfa inn í innri markað EB
árið 1992 og að það verði „sárs-
aukafúll þróun og ekki réttlát”. Til
dæmis er talið, að þegar Danir
þurfa að færa sinn virðisaukaskatt
niður til samræmis við önnur EB-
riki, þá muni það kosta 40 miljarði
í minni skattheimtu. Má nærri
geta að þar með verður velferðar-
ríkið danska fyrir vemlegum
skakkafollum.
Samkeppnisþrýstingurinn á
danskan landbúnað hefur reynst
enn þyngri en ráð var fyrir gert.
Dönskum búum hefur þegar
fækkað úr 134 þúsundum í 40
þúsund og um aldamót verða að-
eins 16-20 þúsund eflir.
Árið 1988 tóku 1373 ný lög og
reglugerðir gildi í Danmörku. Af
þeim samþykkti danska þingið að-
eins 128 - afgangurinn var til orð-
inn með ákvörðunum sem teknar
vom í höfúðstöðvum EB i Briis-
sel.
„Engu aðtapa”
Svo löng var sú þula. Nú er
ekki að efa, að Evrópuvinir í Dan-
mörku gætu teflt fram hinu og
þessu sem gengi gegn svo dökkri
mynd og vafalaust munu þeir
einnig halda því fram, að sumt af
því sem í þessari sakaskrá er upp
talið hefði gerst hvort sem Danir
væm í EB eða ekki. En það þýðir
ekki að menn geti látið þau atriði í
stöðu Dana sem græninginn
sænski telur upp sem vind um
eyru þjóta. Allra sist er það við
hæfi að láta sem þeir menn, sem
vara við þvi að Islendingar sogist í
einhveiju meðvitundarleysi inn í
Evrópubandalagið, séu skelfilegir
ofstækismenn. Á þeim forsendum
sem fyrrum aðstoðarmaður iðnað-
arráðherra gaf sér í nýlegu viðtali
við Morgunblaðið þar sem hann
sló því fram eins og hverri annarri
vhlutlausri” hagfræðiformúlu, að
Islendingar hefðu „allt að vinna
og engu að tapa” í viðræðum um
svonefnt sameiginlegt elhahags-
svæði í Evrópu.
ÞJOÐVIUINN
Síðumúla 37 —108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófeson.
Aðrir blaöamenn: Bergdís Ellertsdóttir, Dagur
Þorieifsson, Elías Mar (pr.), GarðarGuðjónsson,
Guðmundur Rúnar Heiöarsson, Heimir Már Pétursson,
Hildur Finnsdóttir (pr.) Jim Smart (Ijósm.), Kristinn
Ingvarsson (Ijósm.), Ólafur Gíslason, Vilborg
Davíðsdóttir, Þröstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Signjn Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður
Ingimundardóttir, Unnur Ágústsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bara Sígurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir, Þorgerður Siguröardóttir.
Bilstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrifstofa, afgreiðsla, ritstjóm, auglýsingar:
Síðumúla 37, Rvík.
Sími: 681333.
Símfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuöi: 1100 kr.
4 SÍÐA— ÞJÓÐVIUINN Þriðjudagur 15. maí 1990