Þjóðviljinn - 15.05.1990, Blaðsíða 10

MINNING
F. 16. febrúar 1926. - D. 6
Skyndilega er Helgi frændi fall-
inn frá. Það var kallað á hann fyrr
en nokkurn grunaði. Það er erfitt
að sætta sig við þá staðreynd að
þessi ljúfi ágætismaður sé horfinn
af sjónarsviðinu, og erfitt að
þurfa að skrifa þessi orð. Því mið-
ur hitti ég hann alltof sjaldan síð-
ustu árin. í barnsminni mínu
tengist Helgi alltaf góðum minn-
ingum. Sérstaklega man ég þegar
ég kom sem smástrákur í heim-
sókn þar sem hann bjó í Árbæn-
um, áður en þar var farið að
byggja af alvöru. Víðáttan og
umhverfið þar var ekki ósvipað
því sem Helgi ólst sjálfur upp við í
Sogamýrinni.
Helgi Ámason vélstjóri var
fæddur 16. febrúar 1926 í Reykja-
vík. Foreldrar hans voru þau
Árni Árnason, verkamaður, frá
Hurðarbaki í Flóa, og Ólafía
Guðrún Helgadóttir frá Vatneyri
við Patreksfjörð. Þau bjuggu i
fyrstu í leiguhúsnæði í Vestur-
bænum og víðar, en um 1930
gerðust þau frumbýlingar í Sog-
amýri og áttu þar heima upp frá
því. í Sogamýri var þá aðeins
byggð við tvær götur, Sogaveg og
Rauðagerði (sem nú eru).
Helgi var næstelstur í
systkinahópi sem fór stöðugt
stækkandi, uns þau voru orðin
átta, þrír bræður og fimm systur.
Árni afi var góður smiður og hús-
ið í Sogamýrinni stækkaði eftir
því sem fjölskyldan stækkaði,
þótt efnin væru ekki mikil. Lóðin
var stór, þar mátti rækta kart-
öflur og grænmeti, halda hænur
og afla heyja.
Börnin nutu þess hversu frjáls-
legt var í þessu umhverfi. Þau
höfðu stórt athafnasvæði, gátu
farið í berjamó í holtið fyrir ofan
Sogaveg og inn að Elliðaám að
veiða silung. Þar sem Mikla-
brautin liggur nú og þar í kring
var heill ævintýraheimur. Á vet-
urna léku þau sér á skíðasleðum
og magasleðum sem Árni afi
smíðaði handa þeim, og renndu
sér í brekkunni milli Sogavegs og
Rauðagerðis, Borgarbrekkunni.
Á kvöldin söfnuðust börnin úr
hverfinu saman til leikja, kýlu-
bolta, boðhlaups, „fallin spýta“,
standandi trölls og margra fleiri.
Þau áttu skemmtilega æsku,
börnin í Sogamýrinni, foreldr-
arnir voru samtaka og hamingju-
söm og sinntu börnunum vel.
Útivera og íþróttir áttu hug
systkinanna, þau gengu í Glím-
ufélagið Ármann og fóru að
stunda skíðaíþróttina í Jósepsdal.
Helgi gerðist mikill skíðagöngu-
maður, tók þátt í mótum og var
eitt sinn í sigursveit í boðgöngu á
Reykj avíkurmóti.
Þegar Helgi fór að stálpast
fékk hann sumarvinnu sem
mjólkurpóstur á Bústöðum og
seinna á Melavöllum. Þá voru
rekin þarna kúabú og Helgi ók
mjólkinni á hestakerru heim til
fólksins. Þetta var fyrir stríð og
mjólkurdreifingarmál með tals-
vert öðrum hætti en nú er.
Daginn sem stríðið kom til fs-
lands, 10. maí 1940, varð fólkið í
Sogamýrinni vart við einhver
ókunnugleg umsvif inn við
Elliðaárnar. Helgi fór af stað á
reiðhjólinu og hjólaði þangað til
að komast að því hvað um var að
vera. Jú, Bretinn var kominn og
allt breyttist á íslandi. Ekkert
varð eins og það var áður. Stríðið
hafði auðvitað talsverð áhrif á
unglinginn. Þetta kom meðal
annars fram í því að Helgi fékk
mikinn áhuga á flugvélunum sem
notaðar voru í stríðinu. Hann átti
stórt safn af flugblöðum frá
stríðsárunum og var í Flugsögufé-
laginu.
Helgi hóf iðnnám árið 1942 og
lærði vélsmíði. Hann lærði í
Vélsmiðjunni Keili, hóf síðan
nám í Vélskólanum og braut-
skráðist þaðan 1949. Að loknu
námi hóf hann störf hjá Eim-
skipafélaginu og var vélstjóri á
skipum þess til 1953. Á þessum
skömmtunar- og haftatímum var
ekki ónýtt að eiga bróður í sigl-
ingum, og systkinin segja að oft
hafi hann glatt þau með alls kyns
gjöfum og varningi frá útlöndum,
og gleymdi aldrei neinum.
í febrúar 1952 lá Brúarfoss,
skipið sem Helgi var á, í Rotter-
dam. Þá var örlagaríkur atburð-
ur, þegar Helgi lenfi í slysi og
slasaðist alvarlega á báðum fót-
um. Taka varð annan fótinn af,
og gekk Helgi upp frá því með
gervifót neðan við hné. Helgi tók
þessu óláni með miklu jafnaðar-
geði og kvartaði aldrei. Einn
vinnufélagi hans vann með hon-
um í fimm ár áður en hann áttaði
sig á því að Helgi væri eitthvað
fatlaður. Þetta lýsir Helga vel.
Hann gleymdi yfírleitt að hann
gekk ekki heill til skógar og vildi
að aðrir gerðu slíkt hið sama. En
auðvitað hefur þetta háð honum
á ýmsan hátt.
Árið 1951 giftist Helgi Hjördísi
Sævars Garðarsdóttur loftskeyta-
konu, en þau skildu fjórum árum
síðar. Árið 1954 kom Helgi í land
og vann sem vélsmiður hjá ýms-
maí 1990
um fyrirtækjum, Rafmagnsveitu
Reykjavíkur, Vélsmiðjunni
Dynjandi, Olíuverslun íslands,
Stáliðjunni og við Skipaeftirlit
Ragnars Bjarnasonar.
Arið 1958 giftist Helgi í annað
sinn, um leið og foreldrar mínir,
og er til sameiginleg brúðkaups-
mynd af þeim Helga og Þor-
björgu og Þuríði og Júlíusi. Þor-
björg Kjartansdóttir heitir eftir-
lifandi kona Helga, ættuð frá
Austurey í Laugardal í Árnes-
sýslu. Með henni átti Helgi dætur
sínar þrjár, fyrst Helgu Björgu, f.
28. sept. 1958, og síðan tvíburana
Lilju og Fjólu 11. janúar 1965.
Dætur hans voru alla tíð auga-
steinar föður síns, líf hans og
yndi, og ekki síður barnabörnin,
þegar þau fóru að koma.
Helgi bjó alla ævi í Reykjavík,
síðustu árin í Árbæ og Breiðholti.
Hann snéri aftur til sjós árið 1975
og gerðist vélstjóri á skipum
Eimskipafélagsins. Hann var enn
í fullu starfi þegar kallið kom og
var nýkominn úr fysta túrnum
eftir stutta sjúkdómslegu. Helgi
hafði annars alltaf eitthvað fyrir
stafni, bæði í vinnu og frístund-
um, var mjög framtakssamur og
skipulagði vinnu sína mjög vel.
Hann var ákveðinn í lund, en
annars einstakt ljúfmenni í um-
gengni og skapgóður. Helgi var
maður nútíðarinnar og og fram-
tíðarinnar, leit ekki mikið til
baka yfir farinn veg, heldur
horfði fram á við.
En við horfum til baka, nú þeg-
ar Helgi er genginn á braut, og
rifjum upp þær minningar sem
við eigum um góðan mann.
Sigursveinn D. Kristinsson
F. 24. apríl 1911. - D. 2. maí 1990
Fljótlega eftir að ég slasaðist
flutti ég frá Akranesi til Reykja-
víkur, þá varð ég þeirrar gæfu að-
njótandi að kynnast þeim mikla
heiðurs- og baráttumanni Sigur-
sveini D. Kristinssyni.
Ég sat mitt fyrsta Sjálfsbjargar-
þing 1974 og þá kynntist ég fund-
arstjóranum Sigursveini. f öllu
því félagsmálastarfí sem ég hef
tekið þátt í hef ég ekki kynnst
neinum í líkingu við hann, sér-
staklega þegar komið var undir
þinglok og mikið af tillögum og
ályktunum Iá fyrir hvað hann var
þá snögur að greina aðalatriðin
frá aukaatriðum, og sameina
tvær og jafnvel þrjár í eina með
smá orðalagsbreytingum, eða
lagfæringum þannig að allir gátu
verið sáttir. Á einu þingi særði ég
hann óvart, þá hafði ég flutt til-
lögu sem ég reyndar man ekki í
dag. Sigursveinn lagði til að
henni væri vísað frá. Sagði ég þá í
hálfkæringi „hún ríður ekki við
einteyming íhaldssemi fundar-
stjóra“. Ég frétti síðan eftir á að
honum hafði sárnað mikið.
Ég notaði því fyrsta tækifærið
þegar ég vissi af honum á fundi í
Sjálfsbjargarhúsinu að fara og
biðja hann afsökunar. Þegar ég
hitti hann segi ég „Sæll Sigur-
sveinn minn“ og hann svarar
snöggt „Ég hélt að þú talaðir ekki
við íhaldsmenn". Ég baðst afsök-
unar á ummælum mínum og síð-
an var þetta mál úr sögunni. Þetta
er rifjað upp hér því Sigursveinn
var svo mikill og sannur sósíalisti
að verra var ekki hægt að gera
honum en að tengja hann á ein-
hvern hátt við íhaldssemi.
Best kynntist ég Sigursveini
1978 en þá höfðum við og Magn-
ús heitinn Kjartansson haldið
nokkra „símafundi" um málefni
fatlaðra. Nú var ákveðið að hitt-
ast í Stóragerðinu hjá Sigursveini
og stilla saman strengina. Þar sat
ég sem lærisveinn við fótskör
meistaranna því inn í viðræður
okkar blönduðust upprifjanir og
endurminningar þeirra um
verkalýðsbaráttu, sveitastjórnar-
og landsmálapólitík og baráttuna
gegn hernum sem stóð þeim báð-
um hjartanu næst.
Ekki gat ég hjá því komist að
taka eftir hvað einlægt og ástríkt
hjónaband þeirra Ólafar heitinn-
ar og Sigursveins var. Síðar
bættist í þennan hóp Rafn Bene-
diktsson þáverandi formaður
Sjálfsbjargar í Reykjavík. Af-
rakstur þessara funda var svo hin
stórglæsilega jafnréttisganga fatl-
aðra haustið 1978. í kröfugöng-
unni voru milli 12 og 13 þúsund
manns og mér er til efs að önnur
eins ganga hafi farið fram á ís-
landi.
Ég fullyrði að ekkert hefur haft
jafnmikil áhrif á framvindu
hagsmunamála fatlaðra og þessi
ganga. Sú reynsla og skilningur
sem ég öðlaðist á fundum með
þessum eldhugum nýtist mér
ævilangt og fyrir það er ég sér-
staklega þakklátur. Mér þykir við
hæfi að kveðja Sigursvein vin
minn með ljóðinu sem ég veit að
honum þótti vænt um og mér
finnst lýsa vel lífsskoðunum og að
hverju hann vildi stefna í lífinu.
Internationalen
Fram, þjáðir menn í þúsund
löndum,
sem þekkið skortsins glímutök!
Nú bárur frelsis brotna á
ströndum,
boða kúgun ragnarök.
Fúnar stoðir burtu vér brjótum!
Brœður! Fylkjum liði í dag.
Vér bárum fjötra en brátt nú
hljótum
að byggja réttlátt þjóðfélag.
Þó að framtíð sé fallin,
grípum geirinn í hönd,
því Internatsjónalinn
mun tengja strönd við strönd.
Ég hef legið á deild A-7 á Borg-
arspítalanum, sömu deild og Sig-
ursveinn andaðist á síðan 30. apr-
íl og verð þar þegar útför hans fer
fram. Ég bið því fyrir samúðar-
kveðjur til vina og aðstandenda
hans.
Arnór Pétursson
Kveðja fra Lúðrasveit Verkalýðsins
Söknuðurinn er sár, og ekkju
hans og dætrum er missirinn eif-
iður. Helgi var á þeim aldrei þeg-
ar menn búa sig undir að njóta
lífsins eftir langan starfsdag,
stundum kölluð gullnu árin.
Ég sendi Þorbjörgu og dætrun-
um innilegar samúðarkveðjur.
Arni Daníel Júlíusson
Matthías Johannessen
Samtöl við
Tómas og Kjarval
Almenna bókafélagið hefur
gefið út bókina Vökunótt fuglsins
eftir Matthías Johannessen. í
bókinni sem var mánaðarbók
Bókaklúbbsins AB í mars, segja
Tómas Guðmundsson og Jó-
hannes Kjarval hug sinn vini sem
þeir treysta til að túlka það sem
hann sér og heyrir trúverðuglega
og með orðalagi sem þessir snill-
inga sætta sig við.
Fyrri hluti bókarinnar er helg-
aður Tómasi og kjarni þess hluta
er Svo kvað Tómas - samtalsbók
Matthíasar við skáldið, sem kom
út 1960. Þessum fyrri hluta fylgir
viðauki með tveimur ritgerðum
sem Matthías hefur samið um
kynni sín af Tómasi.
Kjarni síðari hlutans er mjög
aukin útgáfa Kjarvalskvers, sem
kom út 1968 og aftur 1974. Við-
auki fylgir einnig síðari hluta
bókarinnar en það eru tvær rit-
gerðir sem Matthías ritaði eftir
fráfall þessa nána vinar hans.
Vökunótt fuglsins er 234 bls. að
stærð.
Tangósyipa
um ástina
Út er komið ljóðakver eftir Jón
Hall Stefánsson og heitir Tangó.
í bókinni eru tuttugu órímuð ljóð
um ástina og segir höfundur þau
skrifuð undir áhrifum af tónum
og orðum tangósins argentínska.
Síðasta ljóðið hefst á þessum orð-
um hér:
Þú gafst mér epli og orð okkar
voru fiskar
sem syntu milli munna okkar
gegnum loftið
bitu okkur laust í varirnar en okk-
ur var alveg sama...
Þetta er þriðja ljóðakver höf-
undar en þar fyrir utan stóð hann
nýyerið að útgáfu hljóm-
plötunnar „Þrettán tímar og fleiri
lög“ ásamt hljómsveitinni Lestir
frá Reykjavík.
I
Mánudaginn 14. maí sl. var
Sigursveinn D. Kristinsson til
moldar borinn frá Langholts-
kirkju.
Sigursveinn var ásamt Stefáni
Ögmundssyni einn helsti
forgöngumaður að stofnun
Lúðrasveitar verkalýðsins hinn 8.
mars 1953 og var stofnfundurinn
haldinn að heimili hans við Grett-
isgötu. Tengsl Sigursveins við
sveitina voru löngum náin, með-
an honum entust starfskraftar.
Efnt var til tónleika í samstarfi
við kóra og fleiri menningaröfl á
vegum verkalýðshreyfingar-
innar, sem Sigursveinn átti aðild
að, og stjórnandi var hann árin
1962-1964. Við tónskóla hans
hafa ótal félagar Lúðrasveitar
Verkalýðsins menntast á hljóð-
færi sín, sem sannar að enn býr
sveitin að framtaki hans og eld-
móði og megi svo lengi verða.
Lúðrasveitin taldi sér sóma að
því er hún gerði hann að heiðurs-
félaga sínum á fyrra ári og þann 1.
maí sl., daginn fyrir dauða Sigur-
sveins, kom út fyrsta hljómplatan
með leik sveitarinnar, þar sem 1.
maí svíta hans er meðal helstu
viðfangsefna. Sveitin kveður
hann nú með þökk og virðingu og
sendir aðstandendum hans ein-
lægar samúðarkveðjur.
Lúðrasveit Verkalýðsins
Elskulegur eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afi
Baldvin L. Sigurðsson
frá Hælavík
Bergstaðastræti 43A, Reykjavík
lést laugardaginn 12. maí á Vífilsstaðaspítala.
Halldóra Guðmundsdóttir
börn, tengdabörn og barnabörn
10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 15. maí 1990