Þjóðviljinn - 27.07.1990, Blaðsíða 11

Sophia Perdikaris og Martha Temkin, nemendur Thomasar MacGovem, 3ð störfum viö uppgröft íöskuhaug við verbúð í Akurvík á Ströndum Hvítu lappamir í barðinu eru
mismunandijarðlög. Dökka lagið neðst er mjög ríkt af beinum. Myndir Kristinn.
SAGA FORFEÐRA OKKAR
GRAFIN ÚR ÖSKUHAUGUM
í byrjun vikunnar hóf hópur
forleifafræðinga uppgröft norður
á Ströndum. Það þætti vart í frá-
sögur færandi undir venjulegum
kringumstæðum, en forsaga
þessa uppgraftar hefur verið slík
að sjaldan hefur ein fornleifa-
rannsókn vakið jafn mikla athygli,
hvað þá rannsókn sem ekki er
byrjuð. En hverju er verið að
slægjast eftir þarna norður á
hjara hins byggilega heims?
Fréttir af deilu þeirri sem reis
upp um hvort veita ætti Thomas
MacGovern leyfi til að grafa við
gamla verbúð norður á Ströndum
hafa verið afar ruglingslegar.
Þegar sjónvarpið sagði frá þessu
var iðulega brugðið á skjáinn
myndum af beinagrindum for-
feðra okkar í Þjóðminjasafninu
og af samhenginu mátti ráða að
Thomas og félagar hans væru að
flyt j a beinagrindurnar út í stórum
stfl. Þetta er þó jafn fjarri
sannleikanum og Gjögur er fjarri
Reykjavík.
Til að komast eitthvað nær
kjarna þessa máls ákváðum við
að leggja land undir fót og brenna
eftir vegleysum norður á Strand-
ir.
í fjöruborðinu í Akurvík, við
endann á flugbrautinni á Gjögri,
var hópurinn að störfum, reyndar
bara hluti hans, því einnig var
verið að grafa í öskuhaug við
bæjarhólinn á Gjögri. Þá var
hluti hópsins staddur í Norður-
firði við mælingar á gömlum rúst-
um. Alls eru fjórtán manns, af
sex þjóðernum, að störfum við
þessar rannsóknir á Ströndum í
sumar. Og rannsóknimar eru
afar fjölþættar. í fyrsta lagi er það
hópurinn sem grefur upp gamla
öskuhauga og safnar dýrabeinum
til rannsókna en sá hópur er undir
stjórn dr. Thomasar MacGo-
vern. Þá er lið sem mælir út gaml-
ar rústir undir stjórn dr. Paul
Buckland frá Sheffield í Bret-
landi. Þau nota nýja mælinga-
tækni sem er tölvuvædd. Mæling-
stórar fötur með múrskeiðum í
botni uppgraftarins. Sandurinn
er svo sigtaður og beinunum safn-
að í plastpoka. Lang stærsti
hlutinn eru fiskibein, en einnig
hafa þau fundið selsbein, hval-
bein og nokkur kindabein.
Thomas rís upp úr gröfinni,
rauðbirkinn, úfinn og þéttur á
leitar á vit nýrra ævintýra á nýjum
slóðum. Ég hef hinsvegar verið
tengdur rannsóknum á íslandi í
tíu ár.“
Frá Gjögri
til New York
Thomas er frá héraði í Virginíu
Hver er hannþessi Thomas MacGovern sem rótar ígömlum
öskuhaugum nordurá Ströndum? Erhann Indiana Jones nútímans
eða alvarlegaþenkjandi vísindamaður? Ætlar hann að ræna
Islendinga menningarsögulegum verðmætum eða munu rannsóknir
hansgagnast okkur? Til aðganga úrskugga um þetta skrapp
Þjóðviljinn norðurá Strandirog heimsótti vísindamennina þar
arnar eru jafnóðum skráðar á
tölvu, sem teiknar síðan upp rúst-
irnar. Þriðji hópurinn eru þrír
fornvistarfræðingar, sem stunda
rannsóknir á skordýrum frá ýms-
um tímum.
Indiana Jones
Það er augljóst á öllu að hópur-
inn hefur iðað í skinninu eftir að
fá að hefja störf, því Thomas og
tveir nemendur hans frá Hunter
College í New York, þær Martha
Temkin og Sophia Perdikaris frá
Grikklandi, eru önnum kafin á
fjórum fótum við að moka sandi í
velli. Ekki neinn Harrison Ford,
en einsog kunnugt er líkti frétta-
maður útvarps honum við ævin-
týrapersónuna Indíana Jones.
Thomas hlær við þegar hann er
minntur á það.
„Ég hafði mjög gaman af því.
Því miður hef ég ekki útlit Harri-
son Ford og ég býst ekki við að ég
geti tekið slík heljarstökk og
hann.“
„En hann notar svipuna á okk-
ur,“ kallaði Martha.
„Bara þegar nauðsyn krefur,“
svaraði Mac Govern.
„Indiana Jones heimsækir
aldrei aftur sama stað, heldur
sem ekki er ýkja frábrugðið
samfélaginu á Ströndum, að sögn
hans. Þetta er mjög afskekkt
samfélag, „við enda þjóðvegar-
ins.“ þaðan fór hann til náms í
New York, fyrst í menntaskóla
og svo í Columbia University, og
lauk þar doktorsnámi í fomleifa-
fræði. Hann hefur komið víða við
á ferli sínum í fornleifafræðinni,
tekið þátt í rannsóknum í Manc-
hester á Englandi, á írlandi, Fra-
kklandi, Portúgal og fsrael. Þá
stundaði hann rannsóknir í sex ár
á Grænlandi og í þrjú ár á Shetl-
andseyjum. Hann hefur verið
viðriðinn rannsóknir á íslandi í
tíu ár, fyrst rannsóknir á beinum
sem fundist hafa við uppgrefti hér
en undanfarin sex ár hefur hann
sjálfur tekið þátt í uppgröftum
hér, m.a. á Svalbarði í Þistilfirði.
Rannsóknir hans á Grænlandi,
Shetlandseyjum og íslandi tengj-
ast innbyrðis, því hluti af
rannsókninni er samanburður á
niðurstöðum úr rannsóknum á
þessum þremur stöðum.
Fiskibein
sjaldgæf
á Grænlandi
Þegar þú berð saman niður-
stöður úr þessum rannsóknum er
eitthvað sérstakt sem hefur kom-
ið þér á óvart?
„Þessir staðir eiga margt sam-
eiginlegt en einnig ýmislegt sem
er mjög frábragðið. Á Islandi
höfum við borið saman mismun-
andi landshluta og svo virðist sem
fæða íbúanna hafi verið frábragð-
in á þessum mismunandi stöðum.
Við rannsókn á bóndabænum í
Þistilfirði fannst mun meira af
selsbeinum t.d. en á Stóru-Borg á
Suðurlandi. Stór hluti beinanna
fyrir norðan voru selsbein en ein-
ungis örfá selsbein fundust við
Stóru-Borg.
Á Grænlandi virðast selir og
hreindýr hafa verið aðal fæðuteg-
undirnar. Selir virðast hinsvegar
eingöngu hafa verið étnir þegar
harðnaði í ári hér á íslandi. Við
uppgröftinn á Svalbarði kom í
ljós að selsbeinum fjölgaði þegar
loftslagið kólnaði.
Föstudagur 27. júlí 1990 |NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 11