Þjóðviljinn - 28.09.1990, Blaðsíða 25

UM HELGINA
Veðrið laugardag 29. sept.
Horfur á laugardag: Hæg norðlæg átt og kólnandi veður. Dálitil él um norðanvert
landið en þurrt og viðast léttskýjað syðra.
Veðrið sunnudag 30. sept.
Horfur á sunnudag: Hæg breytileg átt. Dálítil él við norðausturströndina í
fyrstu, annars þurrt ocj viða bjart veður. Hiti 5-10 stig. Þykknar upp vestanlands
með vaxandi sunnanatt undir kvöld.
MYNDUST
Árbæjarsafn, opið alla daga nema
má kl. 10-18. Prentminjasýning í Mið-
húsi, kaffi í Dillonshúsi, Krambúð, og
stríðasárasýningin: „Og svo kom
blessað stríðið".
Ásmundarsalur við Freyjugötu 41,
Theo Cruz opnar sýningu á lau kl. 15.
Við opnunina leikur sveitin Til Júpiters.
Opið daglega kl. 14-19, til 8.10.
Bjöminn við Njálsgötu 4a, Kristján Fr.
Guðmundsson sýnir málverk og
vatnslitamyndir.
Djúpið, kjallara Homsins, Hafnar-
stræti 15. Teiknimyndir sex höfunda.
Opið á sama tima og veitingastaður-
inn.
FÍM-salurínn við Garðastræti 6, Bryn-
dís Jónsdóttir sýnir leirverk. Opið dag-
lega kl. 14-18, til 30.9.
Gallerí 1 1, Skólavörðusstíg 4a, Bjami
Þórarinsson, sjónþing. Þar kynnir
hann nýjustu uppfinningar sínar á sviði
sjónháttarfræða - vísíólist og vísihand-
rit. Opið alla daga kl. 14-18.
Galierí 8, Austurstræti 8. Kynning á
pastelmyndum og olíumyndum eftir
Söru Vilbergs dagana 29.9.-9.10. Seld
verk e/um 60 listamenn, olíu- vatnslita-
og grafíkmyndir, teikningar, keramík,
glerverk, vefnaður, silfurskartgripir og
bækur um íslenska myndlist. Opið
virka daga og lau kl. 10-18 og su 14-
18.
Gallerí Borg, Pósthússtræti 9, Bragi
Ásgeisson sýnir. Opiö virka daga kl.
10-18, og um helgar 14-18.
Gallerí Borg, Austurstræti 3 og Síðu-
múla 32, grafik, vatnslita-, pastel- og
olíumyndir, keramikverk og módel-
skartgripir, opið lau 10-14.
Gallerí Nýhöfn, Höröur Ágústsson
opnar á lau kl. 14 sýninguna Ljóðræn-
ar fansanir frá árunum 1957-1963 og
1973-1977. Opin virka daga nema má
kl. 10-18 og um helgar kl. 14-18, til
26.9.
Gallerí Sævars Karis, Bankastræti 9.
Kees Visser sýnir þrívíð verk úr tré og
stáli. Sýningin er opin á verslunartíma
kl. 9-18 virka daga, og 10-14 lau, til
5.10.
Hafnarborg, menningar- og listastofrv-
un Hafnarfjarðar, Grímur Marinó Stein-
dórsson sýnir veggmyndir, skúlptúra
og klippimyndir. Opið alla daga nema
þri kl. 14-19, til 7.10.
Hlaðvarpinn, við Vesturgötu. Valdi-
mar Bjamfreðsson sýnir myndir úr
bolla. Opið þri-fö ki. 12-18, lau kl. 10-
16.
Kjarvalsstaðir, vestursalur Kristinn E.
Hrafnsson sýnir höggmyndir. Til 30.9.
Vesturgangur Sæmundur Valdimars-
son, skúlptúrar úr rekaviði, til 30.9.
Austursalur og forsalur Sýning á verk-
um Kjarvals undir yfirskriftinni Land og
fólk. Opið daglega frá kl. 11-18.
Listasafn Borgarness, á lau verður
opnuð sýning á verkum Ásgerðar Búa-
dóttur, opin alla virka daga til 21.10.
Listasafn Einars Jónssonar opið lau
og su 13.30-16, höggmyndagarðurinn
alla daga 11-16.
Listasafn fslands, yfirlitssýning á
verkum Svavars Guönasonar, sem
stendur til 4.11. Opiö alla daga nema
má kl. 12-18.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar,
sýn. á andlitsmyndum Sigurjóns. Opið
lau og su kl. 14-17, þri kl. 20-22.
Listhús við Vesturgötu 17, Bjöm Bimir
opnar málverkasýningu á lau kl. 14
(Myndir af sandinum). Opin daglega
milli kl. 14 og 18. Til 14.10.
Menningarstofnun Bandaríkjanna
við Neshaga. Nena Allen opnar í dag
kl. 17 sýninguna Eilíf ogtærbirta. Sýn-
ingin stendur til 28.9.
Minjasafn Akureyrar, Landnám i
Eyjafirði, heiti sýningar á fomminjum.
Opið daglega kl. 13:30-17, til 15.9. (
Laxdalshúsi Ijósmyndasýningin Akur-
eyri, opið daglega kl. 15-17.
Minjasafn Rafmagnsveitunnar, húsi
safnsins v/ Rafstöðvarveg, su 14-16.
Nýlistasafnið við Vatnsstíg, Haraldur
Ingi sýnir vatnslitamyndir og grafík-
myndir í efrí sölum. Engin boðskort
voru send út, en allir eru velkomnir.
Gryfja: Rakel Divine, sýning á Ijós-
myndum undir yfirskriftinni: Ungir ís-
lenskir listamenn. Opið virka daga kl.
16-20, um helgarkl. 14-20.
Norræna húsið, kjallari: Sigrún Eld-
jám og Guðrún Gunnarsdóttir opna á
lau kl. 15 sýningu á málverkum og
vefnaði. Opin kl. 14-19 daglega. Til
14.10.
Safn Ásgríms Jónssonar, Berg-
staðastræti 74, lokað vegna viðgerða
um óákveðinn tima.
Sjóminjasafn íslands, Vesturgötu 8
Hf. Opið alla daga nema má kl. 14-18.
Slúnkaríki, Isafirði: Valgarður Gunn-
arsson opnar smámyndasýningu á
lau. Opið fi-su kl. 16-18, til 14.10.
TÓNUST
Kammermúsikklúbburinn heldur
tónleika á su í Bústaðakirkju kl. 20:30.
Verk e/Schubert og Mozart. Flytjendur
eru: Þórhallur Birgisson, Cathleen Be-
arden, Helga Þórarinsdóttir, Nora
Komblueh og Óskar Ingólfsson.
Sinfóníuhljómsveit æskunnar, tón-
leikar í Háskólabíói á su kl. 14. Stjóm-
andi Paul Zukofeky. Verk e/Debussy,
Dukas, Stravinsky og Satie.
LEIKHUS
Leikfeiag Kópavogs, Virgill litli tekinn
aftur til sýninga eftir sumarfrí.
Þjóðleikhúsið, Örfá sæti laus Is-
lensku óperunni I kvöld og su, kl.20.
Borgarieikhúsið, stóra sviö: Fló á
skinni, sýnd (kvöld og lau kl. 20.
HfTTOGÞETTA
Kvikmyndasýningar í MlR, Vatnsstíg
10. Stórmyndin Alexander Névskí I
leikstjóm Sergei Eisensteins sýnd á su
kl. 16.
Hana-nú i Kópavogi, samvera og súr
efni á morgun lau, lagt af stað frá
Digranesvegi 12 kl.10. Komum saman
upp úr hálftíu og drekkum molakaffi.
ÚtivisL helgarferðir: Haustlitaferð i
Bása, lagt af stað f kvöld kl. 20. Dags-
ferðir á su: Básar i Goðalandi kl. 08.
Botnssúlur kl. 9:30. Leggjabrjótur,
gömul þjóðleið kl. 9:30 og Stíflisdals-
vatn - Brúsastaöir kl. 13. Brottför i allar
ferðir frá BSl vestanverðri, stansað
v/Árbæjarsafn.
Félag eldri borgara, Göngu-Hnólfar
hittast á morgun lau kl. 10 að Nóatúni
17. Opið hús Goðheimum á su frá kl.
14, frjálst spil og tafl. Dansleikur frá kl.
20.
Eitt verka bandarísku listakonunnar Nenu Allen, en sýning á verkum henn-
ar verður opnuð í Menningarstofnun Bandaríkjanna I dag kl. 17. Myndimar
teiknaði hún og málaði á ferð sinni um Island i sumar.
Ari Trausti
Guðmundsson
SEGULSVK) JARDAR
SEGULSVIÐIÐ
Einfölduð skýringarmynd af segulsviði jarðar
Menn hafa fyrir löngu sann-
færst um að jörðin er risastór se-
gull.
Seguláhrif og rafleiðsla/raf-
straumur eru nátengd fyrirbæri. í
daglegu iífi verður fráhrindi- og
togkrafta segla helst vart á tvo
vegu: Við tæki þar sem raf-
straumur „rennur" í leiðslum og í
hlutum úr jámi (án venjulegs raf-
straums). I báðum tilvikum er
uppmna kraftanna (mynda ósýni-
legt kraftsvið kringum hlutina;
segulsvið) að leita í hreyfingum
örsmárra rafhlaðinna agna. Og
vissulega em allir venjulegir hlut-
ir úr atómum (með rafeindum) en
efnisbygging þeirra ræður því að
flestir em ósegulmagnaðir (þó
ekki íslenskt basalt!) - t.d. silfur-
hringir, glerglös, bækur og við
sjálf.
Segulsvið jarðar nær langt út í
geiminn og hefúr því áhrifbæði á
aðvífandi rafhlaðnar agnir og
áttavita á yfirborði jarðar. Styrkur
segulsviðsins (-kraftanna) er ekki
mikill samanborið við margs kon-
ar segulsvið sem þekkt em. Hann
dugar þó t.d. til að beina rafhlöðn-
um ögnum inn í gufuhvolfið svo
norðurljósin ná að verða til, snúa
léttri áttavitanál og segulmagna
nýmnnið hraun, en það nýtist til
að aldursgreina bergið. Tveir seg-
ulpólar em á jörðinni, rétt eins og
á endum á aflöngum leikfanga-
segli, en þar stefna segulkraftam-
ir lóðrétt og í hnapp. Annar er við
miðbik norðurstrandar Kanada en
hinn til hliðar við Suðurpólinn
(þennan eiginlega sem markast af
snúningsási jarðar) á Suður-
skautslandinu. Og segulpólamir
em ekki kyrrir. Þá rekur til og frá
og stundum skipta þeir um sess
fremur snögglega (á jarðsögu-
mælikvarða) án þess þó að hinir
eiginlegu jarðpólar hreyfist. Þetta
gerist með nokkur hundmð þús-
und eða nokkurra miljóna ára
millibili og svo sannarlega án
þess að jörðin velti hálfan hring
eins og einhveijir halda.
Auk þessara tveggja breyt-
inga mælast breytingar á segul-
styrknum. Þær benda allar til þess
að jörðin sé ekki venjulegur síse-
gull eins og stafsegull úr deigu
jámi, heldur framleiði jörðin seg-
ulsviðið með einhvers konar
hreyfingu efnis (straumi) í þeim
hluta sem aðallega inniheldur
sem næst fljótandi efni: Ytri hluta
jarðkjamans á 2900 til 5200 kíló-
metra dýpi. Þar hljóta iðustraum-
ar í bráðinni málmblöndu kjam-
ans að standa fýrir segulkröftun-
um. Ekki er nákvæmlega vitað
um gang mála en þetta er grunn-
hugmyndin. Stærri plánetumar í
sólkerfinu hegða sér eins.
Utlit segulsviðsins, væri unnt
að gera það sýnilegt með miljörð-
um lítilla jámflísa í loftinu, líkist
helst kleinuhring með jörðina í
gatinu, og er hægt að sjá svipað í
þverskurði með því að leggja
stafsegul á borð, glerplötu yfir og
strá svo jámsvarfi á plötuna.
Segulsvið jarðar hjálpar ekki
til við að halda hlutum á yfirborði
jarðar, þar er þyngdarkxafturinn
sama sem einráður. Það hefur
heldur ekki áhrif á veður né
merkjanlega á lífvemr.
Ymis not em af því, svo sem
til að ná áttum, ffæðast um falin
jarðlög og greina gosberg í ald-
urssyrpur eins og áður var getið,
svo dæmi séu nefnd. Hafi fólk
áhuga á að prófa tilgetinn lækn-
ingamátt segularmbanda og smá-
hluta úr seglum er ódýrast að
ganga með jámnagla eða röð af
litlum leikfangaseglum í vasan-
um (eða um hálsinn). Ætli ein-
hver að sofa þannig að líkaminn
snúi f stefnu segulkraftsins, eins
og hún er á Islandi, er ekki nóg að
snúa höfði í norður heldur í NNV
og halla líkamanum niður tæpar
80 gráður. Sá þáttur segullækn-
ingafársins er þó líklega ókeypis
en óþægilegur.
Föstudagur 28. september 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SlÐA 25