Þjóðviljinn - 19.10.1990, Side 18

7— 2 3 y- ÍT S? z— ? 9 9 lú 11 S 12 V
7T~ sr JZ 3 2 H 1S J2 V 10 J (o S V If
/9 2D V ii 9 12 8 10 2/ W~ V Ý 52 18
8 ¥ 23 10 1+ S SP W 10 23 S 12 , V 9
8 Ú íT y 8 JT~ 20 /s W~ f 22 2s 23 10
¥ 12 n 9 )0 n s V sr ii /9 u
Tx n T W S 1S 11 12 S JS 23 23
i* 12 2 T 12 2(e 23 23 8
W~ 23 2 12 V 22 8 , LL s 21 18 &
lo / (? W~~ T 15~ 8 SP 28 1Z /V 23 ró tt
v W A JS l ; 12 h? lo ? S? 3 s? 2'J í,- 8
$ /Y i£ SP 2 9 10 11 5 d Js 2Y- 8
2 Jt >8 SP 7- '*Q 10 2 V iY n 22
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
Krossgáta nr. 118
Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá örnefni. Sendið þetta
nafn sem lausn á síðustu krossgátu til Þjóðviljans, Síðumúla 37, Reykjavík,
merkt: „Krossgáta nr. 118“. Skilafrestur er þrjár vikur. Verðlaunin verðasend til
vinningshafa.
1 n 12 21 22 2 5 12 20

Lausnarorðið á krossgátu 114 var Drekavogur. Dregið var úr réttum lausnum,
og uþþ kom nafn Birnu Jennadóttur, Dalseli 6, Reykjavík. Hún fær senda - vfirft|aiin furir krrvwnátu 117 pm
bókina Ástin og stjörnumerkin eftir Jonathan Sternfield í útgáfu Hörpuút- skáldsagan Sóla, Sóla eftir Guðlaug
gáfunnar. Arason. Mál og menning gaf út 1985.
Ragnar Ingi
Aðalsteinsson
Bragreglur
Vísnagerð hefur löngum
verið afar vinsæl meðal ís-
lenskumælandi fólks. Þykir
sjálfsagt við hin ýmsu tækifæri
að setja saman vísu og festa
þannig í þetta afmarkaða form
það sem menn vilja muna. Einn-
ig hefur lengst af verið vinsæl
íþróttagrein hjá mörlandanum
að yrkja dýrt kveðnar vísur og
fást þannig við að koma saman
merkingarbærum setningum í
réttu samhengi án þess að bijóta
hinar ströngu reglur formsins.
Vísur okkar eru gerðar eftir
æði ströngum reglum. Þessar
reglur eru mjög gamlar. Þær
voru áður þekktar víða um
Norður-Evrópu en eru nú hvergi
til í lifandi máli nema á Islandi.
Þetta á reyndar fyrst og
fremst við hvað varðar reglur
um ljóðstafí, þ.e. stuðla og höf-
uðstafi. Meðal nágrannaþjóða
okkar gera menn gjaman vísur
og nota þá svipaðar reglur og
við um lengd braglína og enda-
rím. Aðrar bragreglur eru þar
löngu gufaðar upp.
Bragarháttur er formið kall-
að sem er á vísunni eftir því
hvað braglínumar em langar og
margar og hvemig rimið er. Þeir
bragarhættir sem hér verður
fjallað um heita einu nafni
rímnahættir. Elsti og algengasti
rímnahátturinn heitir ferskeytt
og visa undir þeim hætti kallast
því ferskeytla.
Oft er orðið ferskeytla notað
um vísur almennt. Þetta er ekki
alveg rétt. Ferskeytla er vísa ort
undir einum ákveðnum rímna-
hætti eins og t.d. skammhenda
eða langhenda.
í þessum þáttum er ætlunin
að ég fjalli lítillega um bragregl-
ur og vísnagerð.
Til þess að læra að gera vís-
ur verður fyrst að kynna sér
vandlega reglumar sem vísan
verður að hlíta og síðan þarf að
æfa sig vel og lengi. Vísnagerð
er þannig í engu frábrugðin öðr-
um íþróttagreinum. Til að ná ár-
angri þarf ástundun, sjálfsgagn-
rýni og öguð vinnubrögð. Með
réttum aðferðum getur nánast
hver sem er orðið hagyrðingur.
I næstu þáttum verður fer-
skeytlan tekin fyrir og skýrð
mjög nákvæmlega. Ein regla
verður tekin íyrir i einu og sýnd
dæmi um hana. Allir hinir
rímnahættimir lúta síðan sömu
reglum hvað varðar stuðla og
höfuðstafi. Sá sem kann að gera
ferskeytlu hefur því um leið náð
tökum á öðmm rímnaháttum.
Ef til vill finnst einhveijum
að þessar reglur séu margar og
erfiðar. Það verður hver að eiga
við sig. En ef við ætlum að gera
vísu þannig að vel fari verðum
við að hafa þær í heiðri, - allar,
því að ef við bijótum eina, þá fer
þegar að bresta í þeirri næstu.
Annað hvort læmm við þær all-
ar og þröngvum okkur og þjálf-
um til að nota þær eða við slepp-
um þeim einni eflir aðra uns all-
ar em gufaðar upp.
Elísabet Berta
Bjarnadóttir
Mamma ekki fara,
JónLennon
Pabbi komdu heim ... söng og
öskraði Jón Lennon kringum
1970, í einni frægustu tónsmíð
sinni, þá fullorðinn maður að
veita út sársauka og angist
bemsku sinnar, minningum frá
heimi bamsins, heimi sem ef til
vill enginn sá almennilega, ekki
einu sinni það sjálft þá stundina,
því bamið hafði nóg með að ein-
beita sér að því að halda áffarn að
vera til. Svo er það einhvem dag-
inn kringum 1968, og enginn veit
nákvæmlega lengur hvaða dag
þetta var, að tilfmningaleg útrás
var fyrst gefin frjáls í mannheimi
með óskráðum hálf ómeðvituðum
lögum. Og svipað og þegar bjór-
inn var gefinn frjáls og einhveijir
drukku yfir sig, reyndu sumir að
höndla hamingjuna með hömlu-
leysinu, en gripu smám saman í
tómt.
Freisið er bara orð, annað orð
yfir að hafa engu fleiru að tapa,
söng síðan kona nokkur, Jónína
Jopplín, þambandi meir en
wiskíflösku á dag og dó svo
skömmu síðar. Manneskjumar
eru enn að læra að feta refilstigu
tilfinningaútrásar. Menn eru enn
að velta sér uppúr því tuttugu
árum síðar hvar og nákvæmlega
hvar þetta allt byrjaði. Vom það
blökkumenn í Suður Afríku,
drullugir verkamenn í Frakklandi,
stúdentauppreisnimar í Evrópu
eða hippar í Ameríku? spyija
menn.
En það em margar áleitnari
spumingar sem koma upp í hug-
ann. Ef til vill er hollt fyrir okkur
manneskjumar að sætta okkur við
það, að þótt allt virðist hafa sitt
upphaf og sinn endi eins og segir
í orðskviðnum, þá em mörkin
ekki svo skörp, lyrirbærin fremur
eins og ferli sem leiða hvert inní
annað, í eilífri hringrás tímans.
Hvað kemur þetta fjölskyldunni
við?
Rýtasérhægt
í síðasta þætti tókum við þátt í
tilfinningastríði konu sem var í
mörgum fióknum hlutverkum.
Eitt þeirra var að vera stjúpmóðir
nokkurra bama frá fyrri hjóna-
böndum manns hennar. Ein af
togstreitunum sem hún stóð í var í
tengslum við dóttur eiginmanns-
ins sem var farin að sækja sjálf að
honum á unglingsárunum. Sökum
þess hve hjónakomin höíðu fiýtt
sér inní sambúð að Ioknum fyrri
hjónaböndum, höfðu þau haft
meira en nóg með eigin kreppur,
en tengslin við böm úr fyrri sam-
böndum, setið á hakanum. Sköp-
unarverkið hefúr séð fyrir því, að
manneskjumar leitast við að
sinna þörfum sínum. Það þarf
engum blöðum um það að fletta.
Unglingsstúlkan i söginni frá því
síðast er dæmi um þetta.
Hve mikils virði?
Á unglingsárunum tekur ung-
viðið til við þar sem frá var horf-
ið, að fullnuma sig í ýmsum
tengslamyndunum af nánara tag-
inu frá þroskaskeiðinu ca. 0-7 ára.
Þetta em stöðugu fyrirmyndimar
mamma og pabbi, eða hvemig
kona á að vera og hvemig karl-
maður. Hvers virði er ég? Elskar
þú mig jafn mikið og hin bömin?
er spuming sem þeir foreldrar fá
gjaman sem ekki hafa bamið fast-
búandi hjá sér. Séð frá bæjardyr-
um bamsins er hægt að gleðjast
með því, að það skuli leitast við
að fylla upp í þann þroska sem til
þarf, svo það verði fullorðin
heilsteypt manneskja, sem er þess
fullviss að hún sé alveg sérstök og
mikils virði og elskuð af báðum
foreldmm sínum. En gleðin er
ekki alltaf svona einhlít, séð frá
bæjardyrum hinna fullorðnu. Þeir
em ef til vill í fyrsta skipti á ævi
sinni að fá einhveija tilfinninga-
lega og kynferðislega svömn á
sig sem einstakar manneskjur og
em að því leyti á sama báti og
bamið sem leitar að týnda trúnað-
arsambandinu eins og einhver
sagði. Þama upphefst samkeppni
milli stjúpforeldrisins og bamsins
fá fyrra sambandi. Báðum finnst
þau fá oflítið afást og umhyggju.
Bamið eða unglingurinn beitir þá
ef til vill vopnum eins og upp-
reisn til að fá þó neikvæða athygli
og stelur útí búð og mer skólafé-
lagana á Iærleggjunum. Þá kemur
einhver og grípur í taumana.
Varöveitíð ástina
Ef ekki, þá mætti hætta að
mæta í skólann, hætta að borða
mat, hætta að þvo sér, hætta að
fara á fætur, hóta að drepa sig,
reyna að drepa sig, vera lagður
inn, og viti menn: þá er allt fullt af
ábyrgu háskólamenntuðu fólki í
kringum unglinginn. Mamma og
pabbi og stjúpmamma og stjúp-
pabbi og öll systkinin mæta til
viðtals og allir taka ástandið al-
varlega. En unglingurinn sjálfur
hefur ekki minnstu hugmynd um
þetta orsakasamhengi, hvenær
ferlið byrjaði veit enginn og
hvenær nægilega mörgum að-
standendum og meðferðaraðilum
tekst að ýta úr vör hagkvæmri
þarfasinningu er ráðgáta hveiju
sinni. Það er aldrei bömunum
hollt að fúllorðna fólkið gefi ást
sína uppá bátinn, og best væri að
þau gætu elskað hvert annað svo
mikið, hvort sem um stjúpsam-
band eða blóðforeldra er að ræða,
að bamið þyrfti engar áhyggjur
að hafa um að komast þar upp á
milli, þótt það biðji um að sér sé
sinnt. (Framhald næst.)
18 SlÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 19. október 1990