Þjóðviljinn - 21.12.1990, Blaðsíða 20

T~ 2. 3 V S" c, r 3 s? 7 3— 10 II
IK Ý /3 /</ 10 ir lL / /f y V <P
iti V n 9 Xo IS~ IÝ 10 9 )Ý 3 4 3 Z
3 22 Zl 3 N 2T N 9 )¥ Z(o 23 U
y 13 IV 9 /f V ¥■ /9 3 9 ZÝ zr ZY
18 ¥ V X r <7 9 V ZJ /? 9 N 3 W
Z3 /7- lb~ b 7 /S" /L /> vr N n lX r L /t
li V U c? IX isr (? V u •/ 4 2i IZ iv
/r í V 9 H N ÍT L f 9 Zf V 6 10 9
<■<? 3 iT JS' zú V 1 z y zr zz (r isr i?
/3 9? \<r IZ ¥ 23 z é> sr 3 /6 IÝ
¥ /5~ ZD V 9 N b" Ý nr W / 10 fi
9? U W~ V zs: 10 *? (s> s? ZG 3 <P 31 /? Zf
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRST
Krossgáta nr. 127
Setjíð rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá nafn á götu (
Mosfellsbæ. Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans,
Síðumúla 37, 108 Reykjavík, merkt „Krossgáta nr. 127“. Skilafrestur er
þrjár vikur. Verðlaunin verða send til vinningshafa.
i'n/v vv h nz r\
32 9 2JÍ Zf 3 zs 19 /S

Lausnarorð á krossgátu nr. 123 var Ægisbraut. Dregið var úr réttum Verðlaun fyrir krossgátu nr. 127
lausnum og upp kom nafn Haröar Óskarssonar, Glaðheimum 10, 104 eru bókin „Margrét Þórhildur
Reykjavlk. Hann fær senda Ijóöabókina „Strendur” eftir Önnu S. Björns- danadrottning segir frá l(fi sinu“.
dóttur er út kom (ár. Örn og Örlygur gaf út (ár.
FLUGLEIDIR
Gistideild Hótel Esju verður opin alla daga
yfir jól og áramót.
Skálafell, Laugaás og Rammagerðin
verða opin sem hér segir:
Skálafell Laugaás
Porláksmessa
Aðfangadagur
Jóladagur
Annar í jólum
27. desember
28. desember
29. desember
30. desember
Gamlársdagur
Nýársdagur
2.janúar
19.00-01.00
Lokað
Lokað
19.00-01.00*
19.00-01.00*
19.00-01.00*
19.00-01.00*
19.00-01.00*
Lokað
Lokað
11.30- 22.00
11.30- 14.00+18.00-20.00**
11.30- 14.00+18.00-20.00**
11.30- 22.00
11.30-22.00
11.30-22.00
11.30-22.00
11.30- 22.00
11.30- 14.00+18.00-20.00**
11.30- 14.00+18.00-22.00**
Lokað vegna vörutalningar
Rammagerðin
09.00-16.00
09.00-12.00
Lokað-0000
10.00-14.00
10.00-18.00
08.00-18.00
09.00-13.00
10.00-14.00
09.00-12.00
♦Lifandi tónlist, Guðmundur Haukur spilar.
**Vinsamlegast pantið borð tímanlega í símum 689509 og 82200.
Þökkum viðskiptin á árinu.
QCeðiCeg jó(
Ragnar Ingi
Aðalsteinsson
Bragarhættir
Bragarháttur er formið kallað
sem er á vísunni eftir því hvað
braglínumar eru langar og margar
og hvemig rímið er. Þeir hættir
sem hér er fjallað um flokkast allir
undir svokallaða rimnahætti. Þeim
er skipt í þrjá aðalflokka eftir
fjölda braglínanna. Hinn íyrsti
þeirra hefur fjórar braglínur, annar
þijár en þriðji aðeins tvær. Hveij-
um flokki er svo skipt niður i mis-
munandi hætti eftir skipan enda-
rims og lengd braglína. Síðan era
til nær óteljandi afbrigði af hveij-
um hætti eftir rími, ýmist ffam-
rími, innrími eða endarími.
Ferkvæðir hættir mynda
stærsta flokkinn. Þar em fjórar
braglínur í hverri visu. Ferkvæðir
hættir greinast í tvær ættir: fer-
skeytluætt og stafhenduætt. Fer-
skeyttur háttur er talinn elstur
rímnahátta. Einar H. Guðjónsson
yrkir vísu sem ber naínið Griða-
staður:
Þegar vítt er vengi sett
-viðjum klaka ogfanna,
gott er að eiga grænan blett
i garði minninganna.
Þetta er ferskeytla.
Fjölmargir hættir teljast til fer-
skeytluættarinnar. Páll Ólafsson
yrkir:
Það er ekki þorsk að fá
í þessum firði;
þurru landi eru þeir á
og einskis virði.
Þessi háttur kallast úrkast.
Bragi Bjömsson ffá Surtsstöð-
um yrkir, - og nú heitir hátturinn
langhenda:
Aldrei varstu viðbragðsfljótur,
var þín leti um sveitir spurð,
en þér var aldrei þungur fótur
þyrfti mann í söguburð.
Stafhendan er ffábmgðin fer-
skeytlunni um lengd braglína og
endarím. Lítum á vísu úr fimmtu
rimu af Walt Disney eftir Þórarin
Eldjám:
Fjallagöngugarpur einn
gengur jjallið íturhreinn.
Atta sinnum sérhvern dag
seggur stundar þetta fag.
Þama ríma braglínumar sam-
an tvær og tvær í stað þess að í fer-
skeytlunni rima þær á víxl. Auk
þess em hér allar braglínur jafh-
langar.
Náskyld stafhendunni er sam-
hendan. Þar ríma allar braglínum-
ar saman. Öm Amarson segir í
mansöng að þriðju rimu af Oddi
sterka:
Glymur hátt við hreystimál,
hlymur dátt við gleðibál,
rymur lágt við angursál,
ymur smátt við banaskál.
Þetta er samhenda. Það
ákvarðast af endaríminu. Þessi
vísa er einnig ffamrímuð, - þ.e. 1.
kveðumar ríma allar saman og þar
að auki hringhent þar sem áherslu-
atkvæðin í 2. kveðu ríma líka sam-
an.
Endarímið í stafhendu (og
samhendu) heitir mnurím.
Þríkvæðir hættir hafa eins og
fyrr segir þijár braglínur. Einn
þessara hátta er braghenda. Hér er
vísa úr háttatali Sveinbjamar
Beinteinssonar:
Þangað gengið þvi ég hef á
þessum degi
heims og glaums af galsavegi,
gleðiráðin þýddist eigi.
Þessi vísa er samrímuð, þ.e.
endakveður allra braglínanna ríma
saman. Það er ekki nauðsynlegt.
Fyrsta braglínan þarf ekki að ríma
við hinar tvær. Auk þess er á þess-
ari braghendu Sveinbjamar rím-
form sem heitir ffamsneitt, og get-
ur lesandinn spreytt sig á því að
finna út í hveiju það felst.
Afhending heitir tvíkvæður
háttur þar sem braglínumar svara
til 1. og 2. braglínu í braghendu.
Sigurður Jónsson rafvirki við Lag-
arfossvirkjun orti þessar vísur ný-
verið:
Eina veit ég vœna snótsem við
mig kannast;
engin nöfn og ekkert sannast.
Hún er fögur, hlý og góð, -
mitt hjarta brœðir.
Heit er sú sem hér um ræðir.
Fjarlægð mina fjötrar þrá
ogfundi strjálar.
Göngum samt um götur hálar.
Meinbugina má ég þekkja, -
minn er vandi;
hún er gift á Gautalandi.
Hér hefur aðeins verið drepið
á örfáa af öllum þeim háttum sem
til em. Um þá væri hægt að skrifa
miklu meira. Vísur okkar Islend-
inga em óþijótandi umfjöllunar-
efni. Við höfum ort svo óhemju-
mikið - og erum enn að. Vísur
okkar fjalla um allt milli himins og
jarðar. Stundum birta þær háfleyga
lífsspeki. Sigurður Nordal yrkir:
Yfirflúðir auðnu og meins
elfur lifsins streymir.
Sjaldan verður ósinn eins
og uppsprettuna dreymir.
Sumar þeirra em galsafenginn
og glannalegur kveðskapur, oft
nánast glómlausar merkingarlega,
en skemmtilegar þó. Hjálmar
Freysteinsson kveður:
Efþú vilt bera þitt barr
best þér reynast mun
að spara og nota Sparr
i sperrur og einangrun.
Og það er til allt þama á milli.
Og er ekki eins og harmsaga
heillar þjóðar, ótti, þjáningar, and-
vökur, kvíði og sorg kynslóða
magnist upp í rammri hiynjandi
þessarar draumvísu sem að sögn
var kveðin við Hjört Jónsson á
Gilsbakka:
Snjóa-vors á vökunóttum
voða fyrir hugann ber.
Fellishljóð í tómum tóttum
tryllir þann sem heylaus er.
Oft þjóna vísur því hlutverki
að geyma góðar sögur sem ekki
eiga að glatast. En líka geta orðið
til bráðskemmtilegar sögur um
vísumar. Jóhannes G. Jónasson á
Skjögrastöðum orti um prest:
Mikið er hvað margir lofa 'nn
menn sem aðeins hafa
séð 'ann
skrýddan kápu Krists að
ofan, -
klæddan skollabuxum neðan.
Bændur tveir á Norðurlandi
höfðu að sögn nokkuð saman að
sælda og fólst það ekki hvað síst í
því að annar þeirra, sem var vísna-
maður mikill, var stöðugt að reyna
að kenna hinum ýmsar perlur ljóð-
bókmenntanna en gekk misjafn-
lega. Eitt sinn þegar þeir hittust
gerði hann harða hríð að vini sín-
um til að reyna að kenna honum
þessa vísu Jóhannesar. Taldi hinn
sig hafa lært hana um það er þeir
kvöddust.
Nokkmm vikum seinna hittust
þeir og bað bóndinn vísnaglaði þá
nemanda sinn að fara nú með vís-
una. Hinn hélt það nú, brosti hróð-
ugur og kvað:
Mikið er hvað margir lofa'nn
að ofan
menn sem aðeins hafa séð 'ann
að neðan.
Þannig væri hægt að halda
lengi áffam, en nú er mál að linni.
Þessar greinar verða ekki fleiri.
Höfundur þakkar ágætt samstarf
við starfsmenn Þjóðviljans og ósk-
ar lesendum gleðilegra jóla.