Þjóðviljinn - 25.01.1991, Page 12

Landinn
fitnandi fer
Upp með sippubandið og burt með
bjórinn í ísskápnum, strákar. Helming-
ur íslenskra karlmanna á besta aldri
rogast með björgunarhrina um mittið,
kemur fram í tölum sem Hjartavernd
hefur safnað. Kvenfólkið er að sjálf-
sögðu ekki undanskilið. Þær eru líka
dálítið mjúkar eða frjálslega vaxnar
eins og sumir kjósa að kalla þær sem
burðast með óþarfa skvap. Sam-
kvæmt hóprannsókn Hjartaverndar,
sem hófst árið 1967, var þá rúmlega
þriðjungur karla á aldrinum 34-61 árs
verulega of feitir. Undanfarna tvo ára-
tugi hafa að vísu ekki orðið miklar
breytingar á þessu en á sama tíma
hefur ahugi a heilsuvernd og bættu
mataræði aukist mjög og margir aðrir
áhættuþættir varðandi hjarta- og
æðakerfi minnkað, eins og kemur
fram í viðtalinu við Nikulás Sigfússon.
Alls kyns megrunarkúrar
hafa riðið yfir landið, aðal-
lega þó yfir kvenþjóðina.
Marga dreymir um að grennast en
helst með lítilli íyrirhöfn. En það
eru ekki til neinar auðveldar
lausnir á offituvandamálinu. Allir
viðmælendur Nýs Helgarblaðs
voru sammála um að skyndikúr-
amir væm gagnslausir og jafnvel
Miðaldra Islendingar þyrftu margir að taka sér tak og breyta lifsvenjum
sínum vemlega. Teikningin er eftir Gustave Doré.
hættulegir heilsu manna. Eða eins
og Guðbjörg Theódórsdóttir orð-
aði það: „Það er alltaf einhver
annar en sá sem tekur inn megr-
unartöflumar sem græðir á þeim.“
Hvort sem okkur líkar betur
eða verr þá verðum við að hætta
að borða ijómasósur, sjoppufæði
og Iepja gosdrykki. Hreyfing og
bætt mataræði er það eina sem
losar menn úr vjðjum fitunnar. Og
breytingin verður að vera til fram-
búðar því að fitufrumumar sem
bæst hafa við bíða gráðugar eftir
að tútna út að nýju þegar við leyf-
um okkur litlar syndir.
En hvencer eru menn offeitir?
Guðbjörg Theódórsdóttir hefur
lengi aðstoðað fólk við að grenna
sig. Hún segir offitu vera afstæða.
Hver og einn verði að finna það út
fyrir sig sjálfur hvenær aukakílóin
séu orðin of mörg. Þegar fólki
finnst það vera orðið of feitt og er
óánægt með útlitið leiðir það oft
til þess að það verður enn feitara.
Fólk leitar oft til mín áður en
þyngd þess nær þriggja stafa tölu.
Það virðist vera viss þröskuldur.
Stundum þarf andlegt áfall til
þess að fólk taki á vandamálinu.
Konur hafa komið hingað þegar
þær hafa fundið að bömin þeirra
em farin að skammast sín fyrir
þær. Aðrir koma vegna þess að
þeir em hættir að treysta sér út á
vinnumarkaðinn vegna útlitsins
eða hefur hreinlega verið hafnað í
vinnu vegna þess. En það þarf
mjög sterk bein til að þola megr-
un og það átak sem nauðsynlegt
er til að breyta lifsvenjum sínum.
Blaðamaður Nýs Helgarblaðs
fór á fund hjá Guðbjörgu til að
kynnast aðferðum hennar sem
hún kallar Hjálp úr álögum.
Róandi tónlist og kertaljós em
í herberginu þar sem sitja nokkur
sem viljum losna úr álögum. Guð-
björg fer yfir matseðil vikunnar
fýrir þá sem vilja grennast, sem
byggist upp á því að byija vikuna
á vatnsdegi en síðan smáauka
neysluna eftir því sem líður á vik-
una. Þannig getum við leikið á
brennsluna, segir hún. Líkami
okkar hægir nefhilega til muna á
brennslunni þegar við forum í
stranga megrunarkúra. Með því
að auka neysluna frá degi til dags
og minnka hana síðan aftur í byij-
un viku komum við í veg fyrir að
hægist um of á brennslunni. Eftir
fræðsluna em allir vigtaðir og
hverfa síðan hver til síns heima
staðráðnir í að fara eftir listanum
og koma aftur að viku liðinni. Þá
er fólkið vigtað á ný. Guðbjörg
segir miklu skipta að fólkið hittist
í hópum vikulega og geti rætt um
þau vandamál sem upp koma.
Auk þess skapist viss samkeppni
um það milli þeirra sem em að
grenna sig hver missi flest
grömmin á viku. Á síðasta ári
runnu þijú tonn af spiki af fólkinu
hennar Guðbjargar, og það saknar
þeirra enginn, segir hún.
Boröaö í laumi
Þeir sem eiga við offituvanda
að stríða viðurkenna oft að þeir
borði í laumi og hagi sér þá ekki
ósvipað drykkjusjúklingum. Guð-
björg segir átsýki vera hugar-
Offita algeng
meðal islendinga
Nikulás Sigfusson: Reynslan sýnir að það er mjög erfitt að fá fólk
til að breyta neysluvenjum sínum
Þriðjungur og jafnvel helm-
ingur fullorðinna er of feitur á Is-
landi, segir dr. Nikulás Sigfússon,
hjartasérfræðingur hjá Hjarta-
vemd.
- Offita er algengt vandamál í
flestum vestrænum ríkjum.
Offita er einn af áhættuþáttun-
um fyrir hjarta og æðasjúkdóma.
Áhrifin koma þannig fram í fylgni
milli offitu og annarra þátta.
Áhættuþættir sem fylgja offitu
em hækkuð blóðfita og hærri
blóðþrýstingur.
Offita ein sér er hins vegar
ekki mikill áhættuþáttur hjá Is-
lendingum, hún rétt nær því að
vera óvemlegur áhættuþáttur og
vegur ekki þungt í þeim þáttum
sem valda dauða. Offita tengist
hins vegar fjölmörgum sjúkdóm-
um sem geta haft veruleg áhrif á
líkamlega og andlega líðan.
Er offita vaxandi vandamál?
-Fólk á Norðurlöndunum er
ekki sérstaklega feitlagið miðað
við aðrar þjóðir. Alls staðar þyng-
ist fólk þó með aldrinum.
Við hjá Hjartavemd höfum
fylgst með hæð og þyngd manna í
25 ár. Á þessum tíma hefur lík-
amsþyngd heldur aukist gagn-
stætt öðmm áhættuþáttum sem
hafa stórlega minnkað. Þar á ég
við háa blóðfitu, háan blóðþrýst-
ing og reykingar. Líkamsþyngd
hefur ekki skánað. Það er sérstak-
lega einkennilegt í ljósi þess
heilsuæðis sem gripið hefur um
sig meðal þjóðarinnar. Offita er
vandamál sem ekki hefur tekist að
hafa mikil áhrif á hérlendis.
Engin skýring á
offitu
Rannsókn okkar hér hefúr náð
til 80 til 90 þúsund manns í leit að
áhættuþáttum sem valda hjarta-
og æðasjúkdómum. Við emm
ekki sérstaklega að ráðleggja
mönnum sem eiga við offitu-
vandamál að stríða en við gefum
þeim sem hingað leita ráðlegging-
ar um mataræði. Það hefur ekki
borið mikinn árangur; þyngdin
hefur aukist þrátt fyrir það. Það
kemur að vísu ekki á óvart,
reynsla lækna sýnir að það er
mjög erfitt að fá fólk til að breyta
Nikulás Sigfússon hjá Hjartavemd
segir offitu algenga meðal Islend-
inga þótt llkamsþyngd hafi lltil
áhrif á ævillkur manna hér á landi.
neysluvenjum sínum. En eins og
ég sagði áðan þá hefúr blóðfita
lækkað sem þýðir að fólk hefur
breytt mataræði sínu að einhveiju
marki. Við borðum jafnmikið og
áður en aðeins öðmvísi mat.
Oft heyrir maður feitt fólk
segja að það sé eitthvað að efha-
skiptunum í líkama þess. Getur
offita stafað af röngum efnaskipt-
um?
-Það getur verið til einstaka
sjúkdómur sem veldur því að
menn verða of þungir, en þetta er
oft eingöngu léleg afsökun.
Hvað veldur offitu?
-Menn vita í raun ekki af
hveiju fólk verður of feitt, það
hefúr vafist fyrir vísindamönnum
og læknum. Stundum er talað um
meðfædda tilhneigingu í genun-
um; að holdafar sé hreinlega arf-
gengt. Þá em einnig uppi kenn-
ingar sem byggja á því hversu
mikið er af svonefndri brúnni fitu,
sem er sérstök fitutegund, aðal-
lega staðsett á bakinu. Kenning-
amar em margar. Þá er og talað
um sálræn vandamál o.fl. Það má
segja að menn þekki ekki orsakir
offitu.
Erþað rétt að sumirgeti úðað
i sig eins miklum mat og þá lystir
án þess að fitna á meðan aðrr
fitna aflitlu sem engu?
-í raun er það þannig að fólk
fitnar ekki nema það láti ofan í sig
fleiri hitaeiningar en það brennir.
Þeir sem geta borðað mikið án
þess að fitna brenna jafnffamt
miklu. Þeir sem reyna mikið á sig
geta borðað mikið. Kyrrsetufólk
er fjölmennast í hópi þeirra sem
þurfa að grenna sig. Þessu fólki
hefúr fjölgað með breyttum at-
vinnuháttum. Áður fýrr unnu
menn meira erfiðisvinnu, kaldara
var í húsum o.s.frv. Fyrir um 50
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 25. janúar 1991