Þjóðviljinn - 01.02.1991, Blaðsíða 10

Stefanía Reinhardsdóttir Khalifeh. ræðismaður
(slands í Amman í Jórdaníu, var í fréttum nýlega
vegna gíslamálsins í Kúvæt og vegna hjálparsend-
inga Rauða krossins til flóttamannabúða í Jórdan-
íu í kjölfar innrásarinnar í Kúvæt.
Stefanía kom ásamt með ársgömlum syni sín-
um til (slands fáeinum dögum áður en loftárásir
Bandaríkjamanna hófust á Trak.
Stefanía er trúlega sá íslendingur sem best
þekkir hugsunarhátt araba í Mið-Austurlöndum eft-
ir 10 ára samfellda dvöl í Jórdaníu.
í eftirfarandi viðtali segir hún frá reynslu sinni af
dvölinni þar og hvaða augum þarlendir líta þá at-
burði sem þar eru nú að gerast.
-Stefanía, hver vorufyrstu kynni þín af
Jórdaniu, og hvemig upplifðir þú þetta
land sem útlendur gestur?
-Þaðvarárið 1981 sem ég kom til Jórd-
aníu og réð mig i starf hjá jórdanska flugfé-
laginu ALIA sem flugfreyja. Þetta land
virkaði þá mjög ffamandi á mig og ég held
að ég geti sagt að mér hafi líkað fátt nema
veðrið.
Okkur er öllum tamt að miða alla hluti
út frá okkur sjálfúm og eigin uppeldi, en ég
komst fljótlega að því að ég yrði að hætta
því ef ég vildi skilja þetta fólk. Og það var
ekki fyrr en ég fór að skilja menningu og
hugsunarhátt þessa fólks að þetta fór að
breytast.
-Hvað var það sem þú áttir erfiðast
með að skilja?
-Ætli það hafi ekki verið trúarbrögðin.
I Kóraninum er mun nánar fjallað um dag-
lega hegðun manna, framkomu og lífsstíl,
en við þekkjum úr Biblíunni, og trúar-
brögðin gegna því stærra hlutverki í hinu
daglega lífi en við þekkjum meðal krist-
inna. En það er svo annar misskilningur
meðal Vesturlandabúa að halda að allir ar-
abar séu heittrúaðir múslimar. Það er mis-
jafnt eins og annars staðar, og svo má held-
ur ekki gleyma því að í flestum rikjum
Mið-Austurlanda eru allt að 20% íbúanna
kristinnar trúar. Þeir kristnu eru hins vegar
svo mótaðir af þeirri arabísku menningu,
sem tengir þetta fólk svo sterkum böndum,
að við getum ekki greint kristna ffá músl-
imum við fyrstu kynni.
Gott aö búa í
Jórdaníu
-Hvað kom til að þú ilentist í Jórdan-
iu?
-Ætli það hafi ekki verið kynni mín af
núverandi eiginmanni mínum. Eg hef líka
komist að því að það er gott að vera útlend-
ingur i Jórdaníu, það er alls ekki erfitt að
vera útlendingur í þessum hluta heimsins
eins og svo oft er haldið ffam.
-Ekki einu sinni fyrir einstæðar konur?
-Það er auðvitað auðveldara fyrir giftar
konur en þær sem eru einstæðar, en ég hef
tekið eftir því að staða konunnar hefur tek-
ið miklum breytingum i Jórdaníu á þeim 10
árum sem ég hef búið þar. Það sést til dæm-
is á því, að nú getum við séð konur fara
saman í leikhús, kvikmyndahús eða annað í
hóp, án þess að vera í fylgd karlmanna. Það
sást ekki áður fyrr. Konur fara hins vegar
aldrei einar út á samkomustaði.
-Nú voru aðeins 14 ár liðin frá Sex
daga stríðinu i Palestínu og 11 árfrá borg-
arastyrjöldinni í Jórdaníu þegar þú komst
þangað, og stríð hafið bæði i Líbanon og á
milli Irans og Iraks. Varðst þú strax i upp-
hafi mikið vör við það styrjaldarástand
sem þarna ríkti?
-Nei, ég flaug mikið bæði til Bagdað
og Beirút á þessum árum, en þetta kom
ekki mikið við mig og hræddi mig ekki.
Okkur var að vísu ekki sama meðan við
vorum látin gista í Beirút, en því var líka
hætt fljótlega vegna stríðshættunnar.
Eg fann hins vegar fijótlega fyrir mik-
illi andúð í garð ísraels, en ég varð ekki vör
við að hún beindist eins mikið að Banda-
rikjamönnum þá, eins og hún gerir nú,
einkum eftir herflutningana til Persaflóa.
Mér fannst í rauninni erfitt að skilja þetta
hatur, og hugsaði fyrst í stað sem svo, að
þeir væru að gera of mikið úr hlutunum. Sú
skoðun mín breyttist hins vegar með árun-
um þegar ég fór að kynnast málunum betur
og skilja hvað var að gerast.
-Þú kynnist siðan eiginmanni þinum.
Hvaðan kemur hann?
-Hann er Palestínumaður, ættaður frá
Nablus á Vesturbakkanum en menntaður í
Bretlandi. Hann og fjölskylda hans hafði
flust til Jórdaníu 10-15 árum áður en ég
kom þangað.
Kynni mín af honum og hans fólki
kveiktu áhuga minn á sögu þessa fólks, og
hún varð smám saman hluti af mínu eigin
lífi. En ég vil taka það fram að ég geri eng-
an sérstakan greinarmun á Palestínumönn-
um og Jórdönum. Þeir upplifa það sem hef-
ur verið að gerast á herteknu svæðunum í
Palestínu með sama hætti, og menn velja
sér ekki vini í Jórdaníu eftir því hvort þeir
séu Palestínumenn eða Jórdanir eða kristn-
ir eða múslimar. Það er enginn klofningur
þar á milli. Bömin ganga líka í sömu skól-
ana, og eini munurinn á skólagöngunni er
að bekknum er skipt upp þegar að trúar-
bragðakennslunni kemur. Kristin fræði eru
þannig kennd í jórdönskum skólum fyrir þá
sem þess óska.
ímynd araba
-Nú hafa arabar á sér ákveðna imynd
hér á Vesturlöndum sem herskáir ofstækis-
menn i trúarbrögðum, andstæðingar lýð-
ræðis og kvennakúgarar hinir mestu. A
þessi imynd kannski við lítil rök að styðj-
ast?
-Já, ég hafði líka þessar hugmyndir um
araba þegar ég kom til Jórdaníu og var við-
búin hinu versta. Þessar hugmyndir eiga
reyndar rætur sínar mikið að rekja til
Saúdi-Arabíu, sérstaklega hvað varðar
stöðu kvenna. En reyndin er sú, að araba-
rikin eru mjög ólík innbyrðis, og staða
kvenna er til_ dæmis mjög ólík í Jórdaníu,
Líbanon og Irak annars vegar og í Saúdi-
Arabíu hins vegar. Það kom mér reyndar
mjög á óvart þegar ég sá hve mikið var til
af menntuðum konum í Jórdaníu. Þær hafa
verið áberandi í opinberu lífi og átt sæti
bæði á þingi og í ríkisstjóm. Ég hafði ekki
búist við þessu, en það stafaði af því að ég
hafði meðtekið þessa ímynd Saúdi-Arabíu
og heimfært hana upp á allan arabaheiminn
eins og algengt er hér á Vesturlöndum.
Lýöræöisþróun
-Hefur þú orðið vör við miklar breyt-
ingar í Jórdaniu á þeim 10 árum sem þú
hefur dvalið þar?
-Já, á fjölmörgum sviðum. Þegar ég
kom til Jórdaníu ríkti þar ritskoðun. Það
var til dæmis oft búið að klippa ákveðnar
síður úr Tirne Magazine þegar við fengum
það í hendur, og innlend blöð birtu ekki að-
sent efni sem þótti óæskilegt. Þetta hefur
gjörbreyst og nú er ekkert slíkt í gangi, eins
og gleggst kom í ljós eftir innrásina í Kú-
væt, þar sem öll sjónarmið komu fram. Auk
þess sjáum við sjónvarp bæði frá Lsrael,
Sýrlandi, Kýpur og stundum frá írak, auk
þess sem hægt er að kaupa áskrift að CNN.
Okkur skortir því ekki upplýsingar, eins og
margir virtust halda.
Róttækustu breytingamar urðu samfara
kosningunum, sem haldnar vom í Jórdaníu
í október 1989. Þessar kosningar voru per-
sónukosningar, þar sem stjómarskráin
gerði ekki ráð fyrir stjómmálaflokkum, en
eflir kosningamar voru gerðar breytingar á
stjómarskránni hvað þetta varðar og þær
átti að kjósa um í nóvember síðastliðnum.
Þeim kosningum var hins vegar frestað
vegna ástandsins.
Fyrir kosningamar höfðu þingmenn
verið skipaðir af konunginum, en um síð-
ustu áramót tóku 10 þjóðkjömir þingmenn
sæti í ríkisstjóminni. Þessar mikilvægu
breytingar þýða í raun, að landsmenn em
orðnir meðábyrgir fyrir stjóm landsins. Það
er ekki bara konungurinn sem ræður leng-
ur.
Á síðustu 10 ámm hafa einnig orðið
miklar breytingar á menningarsviðinu:
kvikmyndahús og leikhús hafa verið
byggð, hljómsveitir stofnaðar og tónleika-
hald aukist og tveir nýir háskólar verið
stofnaðir auk ýmissa fleiri sérskóla. Menn-
ingarlífið stöðvaðist hins vegar að mestu
eftir innrásina í Kúvæt eins og svo margt
annað.
Skyndileg breyting
—Að hvaða leyti breytti innrásin í Kú-
væt daglegu lífi í Jórdaníu?
-Það má segja að allt hafi gjörbreyst á
einni nóttu. í fyrsta lagi stöðvaðist ferða-
mannaþjónustan algjörlega, en þetta var á
háannatíma hennar. Þá stöðvuðust öll við-
skipti við Persaflóaríkin, þar á meðal allur
útflutningur á grænmeti og ávöxtum frá
Jórdaníu til Saúdi- Arabíu og annarra
Persaflóaríkja sem eiga aðild að fjölþjóða-
liðinu gegn Irak. Jórdanía var í reynd sett í
óyfirlýst viðskiptabann, og margar verk-
smiðjur hafa því lokað eða dregið úr starf-
semi og fjölmargir misst atvinnuna.
Lífið hélt hins vegar áfram að því leyti
að skólar vom áffarn opnir og þeir sem
höfðu vinnu stunduðu hana, en þeir sem
áttu kjallara fóm jafhframt að hreinsa til í
þeim og koma sér upp loftvamabirgjum
með matvælabirgðum og tekin var upp
kennsla í almannavömum og hvemig ætti
að búa til gasgrímur með viðarkolum - gas-
grímur vom ekki til í Iandinu.
Landið var því búið undir stríð þegar ég
fór úr landi.
Mér fannst fólk hins vegar taka þessu
með jafnaðargeði, og margir vitnuðu til
reynslunnar frá borgarastytjöldinni 1970
eða ffá öðmm styijöldum sem Palestínu-
menn hafa háð. Þetta var bara enn eitt strið-
ið, sagði fólk. Og allt menningarlíf og sam-
kvæmislíf lagðist niður nema brúðkaups-
og trúlofúnarveislur, en slíkar athafnir fær-
ast gjaman í aukana á hættutímum. Þá varð
maður einnig var við að stjómmál vom alls
staðar á dagskrá hvar sem fólk hittist, ann-
að komst ekki lengur að. En þótt allt hafi
verið rólegt á yfirborðinu, þá var trúlega
ákveðin spenna undimiðri sem maður varð
kannski ekki fyllilega var við.
Frá flóttamannabúðum fyrir utan Amman
10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 1. febrúar 1991