Þjóðviljinn - 01.02.1991, Blaðsíða 26

Stríö olíufíklanna
Bensínverð í $ fyrir hvert gallón
O —■ hJ UJ
Allt fram til 1970 voru 90% olíu-
viðskipta í veröldinni gerð með lang-
tímasamningum. Svokallað Rotter-
damverðj sem gildir um skipsfarma
af olíuvörum, hafði mjög lítil áhrif á
heimsmarkaðsverð olíu. Þetta breytt-
ist mjög í kjölfar áðumefndra hækk-
ana 1973 og 1979, þegar viðskiptin
fóru í sívaxandi mæli gegnum olíu-
kauphallimar þrjár. Þetta er eðlileg
þróun í ljósi aukinnar áhættu þessara
viðskipta.
Neytendur hafa ekki notið góðs
af þessari spákaupmennsku. Mörg-
um hefur verið íhugimarefni, hvemig
verðþróun hefiir orðið eftir 2. ágúst.
Eins og flestir hafa skynjað, hefur ol-
íuverð rokið upp og sveiflast óhemju
mikið, þótt framleiðslan hafi verið
aukin verulega meðal annarra olíu-
ríkja. Saúdi-arabar hafa t.d. tvöfald-
að tekjur sínar af olíusölu eftir innrás
Iraka í Kuvæt. Sá tekjuauki er nú lát-
inn renna í fjárhirslur Bandaríkjahers
til fjármögnunar „frelsisstriðsins".
Þannig borgar almenningur i
raun og vem striðsreksturinn óbeint,
hvort sem honum líkar betur eða
verr.
Helstu vangaveltur olíuspákaup-
manna má nú draga saman í eftirfar-
andi punkta:
* Ef striðið verður skammvinnt,
mun olíuverðið falla niður undir
$10/tunnu vegna hamsturs og spá-
kaupmennsku -gífurlegar olíubirgðir
eru nú til í heiminum, því lönd utan
stríðsins hafa stóraukið framleiðsl-
una. Þá verður uppsveifla í olíuhag-
kerfúm heimsins og annar iðnaður
mun njóta góðs af.
* Ef stríðið dregst á langinn, eins
og margt virðist nú benda til, fer
verðið hækkandi aftur. Þótt stórveld-
in hafi nú veitt úr birgðageymslum
sínum út á markaðinn til að reyna að
draga úr verðhækkunum, mun hver
vika gera ástandið alvarlegra. Striðs-
reksturinn er iíka óheyrilega dýr, en
hleypir samt ekki nýju blóði í hag-
kerfm, - Vesturveldin höfðu ráðgert
að draga úr vopnasafhi sínu og Sov-
étmenn hafa engan her sent til Persa-
flóa af spamaðarástæðum.
* Vegna takmarkaðs árangurs af
loftárásum undanfarið og andstöðu i
Bandaríkjunum við að leggja of
snemma út í blóðuga landstyijöld,
mun verða aukinn þrýstingur á beit-
ingu kjamavopna, t.d. nifteinda-
sprengja, í Persaflóa, ef striðið
dregst á langinn.
Hver svo sem niðurstaða stríðs-
ins við Persflóa verður, er ljóst að
óróinn í kringum olíuna heldur
áffam. Tveir þriðju hlutar þekktra ol-
íubirgða jarðar em á þessu geysivið-
kvæma svæði, sem stórveldin hafa
keppt um i nokkra áratugi. Þeirri
samkeppni verður síður en svo lokið
með þessu striði.
Olíuvinnsla annars staðar er smá
í sniðum í samanburði og hvatinn til
að huga að nýrri
vinnslu eða nýjum
orkugjöfúm verð-
ur enginn, á með-
an hægt er að
halda olíuverðinu
niðri, eins og gert
var á árunum
1986-1990.
Eins og fyrr
hefúr verið frá
greint, var fallið
frá Qölda áhuga-
verðra orkuspam-
aðarverkefna við
bandaríska há-
skóla í stjómartíð Reagans. Minna
má á eftirfarandi staðreyndir:
* Heildarfjármagnið, sem
bandarísk stjómvöld hafa veitt til
endumýjanlegra orkugjafa á ARINU
1990 er$ 411.000.000.
* Ef athugaður er herkostnaður
EINNAR VIKU dvalar ameríska
herliðsins við Persaflóa, er hann tal-
inn nema $ 600.000.000.
Mikið hefúr verið fjargviðrast út
í nánasarhátt Japana að aðstoða við
fjármögnun stríðsleiksins, en menn
skilja þá e.t.v. betur þegar rifjað er
upp að:
* Ef nýting olíu væri hliðstæð og
í Japan gætu Bandarikjamenn sparað
7.000.000 tunnur á dag.
* Meðalbensínnotkun bíla f
Bandaríkjunum: 13 lítrar/100 km.
* Meðalbensínnotkun bíla í
Japan: 8 litrar/100 km.
Enn fremur sést, ef orkuvenjur
manna em rannsakaðar í
1) Bandaríkjunum, 2) Vestur-
Evrópu, 3) Japan (sjá mynd) að orka
ffá olíubruna mæld í orkueiningunni
Joule xl0l8 (EXA-Joule) er þrefalt
meiri í Bandaríkjunum en i Japan.
Enn ffemur er sá hluti olíunnar, sem
notaður er til flutninga hvers konar,
níu sinnum stærri í Bandaríkjunum
en í Japan. (Heimild: Scientific Am-
erican, (261), 3, bls. 89).
Þessar staðreyndir em auðskilj-
anlegar, þegar bensínverð í septem-
ber 1989 er borið saman í þessum
rikjum. (Sama heimild.)
Verðið í Bandaríkjunum endur-
speglar á engan hátt kostnaðinn við
að viðhalda olíulindunum. Heima-
ffamleiðsla þeirra dróst saman um
5% á ári allan níunda áratuginn og
nú er meira en helmingur olíunnar
fluttur inn. A það m.a. sinn stóra þátt
í bágbomum greiðslujöfnuði þeirra
við útlönd um þessar mundir. Enn
síður stuðlar þetta lága bensínverð að
umhverfisvemd, þvf ef borinn er
saman skattaþáttur bensínverðsins,
sem sýnir kostnað þjóðfélagsins,
m.a. vegna aukinnar mengunar, sést,
að skattar Þjóðveija og Japana á
hvem bensínlítra em einir sér hærri
en dæluverðið í Bandaríkjunum.
Þessi guðs útvalda þjóð neitar
því algerlega að horfast í augu við
hina nöturlegu staðreynd nútímans:
Ef svo heldur fram sem horfir
mun mannskepnan kafna í eigin
mengun. Bandarikjamenn neita líka
að undirrita allar mengunarvama-
samþykktir, sem hafa í för með sér
aukna skattheimtu. Sameinuðu þjóð-
imar hafa þó staðið að mörgum
þeirra.
Því finnst mörgum skjóta
skökku við, þegar samþykkt er á
sama vettvangi að fara í strið til þess
fyrst og fremst að viðhalda sama
ástandi og hér hefúr verið lýst að of-
an: réttinum til að sóa sameiginleg-
um auðlinum okkar og komandi kyn-
slóða!
Strið eru öllu umhverfisvemdar-
fólki þymir í augum. Þar koma allir
verstu eiginleikar mannskepnunnar
fram, svo að hugtakið siðmenning
verður hlálegt.
Það strið, sem nú fer fram í
beinni útsendingu, verður sennilega
talið með verstu smánarblettum vest-
rænnar „siðmenningar" í síðari tíma
sagnffæði, verði hún þá einhvem
tíma skrifúð.
Átyllan: að koma þurfi valdagír-
ugum einræðisherra frá völdum, er
einungis yfirvarp. Saddam Hussein
og hans líkum hefúr verið haldið við
völd víða um heiminn, hversu illa
sem þeir hafa leikið þjóðir sínar - svo
lengi sem þeir hafa verið hinu vest-
ræna hagkerfi þóknanlegir.
Minna má á að allan tímann frá
1984 og allt ffam í ágústbyijun 1990
naut Saddam Hussein og þjóð hans
bestu fáanlegra kjara í viðskiptum
við Bandaríkin. Bæði Reagan og
Bush vörðu Saddam með kjafti og
klóm, þegar bandariskum þing-
mönnum ofbauð ógnarstjóm hans I
írak og vildu refsa með efnahagsað-
gerðum á þessu tímabili. Það sama
gilti raunar um þær þjóðir, sem stóðu
í hliðstæðum viðskiptum við hin
stríðandi Persaflóariki á sama tíma:
viðskiptajöfnuður striðsvéla og
ódýrrar olíu þessara landa hleypti
nýju lífi í efnahagskerfi Vesturveld-
anna á meðan aröbunum blæddi út.
Hér er ekki veríð að mæla inn-
rás íraka í Kuvæt bót. Hugsandi
fólki er einungis bent á raunveru-
legan bakgrunn þessa fáránlega
stríðs.
Á grænni grein
í kjölfar Genfarsáttmálans ffá
sl. hausti um að dregið skuli úr
losun koldíoxíðs á jörðinni, skip-
aði íslenski umhverfisráðherrann
enn einn starfshópinn sér til ráðu-
neytis í þessu vandasama máli.
Þama þurfti að koma til sérstök
hugkvæmni, því áður en Islend-
ingar færu að hreinsa til hjá sér,
þyrftu þeir að smeygja inn í land-
ið nýju álveri, sem í fyrstu at-
rennu mundi losa 380.000 tonn af
koldíoxíði út i íslenska fjallaloftið
á ári hvetju.
Ráðherrann var í stökustu
vandræðum, því að hann átti
hagsmuna að gæta heima í héraði.
Eins og fleiri höfðingjar þar um
slóðir hugðist hann baða sig í
töfrabjarmanum frá nýju álveri og
freista þess að leifamar af týndu
borgumnum rynnu á ljósið. En
hann sat með þann kross að vera
ráðherra umhverfismála, sá fyrsti
sinnar tegundar hér á Iandi, og því
í sérstöku sviðsljósi fjölmiðla.
Þetta er hins vegar óvenju úr-
ræðagóður ráðherra og hagvanur í
hvers kyns nýsköpun og hug-
myndasmíð,- í gæftaleysinu
vestra í sumar kenndi hann
heimamönnum að rækta krókó-
díla, og þótti það mikill búhnykk-
ur.
Mývetningar nutu lika góðs af
svipaðri ffæðslu, að ekki sé
minnst á ginsengræktina, sem nú
blómstrar í Bjamarflagi. Ginseng-
rótin og elexírinn verða ömgglega
útflutningsvara að 15-20 ámm
liðnum þegar Hólsfjallahangi-
kjötið verður löngu gleymt!
Næsti snilldarleikur úr hug-
myndasmiðjunni kom svo frá for-
manni starfshópsins um koldíox-
íðssáttmálann: fyrir hvert álver,
sem plantað er niður, skal planta
grænum greinum um dali og fjöll.
Grænukomin skulu látin vinna
verkið!
Til að forða krókódílaráðu-
neytinu frá frekara athlægi skal
hér endursagður hluti nýlegrar
greinar eftir W.H. Schlesinger úr
breska tímaritinu NATURE, nán-
ar tiltekið síðasta hefti ársins
1990, bls. 679.
Aukin §róéwþ«kja
leysir ekki méK6
Schlesinger vitnar í grein
kollega síns, Adams, í sama blaði,
sem fjallar um upptöku gróðurs á
C02 í gegnum aldimar, allt ffá því
fyrir síðustu ísöld. Allt bendir til
þess að tijáleifar ffá þeim tíma
hafi innihaldið lægra hlutfall kol-
efnis en við þekkjum í dag. Á
tímabili hækkandi hitastigs jókst
bæði kolefnisinnihald tijáviðar og
C02 innihald andrúmslofts úr 200
í 280 hluta af miljón. Þessu grein-
ir Bamola frá í Nature (329), bls
408.
Þegar spáð er í líkleg gróður-
kort af ástandinu frá því fyrir
18.000 árum, virðast eyðimerkur-
svæði hafa verið 83% stærri en
þau em í dag, skv. De Angelis i
Nature (325), bls.318. Á síðustu
10.000 árum hefði gróðurþekjan
átt að geta fjarlægt allt C02 úr
andrúmsloftinu og geymt það sem
líffænt efni, ef ekki hefðu komið
til jafnvægisáhrif úthafanna, sem
líka geyma C02.
Mat nokkurra vísindamanna á
heildampptöku kolefnis á allri
jarðarkúlunni er að hún sé af
stærðargráðunni 1015 grömm kol-
efnis á ári. Schlesinger metur
þetta þannig (Nature, 348, bls.
232), að það sé hvergi nándar
nærri nóg að grænukomin dugi
ein sér til að leysa gróðurhús-
vandamálið. Það sem fyrst og
ffemst takmarkar upptökuhraða
C02 er flæði annarra næringar-
efna úr jarðveginum til plantna á
jörðinni.
Hin tröllaukna regnskógaeyð-
ing nútímans veitir meira C02 út í
andrúmsloftið en skógamir sjálfir
geta unnið úr, sbr. Houghton í
Tellus (39B) bls. 122 og Wood-
well í Science (199), bls 199.
Samt em regnskógamir afkasta-
mestu tillífunarverksmiðjur ver-
aldarinnar. Niðurstaðan er:
Á meðan mannfjölgun verður
með veldishraða og jarðaryfir-
borði umbylt áfram eins og gert er
á umræddum svæðum eigum við
enga undankomuleið.
Þúsundföld plöntun uppi á
kalda íslandi er því eins og að
míga í mel í samanburði. I því
felst engin lausn.
Ef mönnum væri einhver al-
vara í hinu háa ráðuneyti, ættu
þeir frekar að leggja þróunarað-
stoð aukið lið, eins og marg..sam-
þykkt hefúr verið á Alþingi. Það
er líka í anda Brundtlandskýrsl-
unnar, sem er vegvísir allra ann-
arra umhverfisráðuneyta en þess
íslenska.
Hvað varðar C02 vandamálið
endurtek ég fyrri ráðgjöf mína:
Lausnin er:
1) Hætt við öll áform um
byggingu álvers.
2) Almenningssamgöngur
stórbættar með aðaláherslu á
lagningu rafbrauta.
3) Horfið frá bmna líffæns
eldsneytis og aðrir orkugjafar
þróaðir, t.d. vetnisbrennsla hjá ís-
lenska flotanum.
UM ADSKILJANLEGAR NÁTTÚRUR
EinarValur
Ingimundarson
26.SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 1. febrúar 1991