Þjóðviljinn - 01.02.1991, Blaðsíða 11

Stefanla Reinhardsdóttir Khalifeh: arabar skildu vel þau skilaboð sem fólust I þvl að ekki
tók nema tvo daga að senda bandarfska herinn á vettvang þegar Kúvæt var annars vegar,
á meðan Palestlnumenn hafa þurft að blða f 23 ár eftir að samþykktum Öryggisráðsins
verði framfylgt... Mynd: Jim Smart
Stefanía Reinhardsdóttir Khalifeh segir ffá
10 ára kynnum sínum af Mið-Austurlöndum
og hvaða augum arabar í Jórdaníu líta þá
atburði sem þar eru að gerast
Samúö meö Saddam?
-Þœr fréttir heyrast hér, að Saddam
Hussein eigi mikinn stuðning á meðal al-
mennings í Jórdaniu. Er það rétt?
-Já, það er á vissan hátt rétt, en þessi
stuðningur hefur hins vegar verið mistúlk-
aður á Vesturlöndum. Hér er ekki um
stuðning við persónuna Saddam Hussein
að ræða, heldur stuðning við þá arabísku
þjóðemisstefnu, sem hann hefur orðið eins
og tákn fyrir.
Fólk hefur hrifist af honum fyrir að
hann er eini maðurinn sem hefur staðið upp
og sagt nei gegn heimsvaldastefhu Banda-
ríkjanna, og hótanir hans í garð Israels-
manna hafa fallið í góðan jarðveg, þar sem
þar er um sameiginlegan óvin að ræða.
Þessi afstaða verður fyrst skiljanleg í
ljósi þeirrar reynslu sem þetta fólk hefur
mátt þola, fyrst frá stofnun Israels og síðan
í þau 23 ár sem liðin em frá Sex daga stríð-
inu. Þetta fólk hefur búið í flóttamannabúð-
um svipt grundvallarmannréttindum í 23 ár
eða lengur og sér ekki ffam á neina lausn
sinna mála. Þvi finnst það ekki hafa neinu
að tapa. Þama var einhver kominn, það
hefði í raun getað verið hver sem var, og
svaraði kalli þess. Fólk grípur þetta hálm-
strá í örvæntingu og trúir að óskir þess
muni rætast. Þama er því ekki um manninn
Hussein að ræða, og þetta er grundvallarat-
riði, sem ég held að Vesturlandabúar eigi
kannski erfitt með að skilja.
Jórdönum fannst alls ekki eðlilegt að
Saddam Hussein legði undir sig Kúvæt,
enda væri með því fallin röksemdin fyrir
endurheimt herteknu svæðanna í Palestínu.
En þetta fólk skilur vel þau skilaboð sem
felast í því, að það tekur Bandaríkin ekki
nema 2 daga að senda herinn á vettvang
þegar Kúvæt er annars vegar, á meðan Pal-
estínumenn hafa mátt bíða í 23 ár eftir því
að samþykktum Öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna um þeirra mál sé framfylgt, og
engin teikn sjáanleg um að breyting verði
þar á.
Það sem þama er að gerast er að and-
staðan við þá heimsvaldakúgun sem arabar
hafa mátt búa við ffá hendi Israels og með
stuðningi Bandaríkjanna í Palestínu og
Libanon brýst út með þessum hætti. Okkur
er tamt að líta á Norðurlandaþjóðimar sem
bræðraþjóðir okkar, ef það skýrir málið
eitthvað nánar, en tengsl arabaþjóðanna em
hins vegar enn nánari þar sem þær tala
sama tungumálið. Loflárásimar á Irak em í
augum þessa fólks árásir á bræðraþjóð.
Áhrif PLO í Jórdaníu
-Nú eru Palestinumenn um 60-70%
þjóðarinnar iJórdaniu. Gætir áhrifa Frels-
issamtaka Palestínu, PLO, ekki mikið í
landinu?
-Nei, ég mundi ekki segja það. PLO
hafa ekki bein áhrif á gang mála i Amman.
Sérstaklega ekki eftir að samtökin fluttu
aðalstöðvar sínar til Túnis. Það var rétt
ákvörðun því aðskilnaðurinn og afsal Jórd-
aníu á tilkalli til Vesturbakkans tók af allan
vafa um að Hussein Jórdaníukonungur er
ekki og getur ekki orðið talsmaður PLO.
Þessi breyting varð einnig til þess að bæta
samskipti konungsins og PLO í reynd. Eg
hef hins vegar heyrt þær raddir í Jórdaníu
upp á síðkastið, að breyttar aðstæður kalli
nú á breytta forystu PLO. Arafat og nán-
ustu samstarfsmenn hans þykja af mörgum
vera tákn fyrir eldri baráttuaðferðir sem
dugi ekki lengur.
-Hefur Kúvœt-deilan veikt stöðu Ara-
fats?
-Staða Arafats nú er mjög erfið. Uppi
hefúr verið klofningur innan samtakanna
og hann varð að taka þá afstöðu sem hann
hefúr tekið til þess að halda samtökunum
saman. Eg held að þetta geti orðið PLO
mjög dýrkeypt og gert Arafat erfitt fyrir í
framtíðinni, nema róttæk breyting verði
gerð á forystu samtakanna, sem ekki er úti-
lokað að geti gerst.
Staöa Husseins
konungs
-En Hússein Jórdaníukonungur?
Stendur hann höllum fæti eftir það sem á
hefur gengið?
-Nei, hann er í annarri stöðu en Arafat.
Hann átti i raun ekki margra kosta völ, og
ég held að hann hafi sjaldan notið jafn mik-
ils almenns stuðnings og einmitt nú.
Hússein konungur tók afstöðu gegn
innlimun Kúvæts, og hann hefur fylgt við-
skiptabanninu að öðru leyti en því, að Jórd-
anía fær enn alla sína olíu frá Irak. Enda á
Jórdanía enga uppskipunarhöfn fyrir olíu
og er fúllkomlega háð þessari olíu. Jórdan-
ía á landamæri að Irak og Irak hefúr alla tíð
verið mikilvægasti viðskiptaaðili landsins,
þannig að Jórdanía á þama meiri hagsmuna
að gæta en flestir aðrir. Konungurinn veit
af þeim óbeina stuðningi sem Irakar eiga
meðal almennings í Jórdaníu, og það við-
skiptabann sem Saúdi-Arabía og Bandarík-
in hafa í reynd lagt á landið virðist vera
hefndarráðstöfún vegna þessa af þeirra
hálfú. Saúdi-arabar gengu svo langt að
æskja þess að jórdanski sendiherrann færi
frá Riyad. Öll skip sem sigla til Aqaba,
hafnarborgar Jórdaníu, era nú stöðvuð og
affermd á leiðinni til þess að koma í veg
fyrir vörasendingar til Iandsins og allir þeir
sem vilja flytja inn vaming til Jórdaníu
verða nú að sækja um innflutningsleyfi í
sendiráði Bandaríkjanna í Amman. Þeir
hafa leyft innflutning á matvælum sem
nægja til daglegrar neyslu, en ekkert um-
fram það og þegar er orðinn skortur á hrá-
efnum til iðnaðar og varahlutum og öðram
vamingi sem ekki telst til daglegra nauð-
synja. Þessi afstaða hefúr ekki orðið til þess
að auka á skilning Jórdana á málstað
Bandaríkjamanna í þessum heimshluta.
Ég held reyndar líka að ástæða þess að
mánuður var látinn líða áður en komið var
á loftbrú fyrir flóttamennina í Jórdaníu eft-
ir innrásina í Kúvæt hafi verið eins konar
hefndarráðstöfún, en þessi flóttamannaað-
stoð Jórdaníu varð mjög kostnaðarsöm og
það fé sem lofað var hefúr ekki sést nema
að litlu leyti. Menn fengu það á tilfinning-
una að Jórdaníft hafi verið látin gjalda fyrir
eigin gestrisni.
Öðra máli gildir hins vegar um Sýr-
lendinga og Tyrki. Sýrlendingar, sem lagt
hafa undir sig norðurhluta Líbanons, njóta
nú velvilja Bandarikjanna en stunda jafn-
framt smygl á vamingi yfir landamærin til
íraks. Sama gera Tyrkir líka, þótt í minna
mæli sé, enda er Tyrkland ekki eins lokað
land og Sýrland.
Flóttamannavandinn
-Komst þú á einhvem hátt nœrri flótta-
mannahjálpinni á þessum erfiða tíma jyrst
eftir innrásina í Kúvæt?
-Já, norrænar konur I Amman tóku sig
saman um að skipuleggja aðstoð á meðan
algjör neyð og skipulagsleysi ríkti þama.
Það sem gert hafði verið var allt unnið af
körlum, og þeir höfðu ekki skilning á öllum
þeim þörfum sem vora fyrir hendi. Það var
til dæmis ekki hægt að þvo bleyjur í búðun-
um, og það vantaði algjörlega bæði einnota
bleyjur og dömubindi. Við keyptum þetta
og annað sem nauðsynlega þurfti, og svo
suðum við vatn, settum á flöskur og útbýtt-
um. Smám saman komst svo betri stjóm á
þetta hjálparstarf, en aðstæðumar vora
hryllilegar í byijun. Mér fannst aðdáunar-
vert að sjá hvemig fólk brást við þessum
vanda í Jórdaníu. Moskur og kirkjur vora
opnaðar fyrir flóttafólkið og konumar í ná-
grenninu elduðu mat í sínum eldhúsum og
bára til flóttafólksins.
-Komu sendingar Rauða kross Islands
til Jórdaniu í góðar þarfir?
-Já, þær koma áreiðanlega að fullum
notum, og ég varð vör við að mönnum þótti
það merkilegt að svo fámenn þjóð skyldi
veita svo myndarlega aðstoð. Síðustu vik-
una hefúr verið kalt í Jórdaníu og snjóað á
nóttunni, þannig að íslensku teppin sem
komu með síðari sendingunni koma áreið-
anlega í góðar þarfir nú.
Hættan frá ísrael
-Telur þú að Hússein konungur muni
standa af sérþessa raun?
-Enn sem komið er hefur hann gert
það, en það á eftir að koma í ljós hvaða
áhrif áframhaldandi efnahagsþrengingar
hafa. En stærsta hættan sem hann stendur
þó frammi fyrir er sá þrýstingur sem fljót-
lega gæti magnast upp í Jórdaníu um að
taka þátt í striðinu, ef Israelar fara að beita
sér.
-Hvaða augum heldur þú að jórdansk-
ur almenningur liti eldflaugaárásir Iraka á
Israel? Fagna þeir þessum árásum yfir
Jórdaníu?
-Já, í hreinskilni sagt þá held ég að þeir
fagni því að írakar skjóti á ísrael. En ég
held líka að það séu blendnar tilfmningar,
því fólk skilur að þetta er hættuspil sem í
reynd getur orðið til að auka á samúð í garð
Israels í heiminum. Þaö er líka mjög hættu-
legt fyrir Jórdaníu ef ísrael blandast meira
inn í þessi átök, því menn sjá fram á þann
möguleika að Israelsmenn muni þá nota
tækifærið og reka alla Palestínuaraba burt
úr Palestínu yfir til Jórdaniu. Það væri í
raun í samræmi við fyrri stefnu þeirra og
þær þarfir sem þeir segjast nú hafa fyrir
landrými handa rússneskum gyðingum,
sem enn streyma inn í landið sem nemur
1000 manns á dag, þrátt fyrir styijaldar-
ástandið. Þessi hætta er raunveraleg og mér
segir svo hugur að þetta stríð hefjist ekki í
fullri alvöra fyrr en farið verður að beijast á
landi.
En verði Hussein konungur ekki dreg-
inn inn í striðið tel ég að hann eigi eftir að
gegna mikilvægu hlutverki í friðarviðræð-
um að stríðinu loknu.
Þegar við skoðum viðbrögð almenn-
ings í Jórdaníu við eldflaugaárásunum á
ísrael þá verðum við enn og aftur að sjá þau
í ljósi sögunnar. Eftir þriggja ára intifodu á
herteknu svæðunum var eins og ekkert
hefði gerst. Þrýstingurinn innan frá var orð-
inn svo mikill, að það var aðeins tíma-
spuming hvenær sprengjan myndi springa
og hvemig. Ef þetta stríð hefði ekki komið
til hefði hún sprangið með öðra móti, til
dæmis með klofningi innan PLO.
Hernaöarhyggja
og íslam
Stundum heyrist því fleygt, meira að
segja í sölum Alþingis, að trúarbrögð
múslima séu beinlínis striðshvetjandi og
ali á þeirri hugmynd að múslimar eigi að
heyja heilagt strið og hljóta fyrir himna-
sœlu. Er eitthvað til iþessu?
-Ég sé ekki hvemig hægt er að skella
skuldinni á trúarbrögðin. Þau era bara not-
uð í þágu valdabaráttunnar, og það gerist í
arabaheiminum eins og annars staðar. Lít-
um bara á Líbanon, eða írland, eða kross-
ferðimar á miðöldum. Sagan er fúll af
dæmum um þetta.
-En hugmyndin um heilagt strið?
-Ég þekki sjálf ekkert það fólk, sem til-
búið er að fara í heilagt stríð til þess að
vinna sér himnavist. Það kann þó að vera
að ég þekki ekki nægilega vel til allra þjóð-
félagshópa í Jórdaníu, en í Jórdaníu era
súnna-múslimar. Það era hins vegar shíta-
múslimamir í íran og S-Líbanon sem helst
hafa haldið þessari hugmynd á lofti, og hún
hefúr eftir því sem ég best veit einmitt ver-
ið ágreiningsefni þessara trúarhópa. En það
gefur jafnframt auga leið, að eins og
ástandið hefúr verið í Mið- Austurlöndum
verður það mönnum auðveldur leikur að
draga trúarbrögðin inn í valdabaráttuna.
Þannig er til stjómmálahreyfing i Jórdaníu
sem kallar sig Bræðralag múslima. Þeir
unnu vel fyrir kosningamar og varð vel
ágengt. Ég lít hins vegar ekki á þetta sem
trúarhreyfingu, heldur sem stjómmála-
hreyfingu í nafni trúarbragða, líkt og kristi-
legu flokkana á Vesturlöndum.
Áróður í sjónvarpi
-Hvemig upplifir þú túlkun fjölmiðla
hér á landi á því sem þama er að gerast?
-Mér lfður mjög illa að hlusta á þennan
einhæfa fréttaflutning, sem hér er endur-
varpað frá erlendum sjónvarpsstöðvum og
ritstýrt beinlínis af stríðsaðilum. Mér finnst
þetta ganga svo langt að það sé nánast
móðgun við heilbrigða skynsemi. Fólk sem
veit lítið um þessi mál tekur þessu eins og
Biblíunni og heldur að hér sé góði maður-
inn Bush í striði við vonda manninn Sadd-
am. Allar þessar fréttir CNN og SKY era
ritskoðaðar og Jiær koma allar frá sömu
heimildunum. Ég verð að segja að þetta
veldur mér beinlínis vanlíðan.
-Ertu alkomin til íslands?
-Nei, það vona ég ekki... -ólg.
Föstudagur 1. febrúar 1991 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA11