Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1995, Side 12
12
FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELIAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjóm, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer Auglýsingar 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: httpV/www.skyrr.is/dv/
Ritstjóm: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Forseti Rússlands er róni
í beiimi útsendingu frá blaöamannafundi fyrir helgina
rak dauðadrukkinn forseti Rússlands utanríkisráðherra
landsins úr embætti og réð hann aftur daginn eftir á flug-
vellinum í Moskvu, einnig í beinni útsendingu ffá blaða-
mannafundi, illa haldinn af langvinnri ofdrykkju.
Síðan hefur forsetinn leikið hlutverk fíflsins vestur í
Bandaríkjunum, þar sem hann sótti valdsmannaþing
Sameinuðu þjóðanna og hitti Bandaríkjaforseta. Þar hef-
ur forseti Rússlands velkzt um, útblásinn og þrútinn og
tínt af sér fúla brandara drykkjusjúklings.
Heita má, að síðustu misserin sjáist ekki til forsetans
öðruvísi en timbraðs, drukkins eða kófdrukkins á al-
mannafæri. Þetta ástand er honum og Rússlandi til van-
sæmdar. Enn verri eru þó áhrifin, sem þetta óeðlilega
ástand hlýtur að hafa á stjóm erfiðra Rússlandsmála.
Þessi fýrrverandi þjóðhetja Rússlands hefur misst tök-
in á stjóm landsins og hrekst úr einu víginu í annað und-
an andstæðingum sínum. Flestir umbótamennirnir í
kringum hann em horöiir á braut eða búa við skert
áhrif, en gagnslausir jámenn em setztir í stólana.
Svo djúpt er Rússland sokkið, að foringi lífvarðar for-
setans er orðinn annar valdamesti maður landsins út á
það að hjálpa forsetanum í rúmið á morgnana og sinna
öðrum þörfum drykkjurútsins. Þekkt er í mannkynssög-
unni, að lífvarðarforingjar stjóma fyrir róna.
Umbætur em um það bil að fjara út í Rússlandi.
Glæpaflokkar hafa sig æ meira í frammi og hafa tekið
við raunverulegri stjóm mála á ýmsum sviðum. Rúss-
neska mafían veldur vaxandi áhyggjum á Vesturlöndum
vegna mikilla umsvifa og óvenju grófra vinnubragða.
Greinilega kom fram í eftirleik átakanna í Tsjetsjeníu
fyrr á þessu ári, að forsetinn réði ekki við málið, þannig
að forsætisráðherra landsins varð að lokum að grípa í
taumana. Enda má ljóst vera, að sídrukkinn forseti get-
ur ekki bmgðizt skynsamlega við uppákomum.
Undir stjóm Jeltsíns hefur Rússland orðið að óróaafli
í umheiminum eins og íran eða írak eða Kína. Það sáir
til vandræða í ríkjum Sovétríkjanna fyrrverandi og á
Balkanskaga. Það er orðið illa útreiknanlegt og óvinsælt
og nýtur ekki nauðsynlegs stuðnings að utan.
í stað þess að nota pólískan mátt Rússlands til að búa
til valdamikla virðingarstöðu þess á fjölþjóðlegum vett-
vangi, fær þessi máttur í vaxandi mæli útrás á neikvæð-
an hátt og leiðir ekki til þeirrar virðingar og áhrifa, sem
efni ættu að standa til við eðlilegar aðstæður.
Verst er tilhugsunin um, að það er annað mesta kjam-
orkuveldi heimsins, sem hefur fordrukkinn forseta með
puttana við atómstjómtöskuna og getur hleypt af stað
kjamorkustríði í óráði og minnisleysi. Þess vegna er
nauðsynlegt að vekja athygli á ástandi forsetans.
Áfengi hefur löngum verið flótti Rússa ffá vandamál-
um líðandi stundar. Þar í landi er ríkjandi rótgróin lin-
kind gagnvart geigvænlegum afleiðingum almennrar of-
drykkju á öllum stigum þjóðfélagsins. Þar i landi er al-
ger róni talinn nothæfur sem æðsti maður ríkisins. *
Vestrænir fíölmiðlar taka á máli þessu með silki-
hönskum og stuðla þannig að þeirri sjálfsblekkingu
margra Rússa, að þjóðarlöstur þeirra sé ffambærilegur
og að þolanlegt sé að hafa drykkjurúta í æðstu embætt-
um. Betra er að tala hreint og skiljanlega um vandamál-
ið.
Það er botnlaus niðurlæging fýrir Rússland að forseti
landsins skuli vera róni, sem veltist blindfullur um
heiminn, útblásinn og þrútinn af langvinnum ólifhaði.
Jónas Kristjánsson
Ekki nægilegt fé milli handanna? Mjög sjaldan er minnst á þaö að mistökin hafi byggst á óþörfu bruðli, segir
m.a í grein Jóns.
Þekking og hagvöxtur
Á þessu ári kom út tímamótarit
í hagfræöi sem nefnist á frummál-
inu „Economic Growth“, þ.e. hag-
vöxtur. Höfundarnir eru þeir R.J.
Barro og X. Sala-I-Martin. í riti
þessu er að fínna ítarlegustu og
nýjustu samantektina á rannsókn-
um nokkurra virtra hagfræðinga
sem á síðustu árum hafa verið að
kanna frumorsakir hagvaxtar.
Furðulegt nokk þá lágu rannsókn-
ir á þessu grundvallaratriði niðri
um tuttugu ára skeið, það er frá ca
1960-1980.
Á meðan var fjöldi hagfræðinga
upptekinn við aö rannsaka fremur
léttvæg viðfangsefni, svo sem ár-
angurríkt verðbréfabrask. Sumir
þeirra urðu ríkir fyrir bragðið. Á
meðan biðu mörg meginviðfangs-
efni hagfræða og þjóðfélags óleyst
Þekking megingrundvöllur
hagvaxtar
í inngangi fyrrgreindrar bókar
er undirstrikuð sú aðalniðurstaða
hinna nýju rannsókna að þekking
sé megingrundvöllur langtímahag-
vaxtar. Þetta hafa margir talið sig
vita um langan tíma. Ekki ætti að
þurfa hámenntaöa fræðimenn og
marga áratugi til að ná áttum í
þessu efni. Ekki gerir það hlut
hagfræðinnar glæsilegan að hafa
vanrækt þetta meginviðfangsefni
um áratugaskeið meðan atvinnu-
leysi óx hröðum skrefum. Ekki
síst þegar ljóst er að veigamiklar
lausnir á þvi er aö finna i hagvexti
af ýmsu tagi, auk bættrar nýtingar
auðlinda.
Ef ég man rétt þá var það Georg-
es Bernhard Shaw sem sagði eitt
sinn að vísindamenn væru fólk
sem beitti flóknum og tímafrekum
aðferðum til að komast að augljós-
um niðurstöðum. Þótt þetta sé aug-
ljóslega röng staðhæfing um margt
þá á hún ótrúlega víða við. Mér
virðist að svo sé í þessu tilviki og
myndi vilja bæta við að veigamikl-
Kjallarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upplýsinga-
þjónustu Háskólans
ar niðurstöður komi oft ótrúlega
seint!
Augljóst orsakasamband
Maður sem kann til verka, það
er býr yfir þekkingu, hefur for-
sendur til að nýta starfsorku sina
og fé á arðvænlegan og árangurs-
ríkan hátt. Sá sem á hinn bóginn
býr ekki yfir þekkingu nýtir þessa
sömu hluti gjaman í óarðbærar
íjárfestingar eða jafhvel til skaða.
Hann er eins og óviti sem sest við
stýrið á bil. Akstur hans endar oft-
ast með ósköpum. Ekki myndi
bæta úr skák að láta þennan óvita
fá enn þá stærra ökutæki til að sjá
hvort ekki færi að ganga betur.
Mistökin yrðu bara enn þá meiri!
Þetta ýkta dæmi er tekið til að
vekja athygli á því sérstaka fyrir-
bæri í íslensku þjóðfélagi að þegar
óvitar hafa fengið ómælt fé til ráö-
stöfunar og komið málum sínum
eða umbjóðenda sinna í ómælt
klúður á mettíma er afar oft gripið
til þeirrar útskýringar að vandinn
hafi bara veriö sá að þeir hafi ekki
haft nægilegt fé milli handanna!
Mjög sjaldan er minnst á það að
mistökin hafi byggst á óþörfu
bruðli ellegar að menn hafi ekki
kunnað að haga seglum eftir vindi
miðað við tiltæka fjármuni. Stað-
reyndin er nefnilega sú að oftast
má ná árangri þótt fé sé af skom-
um skammti.
Stundum jafnvel þrátt fyrir mik-
ið fjársvelti. Bara ef þekkingin er í
góðu lagi og dugnaður, þraut-
seigja, útsjónarsemi höfð að helstu
leiðarljósum. Ótímabær og ótak-
markaður aðgangur að fé getur oft
verið beinlínis skaölegur í sjálfu
sér eins og fiöldi dæma sanna.
Lykilþáttur þekkingar
Hagfræðin hefur alltof lengi ein-
blínt á einhæfar skýringar á hag-
vexti og efnahagslegum árangri.
Þáttur þekkingar og upplýsinga
hefur lengi verið hálfgerð hom-
reka í þessu sambandi. Kominn er
tími til að þekking fái miklu meiri
áherslu innan hagfræðinnar. Eins
í allri þjóðmálaumræðunni.
Jón Erlendsson
„Ekki gerir þaö hlut hagfræðinnar glæsi-
legan aö hafa vanrækt þetta meginvið-
fangsefni um áratugaskeið meðan at-
vinnuleysi óx hröðum skrefum.“
Skoðanir annarra
Samkeppni um lífeyrinn
„Viðbrögð forystumanna lífeyrissjóðanna, bæði
verkalýðsforustunnar og forastu VSÍ, hafa verið allt
of neikvæð gagnvart breytingum. Það er eins og líf-
eyrissjóðunum séu allar bjargir bannaðar, ef breyt-
ingar verða gerðar á starfsumhverfi þeirra. En það
er langt frá því. Þeir hafa verulegt forskot á sam-
keppnisaðila ... Mikilvægt er við allar breytingar á
lífeyrissjóðakerfinu að tryggja að ekki verði tekin
óeðlileg áhætta við ávöxtun fiármuna. Nýleg dæmi
em um slíkt.“
Úr forustugrein Mbl. 25. okt.
Tekjuskatturinn
„Frá árinu 1983 hafa beinir skattar einstaklinga,
þ.e. tekju- og eignarskattar, til ríkissjóðs liðlega tvö-
faldast á föstu verðlagi... Á sama tíma hefur skatt-
hlutfallið hækkað og tekjutenging ýmissa bóta verið
aukin þannig að jaðarskattar á meðallaun fiölskyldu
em orðnir allt að 60-80%. Aðeins einn af hverjum
þremur framteljendum greiðir tekjuskatt þegar upp
er staðið og búið aö taka tillit til bama- og vaxta-
bóta. Tekjuskattskerfið, sem er að stofni tO frá árinu
1988 — þegar staðgreiðsla skatta var tekin upp —
hefur í stómm dráttum gengið sér til húðar.“
Óli Bjöm Kárason í Viðskiptablaðinu 25. okt.
Kvennafrídagurinn
„Þessi dagur skipti vemlegu máli. Ég er sannfærð
um að þama er röð atburða, eitt leiddi af öðru. Ef
Rauðsokkahreyfingin hefði ekki verið stofnuð hefði
enginn kvennafrídagur verið haldinn. Ef kvennafrí-
dagur hefði ekki verið haldinn hefði Vigdís Finn-
bogadóttir líklega ekki verið kosin forseti. Ef hún
hefði ekki verið kosin forseti þá hefði líklega aldrei
orðið neitt kvennaframboð. Ef kvennaframboð hefði
aldrei komið til þá væri ég ekki borgarstjóri."
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir i Túnanum 25. okt.