Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1995, Síða 14

14
FÖSTUDAGUR 27. OKTÓBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnartormaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasfða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblaö 200 kr. m. vsk.
Harmleikurinn á Flateyri
Enn einu sinni hafa miskunnarlaus náttúruöflin farið
með hamslausum ógnarkrafti um vestfirska sjávarbyggð
og hrifsað til sín dýrmæt mannslíf. Snjóflóðið, sem féll
um miðja aðfaranótt fimmtudagsins yfir byggðina á Flat-
eyri við Önundarfjörð, lagði á þriðja tug húsa meira og
minna í rúst og kostaði a.m.k. nítján einstaklinga lífið.
Þjóðin stendur sem þrumu lostin andspænis þessum
harmleik sem dynur yfir svo skömmu eftir að fórtán
manns létu lífið í snjóflóðum í Súðavík. Þótt ógnartíðindi
síðasta vetrar hafi vakið landsmenn til aukinnar vitund-
ar um þá staðreynd að við öllu megi búast í þessum efn-
um kom það flestum í opna skjöldu að óblíð náttúran
skyldi fara með slíkum eyðUeggingarmætti um íslenska
byggð á þessum tíma árs, áður en vetur er genginn í
garð.
íslendingum er það auðvitað sjáifum manna best ljóst
af langri, biturri reynslu liðinna alda að það er síður en
svo hættulaust að búa á íslandi, sem af sumum hefur ver-
ið sagt á mörkum hins byggUega heims.
Þetta á alveg sérstaklega við um sjávarpláss á Vest-
fjörðum, Norðurlandi og Austfjörðum. í þeim landshlut-
um hefur ógurlegur vágestur snjóflóðanna hvað eftir
annað kostað gífurlegar mannfórnir. Þegar litið er tU
slíkra náttúruhamfara á þessari öld verða flestum efst í
huga hörmungarnar í Súðavík fyrir aðeins níu mánuð-
um þegar fjórtán karlar, konur og börn létu lífið. En snjó-
flóð tók einnig líf tólf manna í Neskaupstað fyrir ríflega
tuttugu árum, 1974. EUefu manns fórust í snjóflóði í
Siglufirði árið 1919 og tuttugu manns í Hnífsdal árið 1910.
Snjóflóðið á Flateyri í fyrrinótt er mannskæðast náttúru-
hamfara af þessu tagi á íslandi frá slysinu mikla í
Hnífsdal, eða í áttatíu og fimm ár.
Eftir mannskaðann í Súðavík í janúar hófst í þjóðfélag-
inu mikU umræða um mat á snjóflóðahættu í sjávar-
plássum á Vestfjörðum og reyndar víðar á landinu. ÖU-
um varð strax ljóst að fyrirliggjandi áætlanir þar að lút-
andi voru mjög ófuUkomnar og að byggð í mörgum bæj-
um og þorpum væri í alvarlegri hættu vegna hugsan-
legra snjóflóða þótt þau íbúðasvæði væru oþinberlega
talin vera á svonefndum öruggum svæðum. Þess vegna
var farið í að endurskoða hættumatið aUs staðar þar sem
á annað borð mátti búast við að snjóflóð féUi í byggð.
Því miður staðfestir snjóflóðið á Flateyri enn á ný
hversu takmörkuð er í reynd fyrirliggjandi þekking á
þessum ógnvænlega vágesti. Langflest þau hús sem urðu
flóðinu á Flateyri að bráð voru þannig skráð utan þeirra
svæða þar sem hætta var talin á snjóflóðum.
Harmleikurinn á Flateyri sýnir einnig að þegar nátt-
úruöflin láta tU skarar skríða með ofsafengnum eyðUegg-
ingarmætti sínum reynast harla máttlitlar þær varnar-
og varúðarráðstafanir sem mannfólkið hefur gripið tU.
Augljóslega er fuU þörf á að fjaUa um þau mál öU á nýj-
an leik í ljósi síðustu atburða. Á því er greinUega fuUur
skilningur ráðamanna, eins og þegar hefur komið fram í
yfirlýsingum forsætisráðherra og félagsmálaráðherra.
Snjóflóðið á Flateyri skUur eftir sig djúpa und sorgar
og söknuðar hjá þeim mörgu fjölskyldum sem eiga um
sárt að binda, Flateyringum almennt og þjóðinni allri,
þótt harmurinn sé vitanlega sárastur hjá þeim sem nú
horfa á bak sínum nánustu.
DV vottar öUum þeim sem misst hafa ættingja eða vini
í snjóflóðinu á Flateyri innUega samúð. Á slíkri stundu
finnur sérhver íslendingur í hjarta sínu einlæga sam-
kennd með því fólki sem misst hefur ástvini sína með
svo sviplegum hætti. Hjá þeim er hugur okkar allra.
Elías Snæland Jónsson
Mjög er um það rætt hvort
ESB muni þróast í ríkjasam-
band eða sambandsríki í fram-
tíðinni. Ríkjasambönd saman-
standa af sjálfstæöum þjóðum,
þar sem hluti stjórnmálaá-
kvarðana færist til sameigin-
legra ráða, en sambandsríki
hafa sameiginlega ríkisstjórn
og mismunandi sjálfstæð fylki.
Á íslandi tengist umræðan
einkum því hvort landið muni
halda fullveldi sínu og þjóðar-
einkennum við hugsanlega að-
ild. Aðild að sambandsríki gæti
reynst hættuleg sjálfstæði ís-
lendinga, en aðild að ríkjasam-
bandi ætti ekki að vera nein
ógnun við sjálfstæðið. - Spurn-
ingin um sambandsríki er þó
víðtækari og getur varðað ör-
yggi Evrópu.
Með sambandsríki
Það sem einkum þrýstir á stofn-
Greinarhöfundur bendir á aðrar aðstæður í Bandaríkjunum en í Evrópu. í
Bandaríkjunum búi ein þjóð, tali sömu tungu og lítill munur milli fylkja
hvað varðar menningu eða þjóðaruppruna.
íslendingar á áhorfendapöllunum
-
ESB, ríkjasam-
band eða
sambandsríki?
un sambandsríkis er: 1) Stórveldis-
stefna Evrópu, sem á sér sögulegar
rætur í Þýskalandi og Frakklandi.
2) Útþenslustefna einstakra þjóða,
sbr. fyrri útþenslustefnu Frakka
og Þjóðverja. 3) Hagsmunir minni-
hlutahópa, svo sem Vallóna og
Flæmingja, sem telja hagsmunum
sínum betur borgið í sambands-
ríki. 4) Tæknihyggja og 5) alþjóða-
samhyggja, sem kenna að heimur-
inn verði að einu samfélagi, sem
muni leysa núverandi þjóðmenn-
ingu af hólmi
Gegn sambandsríki
Mörg rök mæla hins vegar gegn
stofnun sambandsríkis. Árið 1815
var fyrsti varanlegi friður í Evr-
ópu tryggður með jafnvægi og
samvinnu Evrópuríkjanna, en
sambandsríki var hafnað sem
hugsanlegri lausn. Betra var talið
að sjálfstæð ríki ynnu saman og
hvert þeirra gætti sinna hags-
muna. Þessi rök gilda enn í dag.
Hinn þekkti bandaríski hag-
fræðingur Jane Jacobs telur
einnig að kostnaður við sameigin-
legan herafla til að gæta innri og
ytri stöðugleika verði slíkum stór-
ríkjum að falli. Hún bendir enn
fremur á mikilvægi frjálsrar geng-
isskráningar sem hagstjómartæk-
is minni svæða.
Einingargjaldmiðill stórríkja
miðast hins vegar við hagsmuni
kjama þeirra og vinnur því gegn
hagsmunum smærri svæðanna.
Jacobs spáði upplausn bæði Sovét-
ríkjanna og Bandaríkjanna af
þessum orsökum og hefur fyrri
spádómurinn ræst. Þess ber þó að
gæta að í Bandaríkjunum eru að-
stæður aðrar en í Evrópu. Þar býr
ein þjóð, sem talar sömu tungu, og
ekki er þar mikill munur milli
enda á þessa sundrungu með form-
legri menningar- og viðskiptasam-
vinnu ríkjanna. Ekki verður þó
annað séö en að hugmynd um
sambandsríki sé andstæð þessu
markmiði. Yrði það vart langlífara
en Sovétríkin og gæti upplausn
þess reynst hættulegt langtímaör-
yggi Evrópu.
Ríkjasamband
líklegri kostur
Það er manninum eðlislægt að
mynda afmarkaða hópa, og ekkert
bendir til þess að vægi þjóðmenn-
ingar fari minnkandi. Nýlega voru
t.d. samþykkt lög í franska þing-
inu, sem bönnuðu notkun enskra
orða í frönsku máli, og flestum
þjóðum er í mun að halda tungu
„Aöild aö sambandsríki gæti reynst
hættuleg sjálfstæði íslendinga, en aöild að
ríkjasambandi ætti ekki að vera nein ógn-
un viö sjálfstæðið. - Spurningin um sam-
bandsríki er þó víðtækari og getur varðað
öryggi Evrópu.“
Kjallarinn
Bjarki Jóhannesson
doktor í skipulagsfræði
fylkja hvað varðar menningu eða
uppruna fólks.
Saga flokkadrátta
og styrjalda
Evrópa samanstendur hins veg-
ar af fjölmörgum ólikum menning-
arsamfélögum með ýmis sérkenni,
svo sem tungumál, siði og gildis-
mat. Saga Evrópu hefur verið saga
flokkadrátta og styrjalda og hafa
þar togast á hugsjónir, einkahags-
munir, þjóðemisstefna, stórveldis-
stefna og barátta um auðlindir.
Aðalmarkmið ESB er að binda
sinni og þjóðareinkennum. Einnig
er töluverður málefnaágreiningur
milli ríkjanna.
Bretar telja t.d. sameiginlega ut-
anríkisstefnu vera óhugsandi,
Bretar og Danir eru undanþegnir
einingargjaldmiðli og Svíar telja
sig óbundna af honum. Eins og
málin standa í dag, virðist því
ríkjasamband vera líklegri kostur
en sambandsríki. Þótt við íslend-
ingar höfum ekki mikil áhrif af
áhorfendapöllunum, snertir málið
okkur í hæsta máta, og vert er að
fylgjast vel með þróuninni.
Skoðanir annarra
Kjaramál í ógöngur
„Forsætisráðherra og vinnuveitendur segja með
nokkrum rétti, að samkvæmt samkomulaginu frá
því í febrúar hafi ekki skapast neinar nýjar forsend-
ur sem réttlæti uppsögn samninga löngu áður en
samningstímabili lýkur ... Hér stefnir allt í ógöngur.
Ef vinnuveitendur efna til kærumála og dómsupp-
kvaðninga, getur það virkað eins og olía á eld. Ef
stjómvöld neita að horfast í augu við það misrétti,
sem verkalýðurinn telur sig beittan, og skýla sér á
bak við lagabókstafi um Kjaradóm og úrskurði
hans, geta þau kallað yfir sig ástand sem kann að
hafa ófyrirsjáanlegar afleiðingar."
Úr forystgrein Tímans 26. okt.
I
Lífeyrissjóðirnir
„Af hálfu lífeyrissjóða og verkalýðsfélaga hefur
hugmyndum um breytingar á núerandi skipulagi líf-
eýrissjóðakerfisins verið harðlega mótmælt ... Það
er hins vegar ljóst að hugmyndir um endurskoðun á
núverandi skipulagi eiga töluverðu fylgi að fagna í
þjóðfélaginu ... Það virðist því full þörf á einhverri
lagasetningu um rekstur sjóðanna svo og auknu að-
haldi sem yrði óhjákvæmilegur fylgifiskur meiri
samkeppni á þessu sviði.“
KB í Viöskipti/Atvinnulíf Mbl. 26. okt.
Lög fyrir lesbíur og homma
„Saga lesbía og homma er grunnurinn að sjálfs-
virðingu og lifi með reisn. Fólk sem tilheyrir minni-
hlutahópi verður að eiga sína sögu og sínar hetjur
til að sameinast um. Af einhverjum ástæðum eiga
kaþólskir sínar helgimyndir, kristnir píslarvotta og
þjóðimar sinn Jón Sigurðsson — frelsishetju? Þetta
er meira en forvitni um nætursetu, þetta er grund-
vallaratriði í baráttu okkar fyrir lýðréttindum til
jafns við aðra. Ég skora á hæstvirt Alþingi að af-
greiða á þessu þingi lög sem gera lesbíur og homma
að íslendingum til jafns við aðra íslendinga.“
Percy B. Stefánsson i Alþbl. 26. okt.