Dagblaðið Vísir - DV - 19.09.1996, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 19. SEPTEMBER 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVlK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn Crtgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifmg: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Fjöldi sýslumanna
Skynsamlegar tillögur, sem leitt gætu til spamaðar í
ríkisrekstri, eiga oft erfitt uppdráttar. Þörfin er augljós.
Ríkishítin tekur meira og meira til sín. Nefndir eru skip-
aðar að gefnu tilefni. Þær skila tiilögum sínum sem ým-
ist daga uppi eða fara útvatnaðar og gagnslitlar í gegn.
Enn er komin upp umræða um að hagræða í rekstri
sýslumannsembætta á landinu. Flestum er ljóst að þau
embætti eru of mörg og umdæmi sumra afar fámenn.
Kerfið í heild er því of dýrt og óhagkvæmt. Erfiðlega
gengur að hagga hinu niðumjörvaða fyrirkomulagi þrátt
fýrir tilraunir í þá átt.
Sýslumannsembættin á landinu em 27. Fyrir þremur
árum kom fram tillaga um að fækka embættunum um
fimm. Sú tiilaga náði ekki fram að ganga. Við síðustu
fjárlagagerð var gerð tiUaga um að fækka um tvö emb-
ætti. Tillagan komst ekki inn í fjárlagafrumvarpið. Eins
og staðan er nú er gert ráð fyrir óbreytturm rekstri
sýslumannsembættanna á næsta ári. Spamaðaráform
liggja ekki fyrir.
Dómsmálaráðherra hefur reynt að koma á hagræð-
ingu í skipan sýslumannsembætta en mætt andstöðu
þings. Enn skal reynt og því hefur nefnd sjö stjómar-
þingmanna, sem ráðherra skipaði, hugað að þessum
málum. Að sögn skrifstofustjóra í dómsmálaráðuneyt-
inu, sem starfað hefur með þingmannanefndinni, er þar
reynt að ná fram hagstæðari rekstrareiningum. Nefnd-
inni er einkum ætlað að fjalla um hugsanlega fækkun
sýslumannsembætta.
Þótt ýmislegt hafi verið rætt í nefndinni hefur komið
fram hjá skrifstofustjóranum að enn sé langt í land. Eng-
in niðurstaða hafi fengist. Heyrst hafa hugmyndir um
fækkun sýslumannsembætta úr 27 í 20. Samkvæmt því
yrði fækkað um eitt sýslumannsembætti í hverju kjör-
dæmi landsins.
Róttækari hugmyndir um fækkun, allt niður í eitt
sýslumannsembætti í hverju kjördæmi, virðast ekki eiga
hljómgrunn. Það væri þó vert að skoða gaumgæfilega.
Fyrri hugmyndin ber merki útvötnunar og þess að auð-
velda þingmönnum málið í stað þess að skoða hag-
kvæmni málsins til fullnustu.
Líklegasta niðurstaðan er hins vegar sú að ekkert
verði að gert. Sameining sýslumannsembætta er hag-
kvæm en hún þýðir um leið að lengra verður fyrir suma
að sækja þjónustuna. Það er það sem þingmennimir ótt-
ast. Reynslan hefúr sýnt að þeir hafa ekki burði til þess
að takast á við ramakvein úr kjördæmunum. Þar bland-
ast einnig inn í byggðasjónarmið og stolt, það að hafa
sýslumannsembætti í byggðarlaginu. Þetta á ekki síður
við um höfuðborgarsvæðið þar sem aðeins nokkrir kíló-
metrar eru á milli þriggja sýslumannsembætta.
í rauninni má lesa hálfgerða uppgjöf í orðum skrif-
stofustjóra dómsmálaráðuneytisins um nefndarstarfið.
Forsenda í starfi nefndarinnar er að ekki verði um
skerta þjónustu að ræða í sýslumannsumdæmunum,
segir skrifstofustjórinn. Þegar um spamað í rekstri er að
ræða kann það að koma niður á þjónustu og er oft óhjá-
kvæmilegt. Skrifstofustjórinn klykkir síðan út og segir
að náist ekki sátt í nefndinni eigi hann ekki von á öðru
en málið verði látið kyrrt liggja á næstunni.
Þess er einmitt að vænta. Hagsmunir einstakra þing-
manna, sem huga að endurkjöri, skipta meira máli þeg-
ar upp verður staðið en hagræðing sem kann að valda
staðbundnum óþægindum.
Jónas Haraldsson
„Þaö er því í senn fáránlegt og viösjárvert aö enginn skuli vera lögmætur eigandi þessa landsvæöis," segir Birg-
ir m.a. í greininni.
Dýrmæti helming-
urinn sem enginn á
arrétt á þessum svæð-
um en ekki eignarhald.
Eignarréttur ríkisins á
afréttum og óbyggðum
var ekki heldur neinn. í
lagalegum skilningi
voru óbyggðirnar
einskismannsland. Það
eru þær enn í dag.
Árið 1984 skipaði ríkis-
stjórn íslands nefnd til
þess að vinna að frum-
varpi þar sem skorið
væri úr um eignarrétt á
hálendinu. Þetta frum-
varp mun nú vera tilbú-
ið og verður vonandi
lagt fyrir Alþingi bráð-
lega. Þar er kveðið á um
að íslandi verði skipt í
„Fyrr á tíð voru óbyggðirnar eng-
um öðrum en bœndafólki tilgagns
og þá aðeins gróin svæði og veiði-
vötn. Nú er þessi helmingur sem
enginn á orðinn verðmætasti hluti
landsins.“
Kjallarinn
Birgir Sigurðsson
rithöfundur
Fyrir aldcufjórð-
ungi urðu harðar
deilur á Alþingi
um það hverjir
ættu hálendi ís-
lands. Þar tókust á
þeir sem álitu há-
lendið vera eign
þjóðarinnar og þeir
sem töldu það eign
sveitarfélaga með
öllum gögnum og
gæðum alveg inn
að jöklum. Niður-
staða fékkst engin.
Málið var eldfimt,
hefði getað leitt til
mikilla átaka milli
þingmanna þéttbýl-
is og dreifbýlis.
Stór hluti þing-
manna leiddi því
umræðurnar hjá
sér.
Flestum var þó
ljóst að ekki yrði
lengi undan þvl
vikist að taka af
skarið um hver
ætti óbyggðimar,
öll þjóðin eða
bændastéttin ein.
Þjóðlendur
Á niunda áratugnum komu
nokkur mál fyrir Hæstarétt þar
sem sveitarfélög, eigendur bújarða
og íslenska ríkið gerðu kröfu um
að fá viðurkenndan eignarrétt á
ákveðnum hálendissvæðum.
Hæstiréttur hafnaði þessum kröf-
um. Jafnvel aldagömul afsalsbréf
dugðu ekki til þess að fá slíkan
eignarrétt staðfestan.
Þar með var ljóst að sú almenna
skoðun bænda að þeir ættu þá af-
rétti sem tilheyrðu sveitarfélögum
þeirra var fallin um sjálfa sig. Þeir
höfðu aðeins upprekstrar- og beit-
eignarlönd og þjóðlendur. Þjóð-
lendur verði ríkiseign, sem og
hlunnindi og landsréttindi sem
ekki verði sýnt fram á að aðrir
eigi. Þar með tekur ríkið ekki
neitt frá neinum heldur slær eign
sinni á það sem enginn á að lög-
um.
Bændur þurfa samt ekki að ótt-
ast um hefðbundinn afnotarétt
sinn í óbyggðum. Hann verður
eins og áður.
Hins vegar er með þessu tryggt
að íslenska ríkið hefur ótvíræðan
rétt til ráðstöfúnar á auðlindum
óbyggðanna, hverju nafni sem þær
nefnast og hvers eðlis sem þær
eru.
Fáránlegt
Eins og málin standa nú er ekki
aðeins óljóst hver á hvað á hálend-
inu heldur líka í sumum tilvikum
hver ræður hverju og hvar. Sveita-
mörk eru nefnilega víða óglögg og
þar af leiðandi óvíst hvers er vald-
ið á tilteknum svæðum. Það er til
dæmis ekki ljóst hver á að fara
með húsbóndavald í Þórsmörk þar
sem þúsundir ferðalanga koma á
sumrin.
Nefnd á vegum þriggja ráðuneyta
leitar nú úrlausnar á þessum stjóm-
sýsluvanda. Þriðja nefndin vinnur
að skipulagi fyrir allt miðhálendi
landsins sem á að gilda til ársins
2015. Skipulaginu er ætlað að sam-
ræma verndarsjónarmið og sjónar-
mið svokallaðra hagsmunaaðila og
mun eiga ríkan þátt í að móta ásýnd
hálendisins og nýtingu þess.
Af fregnum fjölmiðla er ekki
annað að sjá en ofangreindar
nefndir hafi unnið gott starf. Það
gerir eftirleikinn auðveldari.
Hann fer fram á Alþingi.
Miðhálendið er helmingurinn af
flatarmáli íslands. Fyrr á tíð voru
óbyggðimar engum öðrum en
bændafólki til gagns og þá aðeins
gróin svæði og veiðivötn. Nú er
þessi helmingur sem enginn á orð-
inn verðmætasti hluti landsins.
Þar era fallvötn og háhitasvæði til
orkunýtingar en umfram allt ægi-
fögur og lítt snortin náttúra sem
er mesta auðlind okkar.
Það er því í senn fáránlegt og
viðsjárvert að enginn skuli vera
lögmætur eigandi þessa landsvæð-
is. Ekki er seinna vænna að sett
verði lög um að óbyggðirnar séu
alþjóðareign. Það getur ekki, á
ekki og má ekki verða sátt um
neitt annað. Birgir Sigurðsson
Skoðanir annarra
Samningsrétturinn til
Kjaranefndar
„Launþegahreyfingin er á fullu í tilhlaupinu að
kjarasamningunum og er annar fóturinn styttri og
hinn haltur. Hún tuðar gömlu góðu klisjumar og
hleypur svo sitt í hvora áttina þegar að kollskítnum
kemur. . . . Ef einhver dugur væri í fulltrúum al-
menna vinnumarkaðarins, ættu þeir að afhenda
Kjaranefhd samningsréttinn og hún væri ekki lengi
að þjóðnýta alla atvinnustarfsemina og gera hana
frjálsa í sömu andránni. Og ríkisstjómir þyrftu
aldrei oftar að hafa áhyggjur af kjarasamningum."
OÓ í Degi-Tímanum 18. sept.
Næsti biskup
„Ef hópur fólks færi þess á leit við mig að ég yrði
næsti biskup myndi ég verða við þeirri bón. . . . Ég
held að það sé kvenfyrirlitning til staðar innan
kirkjunnar og karlamir hafa völdin og vilja ekki
sleppa þeim. Ég tel ekki að konur séu á neinn hátt
betri einstaklingar en kéulmenn en þær hafa hins-
vegar ýmislegt fram að færa sem gæti orðið kirkj-
unni tU góðs einmitt núna. ... Mér þykir, þrátt fyr-
ir karlaveldið og valdabaráttuna, mjög vænt um ís-
lensku kirkjuna. Hún er góð vegna þess að hún gef-
ur sóknarbömum sínum frelsi til að þroskast en er
ekki áreitin í trúnni.“
Séra Auður Eir í Alþbl. 18. sept.
Taprekstur fiskvinnslunnar
„Spyrja má hvers vegna fiskvinnslufyrirtækin
kaupa hráefnið á svo háu verði, að fyrirsjáanlegt er
að vinnsla þess leiðir af sér taprekstur. Á meðan fyr-
irtækin sjá sér af einhverjum ástæðum hag í því
hlýtur sá taprekstur að vera þeirra vandamál. Benda
má á, að félagsmenn í Samtökum fiskvinnslunnar
era handhafar um 70 til 80% fiskveiðikvóta lands-
manna.“ Úr forystugrein Mbl. 18. sept.