Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.1996, Page 12

MÁNUDAGUR 18. NÓVEMBER 1996 Jj"V
ik
12 *
j&enning
’ Á ★
Hefur aldrei skrifað
fyrir skúffuna
Ólafur Jóhann Ólafs-
son flaug heim í þrjá
daga fyrir helgi til að
kynna nýja skáldsögu
eftir sig. Við hringdum
í hann og spurðum
hvemig honum liði.
„Mér líður ágætlega
núna, en það er sama
hvað maður þvælist í
þessum flugvélum, ég er
alltaf með tímatimbur-
menn nokkra daga á eft-
ir.“
Nýja skáldsagan, Lá-
varður heims, segir frá
því þegar líf Tómasar
Tómassonar umbyltist á
einu andartaki. Hver er
Tómas Tómasson?
„Ef eitthvað er til
sem heitir venjulegur
maður þá er þetta
hann,“ segir Ólafur.
„Tómas er rúmlega þri-
tugur, óbreyttur skrif-
stofumaður, ekki jafn
vel lærður og kona
hans, en hefur að vísu
skáldatilhneigingar.
Hugmyndin var að taka
„venjulegan mann“ -
sem hefði að minnsta
kosti ekki stóra per-
sónugalla á yfirborðinu
- og skella honum út á skautasvell.“
- Bókarheitið er tilvísun í sálm og biblíuvísanir eru ekki fáséð-
ar i bókum og bókatitlum þínum. Af hverju?
„Ekki af því að ég sé einhver bókstafstrúarmaður. En fá bók-
menntaverk eru merkilegri en biblían og hún hefur mótað menn-
ingu okkar og samfélag meira en nokkurt annað rit. Þetta er
brunnur sem endalaust má ganga í.
í skáldskap er venjan að koma persónum í móralskar klípur og
athuga hvemig fer, þá er biblían nærtæk til við-
miðunar. Fyrirgefning syndanna hét því nafni
jafhvel áður en ég fór að skrifa hana en Lávarður
heims var ekki skírð fyrr en eftir á. Nafnið er
írónísk vísun í breytinguna á söguhetjunni."
- Sagan hefst á skáletruðum ómerktum inn-
gangsorðum. Hver skrifar þau, Ólafur Jóhann eöa
Tómas?
„Ég skrifaði þennan inngang til þess að fólk
myndi spyrja: hvers skoðanir eru þetta eiginlega,
og hver er að tala? Ég held að þetta sé hvorki sögu-
hetja né höfundur. Ég hef aldrei litið á skáldskap
sem vettvang fyrir einhvers konar boðskap, og
þetta er ekki höfundur að predika. Hugmyndin var
að velta vöngum um ýmislegt frá allt öðmm for-
sendum en minum eigin til að koma fólki í ákveð-
ið hugarástand áður en það fer að lesa söguna.“
- Mér datt í hug að þetta væri innbyggður rit-
dómur um bókina, orðsending til gagnrýnenda
sem eru aUtaf að heimta eitthvert raunsæi eða
frumlegheit, segir spyrUl og viðmælandi hlær
hjartanlega.
„Já, það er kannski pínulítU stríðni í þessu líka!
Þessi kafli varð tU miðja vegu inni í sögunni,
hugmyndin að honum þó enn þá fyrr. Ég vUdi ekki
byrja beint á Tómasi Tómassyni.“
- Ertu með ákveðinn lesanda eða viðmælanda í
huga þegar þú skrifar?
„Þetta er góð spuming því bækur eru miðiU og
ég hef aldrei skrifað fyrir skúffuna. Ef maður viU
að bækumar sínar fái framhaldslíf verður maður
að vita við hverja maður er að tala; en ég skrifa
ekki fyrir þröngan hóp. Maður lærði í æsku að
bækur væru fyrir aUa og ekki yfir neina hafnar.“
- Ertu kominn með tilfinningu fyrir stærri lesenda-
hóp eftir að þú hefur verið þýddur svona mikið?
„Ég held að lesandinn i sögum mínum hafi ekki breyst. Ef mað-
ur fer að eltast við svoleiðis þá verður úr því einhvers konar graut-
ur. Maður er það sem maður er og breytir því ekki. Ég skrifa fyr-
ir íslendinga þó að ég hafi auðvitað mótast af því að hafa verið
mikið erlendis undanfarin ár. Menn verða að þekkja það sem þeir
skrifa um og skrifa um það sem þeir þekkja. En ég held að ég skrifi
alveg eins og ég gerði.“
Ólafur Jóhann Ólafsson DV-mynd Pétur
Dagsljósið eins og það er
notað orðið DAGSLJÓS tU þess að lýsa upp
skammdegishúmið þessa dagana. Hins veg-
THE LIGHT OF DAY IMSUfUI
( SUCH AS IT IS ) (CHSMM9EI)
A 1
ICELAHD SPAR tarmoc
( AS CLOSE AS PURE ) (SEBTfSAST)
TO FORM COLORS mmiiiun
( 0H THE SURFACE OF THE EARTH ) ikimmimu)
Lawrence Weiner: Dagsljósiö eins og það er
Við fyrstu athugun virðist verkið, sem
bandaríski listamaðurinn Lawrence Wein-
er sýnir í Sýningarsalnum
Önnur hæð, fjaUa um is-
lenska birtu og náttúru.
Við nánari athugun reyn-
ist það ekki siður fjalla
um timgumálið, eðli þess
og merkingu. í stað þess
að nota olíuliti og léreft,
vatnsliti, marmara, prent-
svertu eða önnur hefð-
bundin efni í því skyni að
skapa huggulega eða
áhrifamikla náttúru-
stemningu styðst Weiner
við orð á vegg. Orðin eru
eftirfarandi: DAGSLJÓS-
IÐ - (EINS OG ÞAÐ ER) -
& SILFURBERG - (SEM
TÆRAST) - TIL AÐ
MÓTA LITI - (á YFIR-
BORÐI JARÐAR).
Við innganginn stendur
sem eins konar leiðbein-
ing að verkinu: 1. Lista-
maðurinn getur smíðað
verkið. 2. Hægt er aö láta
framleiða verkið. 3. Það er óþarfi að smíða
verkið.
Hvaða merkingu getum við lesið út úr
þessum textum sem eru þrykktir á vegginn
með fagmannlegri nákvæmni og án alls
skrauts nema ef vera skyldi silfraður litur-
inn á letrinu?
Orðið DAGSLJÓS merkir dagsljós og
ekkert annað en hver eru tengsl þess við þá
birtu sem við skynjum í gegnum sjónina
með opin augun og í gegnum minnið með
lokuð augun? Eru einhver yfirskilvitleg
tengsl á milli orðsins og þessara sjónrænu
og huglægu fyrirbæra eða merkir orðið
dagsljós bara orðið dagsljós og ekkert ann-
að? Er tungumálið eins konar klifun eða
tautologia, sem getur ekki merkt annað en
sjálft sig, eða hefur það í sér fólgna ein-
hverja eiginleika náttúrunnar? Það virðist
augljóst að orðið og náttúran eru tveir
óskildir hlutir; við getum til dæmis ekki
ar getur orðið DAGSLJÓS hjálpað ímynd-
unaraílinu til að kveikja ímyndaöa birtu
innra með okkur og í því er galdur orðs-
ins/tungumálsins fólginn. En slík ímyndun
hefur ekkert með raunverulega dagsbirtu
að gera og er vitagagnslaus sem ljósgjafi
Myndlist
Ólafur Gíslason
fyrir aðra en okkur sjálf í þessum fuUkom-
lega huglæga ímyndunarleik.
Til frekari áréttingar segir svo: DAGS-
LJÓSIÐ (EINS OG ÞAÐ ER). Hvemig ER
dagsljósið? Er það öðruvísi en við sjáum
það í þessum bókstöfum? Hefur það ákveð-
ið mælanlegt ljósmagn eöa lögun eða er það
einungis 10 bókstafir? Verkið segir okkur
einmitt þetta: DAGSLJÓSIÐ EINS OG ÞAÐ
ER letrað á vegginn ER bara 10 bókstafir,
allt hitt er ímyndun en
imyndunaraflið er líka gald-
ur listarinnar og þann gald-
ur hefur hver og einn á sinu
valdi. Það er ekki hægt að
hlutgera þennan galdur,
hann er óseljanlegur og
eignarrétturinn verður
merkingarlaus andspænis
honum. Listaverkið er ein-
ungis til í huga eða ímynd-
unarafli hvers og eins. Það
er ekki hægt að markaðs-
setja listina frekar en
ímyndunaraflið, efnisleg
gerð þess er formsatriöi sem
er í besta falli óþarfi. DÁGS-
LJÓSIÐ EINS OG ÞAÐ ER
merkir þessi fimm orð og
ekkert annað en samhengið,
sem orðin era sett í, þar
sem þau era þrykkt á vegg
sýningarsalarins sem lista-
verk, gerir það að verkum
að við lesum út úr þeim heil-
mikiö um tengslin á milli
orðanna eða tungumálsins, ímyndun-
araflsins og náttúrannar. Það er þetta sam-
hengi sem skiptir máli í verki Weiners og
gerir verk hans bæði ögrandi og fagurt.
Tærleiki silfurbergsins í þessu verki magn-
ast í ímyndunarafli okkar af tærleika fram-
setningarinnar, þar sem allt sull með olíu,
vatnslit eða önnur efni, öll tilraun til eftir-
líkingar náttúrunnar, myndi ekki gera ann-
að en yfirskyggja dagsljósið, gera silfur-
bergið matt og litina á yfirborði jarðarinn-
ar óhreina. Aöstandendur Sýningarsalarins
Önnur hæð eiga mikla þökk skilda fyrir að
koma verki þessa brautryðjanda banda-
rískrar konseptlistar á framfæri hér á
landi.
Sýning Lawrence Weiners í Sýningarsaln-
um Önnur hæð að Laugavegi 37 er opin
miðvikudaga kl. 14-18 eða eftir samkomu-
lagi.
Margmiðluð jarðfræði
íslensk
Brautryðjendaverk um íslenska jarðfræði eftir
Sigurð Daviðsson er komið út á margmiðlunardiski
hjá Máli og menningu.
Á diskinum er efni
eins og landreki,
eldsumbrotum og jarð-
skjálftum gerð fjöl-
breytileg skil, i texta,
að hluta upplesnum,
tónlist, ljósmyndum,
skýringarmyndum og
kvikmyndum. Margar
skýringarmyndanna
er hægt að setja á
hreyfingu og sýna til dæmis eldfjöll og hveri að
störfum.
Úr plógfari Gefjunar
Bjöm Th. Björnsson
er öllum mönnum
fróðari um íslendinga-
slóðir í Kaupmanna-
höfti og nú hefur hann
skrifað tólf nýja fróð-
lega og íjöruga íslend-
ingaþætti frá þeirri
borg og gefið út i bók-
inni Úr plógfari Gefj-
unar. Hér er sagt frá
frægum mönnmn eins
og Oddi Sigurðssyni
lögmanni, Albert Thor-
valdsen myndhöggv-
ara, Fjölnismönnum
og Sveinbirni Egils-
syni en einnig minna þekktum mönnum eins og
íþróttagarpinum ísleifi Jóhannessyni frá Langadal
sem kannski bjargaði sér úr hlekkjum í kafi á flótta
undan Bláturnsvökturam.
Bókina prýða margar ljósmyndir. Mál og menn-
ing gefur út.
BiömTh.
Tóif (slendinfiaþættir
TVísöngur í Fella- og
Hólakirkju
Söngkonumar Björk Jónsdóttir og Signý Sæ-
mundsdóttir syngja tvísöng við píanóundirleik Ger-
rit Schuil í Fella- og Hólakirkju í Reykjavík annað
kvöld, 19. nóv., kl. 20.30.
Þegar neyðin er stærst
Óttar Sveinsson
blaðamaður á DV er
svo frægur að banda-
ríska sjónvarpsstöðin
CBS hefur kvikmynd-
að frásögn úr síðustu
bók hans um björgun-
arafrek á Snæfellsnesi
fyrir þáttaröðina
Rescue 911. Þátturinn
verður einmitt sýndur
á Stöð 2 í kvöld kl.
20.30. Um þetta leyti er
að koma ný bók fyrir
spennufikla eftir Ótt-
ar, Útkall á elleftu
stundu, með frásögnum af
sex björgunarafrekum.
Meðal annars segir þar frá
vestfirskum snjómoksturs-
manni sem lokast inni í
krapaelg, vélsleðafólki í
hrakningum á hálendinu
þg flótta undan ísbjömum.
Islenska bókaútgáfan gefur
út.
T • / X 1 /fi X / • X
Ljoð um lmð a sjo og
landi
Aðalsteinn Ásberg Sig-
urðsson, skáld, rithöfúnd-
ur og trúbador með
meiru, hefur þýtt ljóð eftir
álenska skáldið og sjó-
manninn Karl-Erik Berg-
man og gefið út í bókinni
Ljóð á landi og sjó. Þetta
er úrval úr sjö bókum höf-
undar frá tímabilinu
1957-1993. Karl-Erik var
gestur Bókmenntahátíðar
í Reykjavík 1987. Bókaút-
gáfan Dimma gefúr út.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm