Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1997, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 11. ÁGÚST 1997
15
Auglýst eftir
góðærinu
Höfundur auglýsir eftir góöærinu sem honum finnst ekki hafa skilaö sér í
vasa launafólks.
Það er góðæri á Is-
landi. Að sögn. Og vist
er það, að stórfyrirtækin
mörg hver era að skila
góðri afkomu. Einkum
og sér í lagi era þau fyr-
irtæki sem sýsla með
peninga og peningaí-
gildi, verðbréf og papp-
íra, í góðu gengi. Og allt
er gott um þetta að
segja. Vissulega er nauð-
synlegt að atvinnulífið
gangi vel og snurðulaust
fyrir sig. Það gefur svig-
rúm til raunverulegra
kjarabóta og leiðir til
nýrra starfa á vinnu-
markaði.
Og við þessar aðstæð-
ur hafa langflest samtök
launafólks gengið frá
kjarasamningum til næstu ára.
Þar er að fmna hóflegar launabæt-
ur sem samkvæmt skilgreiningu
stjómarherranna eiga að tryggja
hinn fræga stöðugleika og betri af-
komu í þjóðarbúinu til skemmri
og lengri tíma. Þannig að allt lítur
þetta býsna vel út á yfirborðinu.
Er ekki hamingjan einfaldlega
allsráðandi í samfélaginu þegar
öll ytri merki era jafnjákvæð og
menn vilja vera láta? Er ekki al-
veg kristaltært að allur þorri
launafólks fmnur það á launa-
umslögunum um hver mánaða-
mót að góðæri ríkir í landinu? Er
það ekki alveg öruggt að núna er
svigrúmið fyrir skuldugu fjöl-
skyldurnar i landinu til að greiða
hratt og öragglega niður skuldim-
ar sem hafa hlaðist upp? Og er það
ekki líka alveg borðliggjandi að
við útsendingu álagningarseðl-
anna um síðustu mánaðamót hafi
fólk tugþúsundum saman dansað
af gleði yfir öllum skattalækkun-
unum og um leið hækkuðum
vaxtabótum og þá
einnig stórhækk-
uðum barnabót-
mn? Það er vísast
einnig á hreinu að
vextimir hafa
lækkað verulega
til hagsbóta fyrir
skuldara, núna
þegar fjármagnið
flæðir yfir og lána-
stofnanir eru í
mestu erfíðleikum
með að koma því
út.
Ekki er allt
sem sýnist
Eða er þetta allt ef
til vill ekki eins
tryggt og ætla
mætti í öllu þessu
góðæri í landinu? Getur það hugs-
anlega verið að öll þessi efnislega
hamingja sigli fram hjá stórum
hluta íslenskra launamanna, lág-
og meðaltekjufólki, fólki með
bammörg heimili, fólki með þung-
ar skuldabyrðar vegna öflunar
húsnæðis?
Það er að minnsta kosti stað-
reynd að bamabætur og barna-
bótaaukinn standa í stað - hafa
ekkert hækkað síðustu árin. Og
einhverra hluta
vegna eru út-
gjöld ríkissjóðs
vegna vaxtabóta
ennþá á svipuðu
róli, enda þótt
skuldir heimil-
anna í landinu
hafi rokið upp
hin síðustu ár.
Skuldirnar vora
343 milljarðar
króna sem hvíldu á heimilunum
hérlendis um síðustu áramót.
Höfðu þá hækkað um 25 milljarða
króna á einu ári - árinu 1996 -
fyrsta heila ári núverandi rikis-
stjómar. Og ekki verður fólk vart
við tilraunir rikisstjómarinnar til
að lækka skatta á almennum
launatekjum. Skattleysismörkin
þvert á móti hækka jafnt og þétt
að raunvirði enda þótt ríkiskass-
inn bólgni út af peningum og fjár-
málaráðherra og ríkisstjórnin
þurfi lítt eða ekki að hreyfa sig til
að ná niðurstöðutölum fjárlaga -
eingöngu vegna þess að tekjur
vora vantaldar við fjárlagagerð-
ina og verða svo miklu, miklu
meiri en ráð var fyrir gert. Svig-
rúmið í góðærinu er með öðram
orðum ekki notað til að lækka
álögur á fólk. Nei, þvert á móti
fannst fjármálaráðherra vel við-
eigandi að hækka bensínskatta
um síðustu mánaðamót - rétt fyr-
ir mestu ferðahelgi ársins.
Umtalsverðar vaxtalækkanir
láta einnig standa á sér þótt
bankamálaráðherrann hafi ítrek-
að boðað að þær væra að bresta á.
Enginn verður heldur sérstak-
lega var við það að þjónustu við
þá sem höllum fæti standa í þjóð-
félaginu hafi tekið stökkbreyting-
um til hins betra í þjóðfélaginu - í
öllu þessu góðæri. Það hefur ein-
hverra hluta vegna staðið á fagn-
aðarhrópum frá öldraðum og ör-
yrkjum vegna þeirrar gósentíðar
sem samkvæmt öllu ætti að hafa
runnið upp hjá þeim.
Eitthvaö aö
Nei, er ekki eitthvað í ólagi? Það
er eins og þessir betri tímar með
blóm í haga séu aðeins hjá sumum
en öðrum ekki. Það er eins og góð-
ærið megni ekki að finna sér leið
inn á öll íslensku heimilin.
Staðreyndin er einfaldlega sú að
það vantar hinn pólitíska vilja til
að nota hagstæð ytri skilyrði í
þjóðfélaginu til að bæta kjör og
stöðu þess fólks sem býr við kröpp
kjör. Það er ekki vilji hjá núver-
andi ráðamönnum til að jafna
kjörin - nýta góðærið í þágu alls
almennings. Almennt launafólk
tók á sig verulegar byrðar þegar
erfiðleikar steðjuðu að þjóðarbú-
inu og það harðnaði á dalnum.
Það á því rétt á því að njóta upp-
skerunnar þegar úr hefur ræst.
Það hefur verið, er og verður hlut-
verk jafnaðarmanna, nú um
stundir í stjórnarandstöðu, að fara
fram með þá pólitisku kröfu að al-
mennt launafólk fái sinn réttláta
skerf í stórbættri stöðu þjóðarbús-
ins. í þeirri pólitísku baráttu verð-
ur launafólk að standa saman og
einnig taka höndum saman við
verkalýðshreyfinguna og jafnaðar-
menn um að ná fram eðlilegri
hlutdeild í góðærinu. Þar duga
engin vettlingatök.
Guðmundm- Árni Stefánsson
Kjallarinn
Guðmundur Árni
Stefánsson
alþingismaöur
„Almennt launafólk tók á sig
verulegar byrðar þegar erfiðleikar
steðjuðu að þjóðarbúinu og það
harðnaði á dalnum. Það á því rétt
á því að njóta uppskerunnar þeg-
ar úr hefur ræst.“
Natóandi
Ég man ekki lengur hvað mörg
ár era liðin síðan Þjóðvaki og Al-
þýðuflokkurinn sameinuðust á ný
ásamt pólitískum skyndibitum og
nokkrum þróttmiklum samlokum
úr Alþýðubandalaginu. Fyrir
þeirri sameiningu stóð konan sem
hafði klofið sig úr Alþýðuflokkn-
um og stofnað Þjóðvaka, friðlaus
af pólitískum njálg en mælti nú
fyrir því sem hún kallaði nálgun.
Þessi víxlverkun, njálgun og nálg-
un, af stærðargráðunni 7-5% í
kosningum til Alþingis, er viss
passi á vinstrivængnum. En eftir
njálgun að aftan kemur nálgun að
framan í nokkur ár.
Væri ekki tilvaliö, fyrst aðildar-
lönd Natós era á sameiginlegum
heræfingum yfir landinu, að Ein-
ar Karl kæmi nú úr Heimi Guð-
ríðar, sem kom úr barbaríinu,
með nýtt átak í samlyndi og sam-
einaði ekki bara A-flokkana held-
ur alla stjórnmálaflokka í Einn
flokk i einu landi? Ég held að þá
væri engin
spuming að andi
Guðríðar og séra
Hallgríms Pét-
urssonar og
passíusálmar ís-
lenskra stjórn-
mála væra ortir
í botn en nýtt
viðhorf komið í
vinnslu með
svipuðum hætti
og verið er að stofna einn her á
heimsvísu og Sovétríkin skil-
greindu sig sem sósíalisma í einu
landi.
Á þessu verða samt að vera
margir fletir, en einn bestur. Hann
er eins konar spennusaga eða eld-
húsreyfari meó Ingibjörgu Sól-
„Það er orðið allt annar handlegg-
ur að sjá manneskjuna, sagði við
mig mikil íhaldskona sem gat orð-
ið hugsað sér að kjósa hana í for-
ystusveit sameinaðra krafta
landsmanna.u
til vinstri
rúnu sem samein-
ingartákn, enda hef-
ur sú kona ekki ver-
ið með áberandi
mikinn pólitískan
njálg og allir hafa
tekið eftir að hún er
laus við gamma-
ganginn. Útlitið hef-
ur breyst. Meira að
segja það sem var
kallað „hair dúið“ er
í finu lagi hjá henni.
Svo notað sé orðalag
frá 1949, þegar við
vildum vera Kefla-
víkurflugvallar- og
kanavæn þjóð. Það
sést á öllu að Ingi-
björg er komin til að
vera og takast á við
vandann.
Ég er sameiningartákn, segir
útlit hennar, mjög svo smínkað.
Það er orðið allt annar handlegg-
ur að sjá manneskjuna, sagði við
mig mikil íhaldskona sem gat orð-
ið hugsað sér að kjósa hana í for-
ystusveit sameinaðra krafta
landsmanna.
Mér finnst hún gæti
meira að segja með
þennan svip farið vel
á veggspjaldi, sagði nú
ekki lengur ungur
maður frá plakataár-
unum.
Auðvitað er hún kom-
in með maska, en
maski er mikils viti,
sagði snyrtisérfræð-
ingurinn.
Þó held ég að Ingi-
björg sé ekki að fela
uppruna sinn, á sama
hátt og bóndadóttirin
sem sagði á úti-
skemmtun á Minni-
Borg í Grímsnesi í
ausandi rigningu árið
1945, eftir að hafa
dvalið í Reykjavík einn vetur og
lært orðalag vegna áhrifa frá
Hollywood og Sápuhúsinu:
Ég get ekki hugsað mér að láta
sjá mig á sveitaballi nema með
makeup eða pancake.
Guðbergur Bergsson
Kjallarinn
Guðbergur
Bergsson
rithöfundur
Með og
á móti
Er langur afgreiðslutími versl-
ana of kostnaðarsamur?
Fer í vöruverðið
Afgreiðslutími verslana hefur
verið að breytast á síðustu árum.
Verslanir eru opnar 12-14 tíma á
dag og má fullyrða að það sé neyt-
endum til góða hvað þægindi
varðar. En það
kostar sitt. Það
er ljóst að ein
aðaluppistaðan
í því að halda
niðri vöruverði
í Bónusi er
skammur af-
greiðslutími.
Neysla fólks er
ekki meiri þó
að verslanir
hafi opið leng-
ur, verslunin jafnast út og dreifist
á lengri tíma. Launagreiðslur á
kvöldin eru vissulega hærri og
þar sem launakostnaður í verslun
er stærsti einstaki kostnaðarþátt-
urinn hlýtur hann að lenda inni í
vöruverði. En neytendur eiga völ-
ina og geta valið milli þess að
versla í verslunum eins og Bón-
usi, þar sem afgreiðslutimi er
skammur og vöraverð lágt, eða í
verslunum sem eru opnar lengur
og greiða um leið hætTa vöruverð.
Ekki ætla ég að gerast talsmaður
þeirra sem vilja ekki lengri af-
greiðslutíma heldur aðeins vekja
á því athygli að í því felst aúkinn
kostnaður sem hækkar vöraverð.
Það hður örugglega ekki á löngu
þangað til verslanir fara að hafa
opið 24 tíma á sólarhring og er
það af hinu góða ef menn fá við-
skipti til að geta staðið undir því.
Veitir þjónustu
Þetta er spurning um viðhorf.
Auðvitað má segja að um sé að
ræða hærri tölur í launakostnaði
en líka verður að taka með i
reikninginn hvað liggur að baki
og hvað lengri
afgreiðslutími
gefur á móti.
Langur versl-
unartími er
einn af fjórum
meginþáttum
hugmynda-
fræðinnar að
baki 10-11. Til-
gangurinn með
því að hafa
lengur opið er
einfaldur: að veita þjónustu,
væntanlega með því fororði að
markaður sé fyrir slíka þjónustu.
Sama mætti segja um aðra
áhersluþætti í rekstri verslana
okkar: lágt vöruverö, ferskar dag-
vörur og hreint umhverfi. Við
viljum nálgast viðskiptavin okkar
á þann hátt sem honum sjálfum
hentar fremur en okkur: fólkið
sem gerir heimilisinnkaup sín
þegar því hentar, fólkið sem vill
geta treyst því að vöruverð sé
með því lægsta sem þekkist og
vörurnar séu ætíð ferskar. Fólkið
sem gerir kröfur til hreinlætis og
snyrtilégs umhverfis verslar ein-
faldlega þar sem þessir þjónustu-
þættir eru í lagi. Öllum þessum
þáttum er ætlað að laða að fleiri
viðskiptavini. Fleiri viðskiptavin-
ir og meiri viðskipti gefa, ásamt
hugkvæmni og aga i rekstri, færi
á lægri rekstrarkostnaði og lægra
vöruverði. Þannig mætti segja að
lengri afgreiðslutími stuðli bein-
línis að lægra vöraverði. í því
sambandi bendi ég á verðkönnun
DV frá sl. föstudegi en þar kemur
í ljós að 10-11 er þriðji ódýrasti
kosturinn á matvörumarkaði á
höfuðborgarsvæðinu og mun
ódýrari en margir helstu sam-
keppnisaðilarnir sem hafa skem-
ur opið. Ég er því hiklaust þeirr-
ar skoöunar að langur cifgreiðslu-
tími 10-11 sé viðskiptavinum okk-
ar beinlínis hagkvæmur. Að
skerða hann væri skref aftur á
bak. Frekar mætti lengja hann
enn.