Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1997, Blaðsíða 18

18
MÁNUDAGUR 11. ÁGÚST 1997

Q i i EPj , pl e V 1 r —J i
Hjalað eins við ung-
börnin um allan heim
Fulloröna fólkið er alls staðar
eins. Þegar það talar við lítil börn
sín, jafnvel hvítvoðunga, grípur það
til sömu aðferðanna, hjalar og tístir.
Og þessi talsmáti foreldranna kem-
ur bömunum að góðu gagni í mál-
þroska þeirra, aö sögn vísinda-
manna.
í nýlegu tölublaði tímaritsins Sci-
ence er sagt frá samanburðarrann-
sókn á „foreldramálinu" eins og
hægt er að kalla mál þetta þar sem
kveðið er skýrt að hverju orði og öll
sérhljóð eru teygð og toguð. Niður-
stöðurnar benda til þess að þetta
hjálpi bömunum við fyrstu grein-
ingu þeirra á orðum tungumálsins
og við framburð þeirra í framtíð-
inni.
Vísindamenn fylgdust með
bandarískum, sænskum og rúss-
neskum mæðrum þegar þær töluðu
við bæði ungböm og fullorðið fólk.
Mæður frá öllum löndunum
þremur gripu ósjálfrátt til þessa for-
eldramáls þegar þær töluðu við
börn sín. Vísindamennimir komust
að því með athugunum sínum að
böm allt niður í tuttugu mánaða
gömul sundurliðuðu mál foreldra
sinna.
„Fullorðið fólk talar yfirleitt mjög
hratt undir venjulegum kringum-
stæðum," segir Patricia Kuhl frá
Washington-háskóla í Seattle, einn
höfunda greinarinnar í Science.
„En við vitum að það er auðveld-
ara að skilja þann sem teygir á
hljóðunum. Við gerum þetta einnig
ósjálfrátt þegar við tölum við smá-
Fullorðiö fólk eins og John Major
grípur til sérstaks málfars þegar
þaö talar viö litlu börnin.
börn,“ segir Kuhl ennfremur. Hún
bætir því svo við að við gerum
bömunum auðveldara fyrir með því
að tala hægar en ella og kveða skýr-
ar að.
í rannsókninni voru mæðumar
frá Bandaríkjunum, Svíþjóð og
Rússlandi beðnar að tala við börn
sín, sem vora á aldrinum tveggja til
fimm mánaða, í tuttugu mínútur.
Vísindamennirnir sögðu konunum
að nota þrjú sérhljóð sem tungumál-
in þrjú eiga sameiginleg. Annars
voru þessi þrjú tungumál valin
vegna þess hve sérhljóðakerfi
þeirra era frábrugðin hvert öðra.
Foreldramálið, eins og það er tal-
að um allan heim, hjálpar bömun-
um að læra móðurmál sitt, jafnvel
þótt þau geti í fyrstu ekki endurtek-
ið hljóðin sem mæður þeirra gefa
frá sér.
Bermúd
Miðjarðarhafið á hugsanlega sinn
eigin Bermúdaþríhyming, dular-
fullt hafsvæði þar sem skip hverfa
sporlaust. Sú er að minnsta kosti
skoðun fornleifafræðinga eftir að
þeir fundu nýlega átta skipsflök á
botni Miðjarðarhafsins, á litlu
svæði á miklu dýpi þar sem
nokkurn veginn jafnlangt er til
Túnis, Sikileyjar og Sardiníu.
Fimm skipanna eru frá því um
árið 100 fyrir Krist og þar til um 400
eftir Krist. Hin þrjú skipin eru 100
ára til rúmlega 200 ára gömul. Þau
fundust öll við gamla siglingaleið
kaupskipa á Miðjarðarhafi, á um
760 metra dýpi.
Fornleifafræðingurinn Robert
Ballard og aðrir í rannsóknarhópi
hans leiða að því getum að á þessu
svæði kunni ofsaveður að skella á
fyrirvaralaust meö þeim afleiðing-
um að skip sökkvi sporlaust, rétt
eins og gerist í Bermúdaþríhyrn-
ingnum í Atlantshafi. Flest skips-
flök sem hafa fundist til þessa hafa
legið á um sextíu metra dýpi.
Skipin fundust með aðstoð lítils
rannsóknarkafbáts í eigu banda-
ríska sjóhersins. Tekist hefur að ná
115 munum upp úr flökunum, þar á
meðal eldhúsáhöldum, vínkrukk-
um, ólífuolíu og niðursoðnum
ávöxtum.
|14 1 i\lé d «1 l iTál 11'Jm m 11 í Í7|| bi J i PTi
11111 kTl 11111M líiBlnlLiJ |811 tfiii s fi n 111 s 1
Fornar leirkrukkur, sem einu sinni höföu aö geyma vín, olíu eða fiskisósu, liggja í haug á botni Miöjaröarhafsins.
Krukkurnar voru um borö í kaupskipi sem fórst fyrir um tvö þúsund árum. Á innfelldu myndinni má sjá litla krukku
sem notuö var viö boröhald. Símamynd Reuter
Ástralskir vísindamenn ætla sár að græða á mjólkinni:
Mysa gerir kraftaverk á sárum
„Mjólk er góð,“ syngur Dropi litli
fyrir börnin. Alveg laukrétt. Og
ekki bara fyrir beinin og tennurnar
heldur græðir hún líka sár og eyðir
hrakkum.
Ekki kannski mjólkin sjálf, eins
og hún kemur úr spenanum á
kúnni eða femunni frá mjólkursam-
laginu, heldur er hér verið að tala
um sérstakt duft sem unnið er úr
mysu sem verður til við skyrgerð.
Það voru ástralskir vísindamenn
sem bjuggu til þetta töfraduft úr
mysunni. Tilraunir þeirra leiddu i
ljós að væri það borið á sár á rott-
um grera þau hin sömu sár næstum
tvisvar sinnum hraðar en venju-
lega.
„Ef okkur tækist að ná fram þótt
ekki væri nema broti af þessu hjá
mannfólkinu yrðum við mjög kát-
ir,“ segir David Belford, verkefnis-
stjóri við áströlsku rannsóknar-
stofnunina CSIRO.
Hann segir aö ef niðurstöður til-
rauna með mysuduftið á mönnum
reynist jákvæðar verði hægt að
nota efnið til að hraða lækningu lít-
illa sára. Þá kæmi efnið hugsanlega
að góðum notum í hrukkueyðingar-
kremum. Ekki má svo gleyma því
að dýralæknar gætu notað duftið
við að græða sár á t.d. veðhlaupa-
hestum og gæludýrum.
Að sögn Belfords er ólíklegt að
þessi nýja mysuafurð komi á mark-
aðinn fyrir aldamót.
„Allar sáraumbúðir nú skapa
bara rétt umhverfi fyrir sár til að
gróa sem best. Ef hins vegar reynist
unnt að framleiða vöru sem örvar
lækningu sársins mundi hún fá um-
talsverða markaðshlutdeild," segir
Belford.
Hann segir að duftið sé blanda
mismunandi „vaxtarþátta", prótína
sem örva frumuvöxt og skiptingu,
svo og framleiðslu stoðefnis eins og
kollagens.
Áströlsku vísindamennirnir hafa
fengið einkaleyfi á vinnsluaðferð-
inni og framleiðslurétturinn er
einnig fyrir hendi. Verið er að
semja um markaðssetningu við
ýmis fjölþjóöafyrirtæki sem fram-
leiða snyrtivörar eða sáraumbúðir.
Belford segir að fyrstu tilraunir á
mönnum verði sennilega gerðar á
næsta ári.
Gluggaþvottarmenn kætast
varla við nýjustu fréttir austan
frá Japan. Þar í landi hafa
verkfræðingar nefnilega fundið
upp aðferð sem gerir það að
verkum að rúður verða nánast
sjálfhreinsandi.
Verkfræð-
ingamir,
sem starfa
við háskól-
ann í Tókýó,
duttu niður á
aðferð til að smyrja þunnu lagi
af títanoxíði á gler. Efni þetta
er mikið notað við framleiðslu
plasts, málningar og snyrti-
vara.
„Árangurinn varð títanoxíð-
húðað gler sem hreinsar sig
sjálft og móða sest ekki á það,“
segja japönsku verkfræðingarnir
í grein í vísindaritinu Nature.
Það eru útfjólubláir geislar,
eins og frá sólarljósinu, sem
hafa þau áhrif á húðun glersins
að móða sest ekki á það og
rigningin nær að skola burtu
öllum óhreinindum.
Um samband
þungunar og
brjóstakrabba
Danskir vísindamenn
skýrðu nýlega frá því að þeir
hefðu ekki fundið neinar vis-
bendingar um að barneignir
valdi því að brjóstakrabbi taki
sig upp að nýju.
Danimir rannsökuðu 173 kon-
ur sem höfðu fengið
brjóstakrabba og eignast síðan
barn. Sú rannsókn leiddi í ljós að
konur þessar voru ekki í mefri
hættu en aðrar konur á að
krabbamænið tæki sig aftur upp.
Mads Melbye og samverka-
menn hans við dönsku farald-
ursfræðistofnunina í Kaup-
mannahöfn skoðuðu sjúkra-
skýrslur 5.700 kvenna með
brjóstakrabba. Af þeim urðu
173 vanfærar eftir að þær höfðu
gengist undir meðferð við
brjóstakrabbameininu.
Melbye og félagar vora að
fylgja eftir rannsóknum sem
hafa sýnt fram á að hormóna-
starfsemin hefur mikil áhrif á
brjóstakrabba.
ís þykknar af
völdum gróður-
húsaáhrifa
Gróðurhúsaáhrifin svoköll-
uðu vadda því ekki aðeins að ís-
hellur á Suðurskautslandinu
bráðna hægt og bítandi. Áhrif-
in geta verið þveröfug, nefni-
lega þau að íshellan þykkni,
sums staðar að minnsta kosti.
Breski haffræðingurinn
Keith Nicholls sagði frá þessu í
bréfi til tímaritsins Nature ný-
lega. Nicholls starfar við rann-
sóknir á Suðurskautslandinu.
í bréfinu sagði hann frá því
að smærri ís-
hellur á Suð-
urskautsland-
inu norðan-
verðu væru
að bráðna í
hitanum. Öðru máli gegndi um
íshelluna sunnar, t.d. í Weddell-
hafi. Þar þykknaði hún vegna
aukins streymis kalds sjávar
undir hana. Uppgötvun þessi
kom vísindamönnum á óvart.
Nicholl sagði að niðurstöður
rannsóknanna væru ekki bara
fræðilega áhugaverðar þar sem
lítill vafi léki á að ísbreiðan á
Suðurskautslandinu hefði áhrif
á veðurfar í heiminum.