Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1997, Page 22

Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1997, Page 22
LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1997 JL>V k 22 viðtal "k k Einar Már Guðmundsson er næstmest útgefni íslenski höfundurinn á erlendri grund: út frá sjálfum sér og þeim ytra heimi sem þeir þekkja innra með sér. Síðan sjá þeir að þeir geta ekki Hann segir sjálfur að hverri skáldsögu sinni hafi fylgt barn. Skáldsögumar voru fimm þar til fyrir stuttu og börnin eru fimm. Til þess að halda í hefðina gengu máttarvöld þannig frá hlutum að um leið og nýja skáldsagan, Fót- spor á himnum, kom út eignaðist elsta dóttir hans stúlkubarn. Hann hefur ekki bara átt barnaláni að fagna því bókalánið er ótvírætt. Englar alheimsins, hans frægasta bók til þessa, hefur fengið afar góðar við- tökur, fékk Menningarverðlaun DV 1994 og Bókmenntaverðlaun Norður- landaráðs 1995 og hefur verið gefin út á 15 tungumálum. Allt útlit er fyrir að þeim eigi eftir að íjölga áður en langt um líður. Einar Már Guðmundsson rithöf- undur hefur komið sér á stall næst á eftir Halidóri Laxness þegar rætt er um útgáfu íslenskra bóka á erlendri grund. Sjötta skáldsaga hans er ný- komin út og af því tilefni sótti Helgar- blað DV hann heim í bílskúrinn þar sem hann er með vinnustofu. „Spurningin er alltaf hvort hlutim- ir eru sannleikur eða skáldskapur. Þeir geta líka verið sannur skáldskap- ur,“ segir rithöfundurinn dularfullur á svip, aðspurður hvort sögupersónur hans i Fótspor á himnum eigi sér fyrirmyndir í raunveraleik anum. „Útlínur þessarar sögu eiga sér stoð í raunveruleik- anum. Þær byggjast að tölu- verðu leyti á föðurætt minni. Amma og afi áttu tíu böm, fjölskyldan var leyst upp en fyrir út- geislun ömmu sam- einaðist hún aft- ur. Tilgangur minn er ekk- ert endilega að lýsa hlut- um eins og þeir voru eða persón- um eitt- hvað ná- kvæmlega. Þegar per- sónur koma í sögu mót- ast þær svolitið sjálfar og heimta sinn til- verurétt á blað- síðun- um.“ Einar skýrir þetta nánar svo að hann hafi heyrt eitt og annað, síðan hafi hann vitaskuld þurft að fylla upp í það sem upp á vantaöi. Langur að- dragandi „Ég hef alltaf haft áhuga á þess- um tímum og hélt satt að segja fyrst að ég gæti skrifað þetta af fingrmn fram. Þegar ég síðan fór af stað komst ég að öðru. Ég byrjaði að vinna að þessu efni eftir að ég lauk við Riddara hringstigans og hef síöan veriö að koma að þvi öðru hverju í bráðum 20 ár. Síðustu sex til sjö árin hef ég gengið ákveðnar til verks með lestri heimilda og rætt við eldra fólk sem man þessa tíma,“ segir Einar og bætir við að til marks um áhuga sinn á þessum tímum megi sjá vísanir í hann í Englunum. Einar Már segir að ferlið í sagnaskáldskap hans hafi með tíð og tíma orðið dálitið úthverfara. I fyrstu sögunum, Riddurum hring- stigans, Vængjaslætti í þakrenn- um og Eftirmála regndropanna, hafl hann meira verið að nota heimildir hugans, það sem hann mundi sjálfur. Nú sé sagnfræðing- urinn í homnn smám saman að vakna til lifsins, án þess þó að hann yfirgefi skáldskapinn. Eins og eldfjöll „Ætli ég endi ekki bara á söguöld," segir Einar og hlær. „Þetta er ekki út- pælt eða meðvitað, kemur meira af sjálfu sér. Það er ekkert óalgengt að höfundar byrji eins og eldfiöll sem gjósa. Þeir vinna þá endalaust verið í því. Ég hef smám saman sogast inn í þennan sagnaheim sem er eins og fiskimiðin, sameign þjóðarinnar." Aðspurður hvort ættingjar hans þekki sig i sögunni segir Einar að þeir geri það þá á eigin ábyrgð. Viðbúið sé að einhverjir lesi söguna sem sina sögu og þá sé það bara allt í lagi. „Ég hef stundum sagt í gríni erlend- is þegar ég er spurður um bókmennt- irnar og bókaþjóðina að við lesum skáldsögur þannig að við séum með símaskrána við hliðina á okkur og sláum sögupersónunum upp. Það er nokkuð til í þessu. Fólk er alltaf að leita að ákveðnum mönnum og ákveðnum veruleika. Sem höfundur er ég vel sáttur við þennan lestur." Einari lætur geysivel að skrifa hnitmiðaðan og myndrænan texta. Fótspor á himnum er byggð upp af stuttum, myndrænum og sterkum köflum. í ljósi þess að Einar hefur nú þegar skrifað tvö kvikmyndahandrit, Böm náttúrannar og Bíódaga, bæði með Friðriki Þór, flaug undirrituðum í hug að þessi nýja saga væri kannski byggð upp eins og kvikmynd, með stuttum en ákaflega sterkum senum. Hvað segir höfundurinn um það? Ljóðlistin mikilvæg í kvikmyndahúsum en á bókasöfn- um.“ Einar segist alltaf hafa lagt áherslu á það myndræna og ljóðræna. Hann hafi í fyrstu bókunum verið mikið á ljóðrænu nótunum, siðan verði frá- sögnin beinni, t.d. í Rauðum dögum og Leitinni að dýragarðinum, en svo tvinni hann þetta tvennt meira saman í tveimur síðustu bókum, Englum al- heimsins og Fótsporum á himnum. I þessum bókum sé minna um útúrdúra þótt hann sé vissulega „alltaf að lauga ritlistina í ljóðlist". Hann er ekki í nokkram vafa um að ljóðin i sögunum skipti miklu máli. „Ljóðlistin leiöir fólk inn í söguna. Hún er eiginlega samúðin, andinn sem svífur yfir vötnum. Þótt ég sé ekki beinlínis að skrifa þetta í bundnu máli þá er ljóðið alltaf með einum eða öðrum hætti með manni. í ljóðinu er svo mikið. Það stendur svo nærri hjörtum mannanna, þjáning- unni og gleðinni. Ljóölistin getur sagt svo margt sem býr í öllu öðra en er samt bara hún.“ Kvensamari nú Einar Már viðurkennir að með þessari bók sé hann að verða kven- samari í sagnalistinni en áður. Strák- ar hafa verið áberandi í bókum hans, mæður að vísu líka, en hann neitar því að hér sé hann eitthvað vísvitandi að snúa sér meira að konum. „Ég held miklu frekar að sögusvið- ið sé að breikka hjá mér. Sagan býður líka upp á sterka kvenpersónu. Amm- an stelur á nokkurn hátt senunni og þar ræður fyrirmyndin miklu. Ég legg mikið upp úr því í sögum mínum að skilja persónumar, setja mig inn í að- stæður þeirra og reyna að varpa Ijósi á að ef þær eru svona eða hinsegin sé það vegna þeirra aðstæðna sem þær búa við. Ég hef alltaf haft áhuga á sögum frá þessum tímum og af þessu fólki, og það hefur verið dálítið einkenni á öll- um mínum sögum að ég hef viljað skrifa sögumar sem menn hafa gleymt að færa inn í sögubækurnar. Menn era svo oft að tala um það sama. I sambandi við kreppuna verða til frasar um fátæktina, til eru frasar um kommúnismann og þannig mætti nefna fleiri hluti. Mér hefur fundist vanta sögur af fólkinu á bak við at- burðina. Sagan vill á stundum verða dálítið snobbuð. Hún snýst um fáa út- valda, einhverja sem menn hafa kom- ið sér saman um að skipti máli. Ég vil segja sögu hinna því það er í raun hún sem skiptir máli. Þess vegna opna ég bókina með ljóði Jóhannesar úr Kötlum um Þegna þagnarinnar. Okkur hættir til að gleyma og ég vil að skáldsagan hjálpi okkur að rifia upp,“ segir Einar Már. „Fynr það fyrsta þa sem eg aldrei neitt með eitthvað sér- stakt fyrir augum. Á hinn bóginn er ég ekki frá því að þessi vinna við kvikmynda- handritin hafi haft áhrif á mína ritlist. Síðan er ég vita- skuld á þeim aldri að ég er ekki síður alinn upp tm Einar Már Guðmundsson hefur bæði átt barna- og bókaláni að fagna. Hér er hann með fjórum barna sinna, Önnu Björk, 14 ára, Hildi Úu, 13 ára , Guðmundi Má, 7 ára, og loks Hrafnkeli Má, 10 ára. Hin tvítuga Rakel María býr f Danmörku með nýfætt barn sitt. DV-mynd Pjetur

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.