Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.1998, Síða 10

10
ennmg
MIÐVIKUDAGUR 29. APRÍL 1998 JLj"V
Fræðin eru ekki að deyja
Dagana 17.-19. apríl var haldin ráðstefna í Kaupmannahöfn um miðl-
un norrænnar miðaldamenningar, skipulögð af Bergljótu Kristjánsdótt-
ur hjá Stofnun Árna Magnússonar i Kaupmannahöfn, Úlfari Bragasyni,
forstöðumanni Stofnunar Sigurðar Nordals, og Karli Gunnari Johans-
son í Háskólanum í
Gautaborg.
„Mönnum hefur þótt
áhugi á norrænum fræð-
um fara minnkandi og
meiningin var að fá þá
sem starfa að þeim til að
ræða saman og athuga
hvort ekki mætti bæta úr
þvi. Þingið leiddi hins
vegar i ljós að áhuginn er
miklu meiri en menn hafa
viljað vera láta,“ segir
Úlfar Bragason. „Þarna
komu miklu fleiri en við
áttum von á; kennarar,
fræðimenn, safnamenn og
fjöldi stúdenta, alls um
200 manns, en við höfðum
í bjartsýni okkar búist við
um sjötíu. Fræðin eru alls
ekki að deyja.“
Á þinginu voru haldnir
26 fyrirlestrar um það
sem búið er að gera, það
sem verið er að vinna að
og það sem stendur til að
gera.
„Til dæmis er búið að
skrá öll kalkmálverk 1
dönskum kirkjum og okk-
ur var sýnt hvemig hægt
er að gera slíka þjóðar-
dýrgripi aðgengilega á
Netinu,“ segir Úlfar. „Þar
fær fólk upplýsingar um
hvar málverkin er að
finna og getur líka skoðað
þau í nærmynd. í kirkjun-
um er maður venjulega of
langt frá þeim til að sjá
þau í smáatriðum. Rithöf-
undamir Svava Jakobs-
dóttir og Ib Michael sögðu
frá því hvernig þau flétta
fornri arfleifð inn I skáld-
skap sinn. Einnig var sagt
frá útgáfmn og þýðingum
á fomum bókmenntum.
Fólk var hrifið af nýju
heildarútgáfunni á íslendingasögum á ensku og mönnum fannst einboð-
ið að endurtaka leikinn á Norðurlandamálum. Nýrri Heimskringluþýð-
ingu hefur verið tekið geysilega vel í Svíþjóð. Þegar þýðandanum var
sagt að það ætti að prenta hana í 5000 eintökum hristi hann höfuðið og
fannst ótrúlegt að þau seldust nokkurn tíma, en aðeins nokkrum vikum
seinna hringdi útgefandinn og spurði hvort hann vildi gera einhverjar
breytingar fyrir nýja prentun!"
Samtími eða saga
„Margt af því sem þarna var kynnt á einkum erindi til annarra fræði-
manna,“ segir Úlfar, „til dæmis fomnorræna orðabókin sem verið er að
vinna að í Kaupmannahöfn og
handrit sem verið er að setja á Net-
ið. Annað kemur öllum almenningi
við. Til dæmis var sagt frá nýjum
aðferðum við að setja upp sýningar
á söfnum og sagt var frá miðalda-
safni á Fjóni þar sem gesturinn
gengur inn i fornan heim. Matur er
búinn til með gömlum aðferðum,
fólk getur fengið að vinna með mið-
aldaáhöldum, klæðst miðaldafótum
og svo framvegis."
Það besta við þingið að mati Úlf-
ars var hversu margt ungt fólk
sótti það og ræddi saman um að-
ferðir við að koma menningararf-
inum til fólks. Skylda háskóla-
manna er að miðla fræðum sínum
til almennings og það sem vantaði
á þinginu var kannski helst að
ræða um yngstu kynslóðirnar og
hvernig væri hægt að miðla fróð-
leik til þeirra. Verið er að þýða
Lykil Heimis Pálssonar að íslend-
ingasögum á norsku og von til að
sú bók komi á fleiri tungumálum
til notkunar í framhaldsskólum. Og
Netið má nota með afar góðum ár-
angri við kennslu á þessu efni -
sýna og gefa upplýsingar um staði
og lifnaðarhætti fólks.
Úlfari þykir sjálfsagt að fylgja
þinginu eftir með fundum hér
heima. Þó að margir vinni ötullega
að kynningu forarar menningar
talast það fólk of sjaldan við. í
ferðaþjónustunni er loksins vakn-
aður áhugi á að nýta menningar-
arfihn - eins og sést á Njálusetrinu
á Hvolsvelli og Njáluferðum, kynn-
ingum á sögustöðum víðar um land
og fleira.
- Hver er boðskapurinn sem þú
kemur með heim af svona þingi?
„Því er erfitt að svara í stuttu
máli,“ segir Úlfar. „En það sem
virðist hafa gerst annars staðar á
Norðurlöndum upp úr 1970 er að
farið var að leggja mun meiri
áherslu á samtímann í skólastarfi.
Hið sögulega viðhorf varð að víkja og þá hvarf úr skólanum kennsla í
miðaldabókmenntum til dæmis. Hér gekk þessi þróun aldrei eins langt en
við þurfum endilega að taka inn nýjar aðferðir við kennslu, kenna börn-
unum til dæmis að ná sambandi við miðaldir gegnum Netið. Svo er sjálf-
sagt að halda sagnaarfinum lifandi með öllum ráðum - gefa fólki kost á
að fylgjast með fornleifauppgrefti, til dæmis í Reykholti þar sem nú á að
fara að gera miklar rannsóknir - þannig að fólk komist að því ekki að-
eins hvaða vitneskja liggur fyrir heldur líka hvaða vitneskju er verið að
leiða í ljós með rannsóknum. Þær eru til alls fyrstar."
Dönsum fugladansinn
Útskriftarnemendur úr Leiklistarskóla íslands: Gjörvilegur hópur.
Hún var kannski ekkert átakan-
lega frumleg hugmyndin að kvik-
myndinni Rót sem útskriftarnem-
ar úr Leiklistarskóla íslands unnu
sem sitt lokaverkefni og frumsýnd
var í sjónvarpinu á sunnudags-
kvöldið. En hún bar einkenni
skapara síns, Óskars Jónassonar
leikstjóra, var fersk, hressileg,
fyndin og einlæg. Eflaust græddi
hún á því líka að Einar Kárason
kom að handritsgerð með honum.
Tveir rótarar, annar gamall í
hettunni og sjúskaður (Guðmund-
ur Ingi Þorvaldsson), hinn ungur
að læra fagið (Friðrik Friðriksson)
fara upp í Borgarfjörö að halda
ball. Þar veit enginn til þess að eigi
að vera ball en af því að húsvörð-
urinn (Ólafur Darri Ólafsson) er
auli reikna allir með þvl að hann
hafi týnt plakötunum og gleymt að
bóka hljómsveitina og allt er sett á
fullt að boða ball. Um það bil þeg-
ar ungi rótarinn er búinn að
strjúka öllum á staðnum öfugt með ótímabær-
um hroka kemur i ljós að hljómsveitin er
stödd á Borgarfirði eystri („Og hvar erum
við?“ spyr sá ungi!) og góð ráð fokdýr.
En í svona plássi er hver maður sinn
skemmtikraftur og á stuttum tíma - meðan
salurinn verður smám saman „dýrvitlaus"
eins og Magnea húsvarðarfrú (Helga Vala
Helgadóttir) orðar það - er sópað saman fólki
til að spila og syngja. Stelpurnar sem þrífa fé-
lagsheimilið (Edda Björg Eyjólfsdóttir, Sjöfn
Evertsdóttir og Linda Ásgeirsdóttir) eru búnar
að æfa spæsgörlslag, húsvörðurinn kann eitt
lag og rafvirkinn á staðnum (Agnar Jón Egils-
son) kann að spila eitt lag á saxófón. Skemmti-
legt leiðarminni er svo „fugladansinn" sem
ungi rótarinn magnar á sig í upphafi myndar
þegar hann stríðir stelpunni í sjoppunni á
honum; myndin endar á
því að allir dansa og
syngja af miklum krafti
þetta hræðilega lag - og
svei mér ef það syngur
ekki í hausnum á manni
enn þá.
Útskriftarhópurinn fór
létt meö að leika hvers-
dagsraunsæja jafnaldra
sina eftir að hafa spreytt
sig á persónum á öllum
aldri og iðulega nokkuð
gróteskum í verkefnum
vetrarins. Og Óskar Jón-
asson náði alveg sama af-
slappaða og einlæga
leiknum út úr þeim og
Hilmar Jónsson í þeirri
fínu sýningu Uppstopp-
uðum hundi sem núna
gengur í Lindarbæ.
Hvert og eitt þeirra mót-
aði ákveðinn persónu-
leika sem kom í ljós
smám saman og fékk jafnvel tíma til að þróast
ofurlítið. Jafnvægi er milli einstaklinga í
hópnum þó að þeir séu ólíkir innbyrðis, eng-
inn áberandi sterkastur en öll álitleg. Og
gjörvileg.
Rót er rótskyld Með allt á hreinu, einni vin-
sælustu kvikmynd sem hér hefur verið gerð.
En hún bar skyldleikann með sóma.
Iðnó opnað að nýju
Nú er verið að leggja lokahönd á gagngerar end-
urbætur á Iðnó, elstu leikhúsbyggingu íslendinga,
sem varð hundrað ára í fyrra. 1 tilefni af afmælinu
í desember var húsið endurvígt
með hátíðasýningum á Dómínó
eftir Jökul Jakobsson og gafst þá
tækifæri til að sjá hvernig til
hefði tekist með endurbæturnar.
Er skemmst frá því að segja að
mikil alúð hefur verið lögð í verk-
ið, húsið er gullfallegt og yfir því
virðulegur og afar aðlaðandi blær
liðinnar tiðar. Litasamspil er í
sem upprunalegastri mynd og
lengi hægt að una sér við að
skoða það.
Senn kemur að því að hafnar
verði almennar sýningar í húsinu. Leikfélag ís-
lands sem hefur umráð yfir því tilkynnti á dögun-
um að opnunarsýningin yrði helguð Halldóri Lax-
ness og nefndist „Únglíngurinn í skóginum". Hún
er byggð upp á verkum Halldórs með aðaláherslu
á ljóð hans og verða þátttakendur margir, meðal
þeirra Amar Jónsson, Guðrún S. Gísladóttir, Hall-
dóra Geirharðsdóttir, Herdis Þorvaldsdóttir og Ró-
bert Arnfinnsson. Leikstjóri er Viðar Eggertsson
en Pétur Grétarsson semur tónlist og stýrir hljóm-
sveit.
Um leið verður opnuð sýning á verkum ýmissa
myndlistarmanna sem gert hafa málverk og skúlp-
túra við ljóð Halldórs. Einnig verður kaffihús
staðarins opnað og veitingasalur á annarri hæð
sem Rúnar Marvinsson og félagar sjá um.
Frumsýning á Únglingnum í skóginum verður
13. maí en aðeins eru fyrirhugaðar þrjár sýningar
á þessu verki því Listahátíð í Reykjavík hefst
þann 16. og klúbbur Listahátíðar verður í Iðnó.
Einnig verða nokkur atriði hátíðarinnar þar, til
dæmis tónleikar Caput og indversk danssýning.
Þá er bara að fara að hlakka til.
■
■
■
fc
Bréf til mömmu
Og talandi um Halldór Laxness þá er birt bréf
frá honum sautján ára í nýjum árgangi Ritmennt-
ar, ársrits Landsbókasafns
íslands - Háskólabókasafns.
Þar er sagt frá afhendingu
handrita Halldórs Laxness á
degi íslenskrar tungu 1996
og prentað bréf sem hann
skrífaði mömmu sinni frá
Kaupmannahöfn í sinni
fyrstu ferð til útlanda: „Ég
ætla að láta þig vita að mér
líður ljómandi vel, er gadd-
frískur og uni mér það allra
bezta.“ Þetta er innilegt bréf j
og einlægt og birtir kær-
komna mynd af bréfritara við upphaf frægðarfer-
ils hans.
Margt fleira efni er í ritinu, meðal annars yfir-
gripsmikil grein um handritadeild safnsins í til-
efni af 150 ára afmæli deildarinnar eftir forstöðu-
mann hennar, Ögmund Helgason. Erla Hulda Hall-
dórsdóttir, forstöðumaður Kvennasögusafns ís-
lands, ritar um brautryðjandastarf Önnu Sigurð-
ardóttur sem stofnaði safnið. Hildur G. Eyþórs-
dóttir skrifar um íslenska bókaútgáfú 1967-1996.
Jón Ólafur ísberg skrifar um heimildagildi nokk-
urra annála þar sem sagt er frá Svarta dauða og
Þorsteinn Þorsteinsson metur framlag Williams
Morris til bókagerðar.
Ritstjóri Ritmenntar er Einar Sigurðsson lands-
bókavörður.
Nafnagaldrar
Ekki var fyrr búið að segja frá 26. hefti tíma-
rits Bjarts og frú Emilíu en hið 27. berst í hús.
Þar er brugðið á leik með áskrif-
endur; skrá yfir þá var send
nokkrum ritsnillingum þjóðarinn-
ar og þeir beðnir að velja sér nöfn
og skrifa um þau. Árangurinn er
birtur í heftinu.
Meðal fiölmargra ritsnillinga
eru Linda Vilhjálmsdóttir, Gerður
Kristný, Haraldur Jónsson, Bragi
Ólafsson og Guöbergur Bergsson
og til að gefa eitt sýnishorn veljum við nafnið
Málfríði. Guðbergur Bergsson skrifar:
„Málfríður var felunafn á karlmanni sem var
færður í kvenmannslíki, vegna þess aö hann
var vel máli farinn. Málfríður hét hann í raun
og veru. Það þótti aldrei viðeigandi að karl-
menn væru liprir í munninum eða töluðu
mildilega, þó sumir hefðu vissa tilhneigingu til
slíks. Ef þá langaði að „njóta sín í munninum“,
eins og það var kallað, urðu þeir að breyta sér
í konur. Þannig er nafniö Málfríður kornið."
Ábyrgðarmaður tímaritsins er Snæbjörn
Arngrímsson. Forsíðan er Benediktsbleik að lit.