Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.1998, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 30. MAI1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centmm.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Enn fórna kóngarnir peði
Engum dylst að Kerfið endilangt, allt frá
viðskiptaráðherra niður í fyrrverandi stjómarmenn
Lindar, ákvað að sópa málefnum hins gjaldþrota
fyrirtækis undir teppið. Nú hafa umræður á Alþingi
sprengt málið fram í dagsljósið. Þá er bmgðið á
gamalkunnugt ráð. Kóngarnir fórna peði.
Málstökin hafa á sér nákvæmlega sama blæ og nýlegt
hneyksli sem spratt af laxveiðum og óhóflegri risnu
Landsbankans. Hver bar þá ábyrgð? Ekki viðskiptaráð-
herrann. Ekki bankaeftirlitið. Ekki Ríkisendurskoðun.
Ekki bankaráðið. Bankastjórunum var fórnað og
málinu lokað.
Sami hvítþvottur er á ferðinni gagnvart Lind. Nú telja
menn þörf á rannsókn á málefnum Lindar. En hver ber
ábyrgðina á því að fyrir tveimur árum var ekki farið að
ábendingum Ríkisendurskoðunar sem kvað „brýnt“ að
hefla slíka rannsókn?
Ekki bankaráðið. Ekki Bankaeftirlitið. Ekki banka-
stjórnin. Ekki viðskiptaráðherrann. Ekki Ríkisendur-
skoðun, sem hefur þó sjáífstæðan íhlutunarrétt og bar
skylda til að krefjast rannsóknar ef hún taldi hennar
þörf. Hvað olli sinnaskiptum hennar?
Kerfiskóngarnir læsa saman klónum og verja hver
annan. Þeir bera enga sök. Þeir grípa enn á ný til
peðsfórnarinnar. Peðið sem athygli fjölmiðla, Alþingis
og almennings á að snúast um er framkvæmdastjóri
Lindar. Hann á einn að taka alla sök.
Vitaskuld eiga menn að standa ábyrgir gerða sinna.
Hafi framkvæmdastjórinn brotið lög, eins og líkur eru
leiddar að í tveggja ára gamalli greinargerð
Ríkisendurskoðunar, þá á mál hans að sæta rannsókn
samkvæmt fyrirmælum laga.
En hvers vegna var ekki ráðist í hana fyrir tveimur
árum þegar ábendingar Ríkisendurskoðunar komu
fram? Af því það kom Kerfinu illa. Það var miklu
þægilegra fyrir alla að málið kæmist aldrei á vitorð
almennings, Alþingis og fjölmiðla.
Framkvæmdastjórinn var innanbúðarmaður í
stjórnmálaflokki. Hann nýtur enn skjóls sama flokks.
Stjórnarformaður Lindar hf. á sínum tíma var félagi í
sama flokki. Fyrrverandi bankastjóri staðhæfir að
flokkurinn hafi beitt áhrifum sínum til að kæfa málið.
Viðskiptaráðherrann lét sig hafa það á Alþingi fyrir
tveimur árum að greina ekki frá upplýsingum sem
hann hafði þegar hann var inntur eftir tapi
Landsbankans vegna Lindar. Þó liggur fyrir að hann
hafði þá bæði bréf formanns bankaráðs og greinargerð
Ríkisendurskoðunar um það undir höndum.
Hér skal tekið undir með Morgunblaðinu, sem segir í
ritstjómargrein á fimmtudag: „Það er alvarlegt mál að
gefa Alþingi ekki réttar upplýsingar eða halda
upplýsingum frá Alþingi með einhverjum hætti.“ Það á
eftir að koma í ljós hversu alvarlegt það er að mati
þingsins sjálfs.
Bankastjóramir gáfu rangar upplýsingar og fuku
fyrir vikið. Fyrir fjórum árum sagði ráðherra af sér og
var gefið að sök að hafa sýnt dómgreindarleysi. Hvað er
það kallað þegar menn gefa Alþingi ekki réttar
upplýsingar?
Framkvæmdastjóri Lindar verður að sjálfsögðu að
standa fyrir sínu. En fleirum hafa orðið á alvarleg
mistök í tengslum við málefni Lindar hf. Það er
ódrengilegt ef kóngarnir ætla að fórna peði til að sleppa
sjálfir. En það eru að verða viðtekin varnarviðbrögð
Kerfisins. Össur Skarphéðinsson
Nýtt Balkanstríð?
Sú yfirlýsing utanríkisráðherra
NATO-ríkjanna á fimmtudag að
bandalagið sé reiðubúið að senda
herlið til Albaníu til að hindra að
hugsanleg borgarastyrjöld i Kosovo
breiöist út til nágrannarikjanna
sýnir hve ástandið er aftur orðið al-
varlegt á Balkanskaga. Fullyrða má
að þjóðemisdeilur Serba og Albana
hafi i raun verið undirrót stríðs-
hörmunganna í Júgóslavíu. Og
þrátt fyrir takmarkaða hernaðar-
og efnahagsþýðingu Kosovo bendir
ekkert til þess að unnt verði að
binda enda á stjórnmálakreppuna á
Balkanskaga án þess að lausn finn-
ist á framtíðarskipan þessa fátæka
landbúnaöarhéraðs í suðurhluta
Serbíu. Um tvo kosti er að velja:
Annaðhvort gerir albanski meiri-
hlutinn í Kosovo uppreisn gegn
Serbum eða Slobodan Milosevic,
forseti Serbiu, veitir Albönum sjálf-
stjóm i einhvers konar formi. Það er vonlaust að
fresta því að taka á rót vandans lengur vegna þess
hve deilan er orðin eldfim.
Refskák Milosevics
Á yfirborðinu er Kosovo-deilan ekki flókin: í aug-
um Serba gegnir Kosovo mikilvægu hlutverki í sjálfs-
mynd þeirra, sögu og andlegu lífi. íbúar Kosovo af al-
bönskum uppruna benda hins vegar á að slái hjarta
Serba í Kosovo sé það í framandi líkama. Aðeins 10%
íbúanna eru Serbar en næstum 90% eru Albanar.
Kosovo-Albanar krefjast fulls sjálfstæðis, en serbnesk
stjórnvöld segja að Kosovo sé órjúfanlegur hluti af
Serbíu. Eins og í lýðveldum fyrrverandi Júgóslavíu
var það Milosevic sem átti mestan þátt í að magna
þjóðernisólguna í Kosovo. Á 9. áratugnum var
Kosovo sjálfstjómarhérað í Serbíu undir stjóm alban-
skra kommúnista. Kosovo-Albanar töldu sig eiga
meira skilið og vildu stofna lýðveldi eins og íbúar
Montenegro, sem voru mun færri en þeir. Árið 1989
svaraði Milosevic með því að senda serbnesku lög-
regluna til að beygja íbúa Kosovo undir járnhæl sinn
og svipti héraðið sjálfstjórn. Árið 1991 lýstu Kosovo-
Albanar yfir sjálfstæði Kosovo, en Serbar neituðu að
viðurkenna það og hafa stjórn-
að héraðinu í krafti lögreglu-
valds síðan. Margir telja að það
sé aðeins spurning hvenær
borgarastyrjöld brjótist út í
Kosovo. Hér yrði sennilega um
að ræða annars konar ófrið en
stríðið í Króatíu eða Bosníu
vegna þess, hve Serbar em fá-
mennir í Kosovo. En þótt borg-
arastyrjöldin gæti átt meira
skylt með uppreisn Palestínu-
manna á Vesturbakkanum
kynnu afleiöingamar að verða
jafnvel enn verri en í Bosníu.
Mannréttindabrot serbnesku
lögreglunnar í Kosovo eru
sennilega þau verstu i Evrópu.
Það breytir því ekki að Frelsis-
her Albana, KLA-samtökin,
hefur einnig staðið að baki
hryðjuðverkum gegn serbnesk-
um lögreglumönnum. Leiðtogi
KLA, Adem Jahari, hvetur Al-
bana til vopnaðrar uppreisnar
gegn Serbum, en forseti „lýð-
veldisins", Ibrahim Rugova, er
andvígur valdbeitingu. í þeim
víðtæku mótmælaaðgerðum,
sem fariö hafa fram í Kosovo,
hafa þátttakendur bæði veg-
samað Jahari og Rugova. Það
bendir til þess að Albanar séu
blendnir í afstöðunni til uppreisnar
gegn yfírráðum Serba. Þótt margir
menntamenn segi að stefna Rugova
hafi beðið skipbrot virðist almenn-
ingur enn bera mikið traust til hans.
í kosningunum í mars, sem Serbar
lýstu ólöglegar, er talið að flokkur
hans hafi unnið stórsigur.
Er einhver lausn
' ■' 'imn
i sjonmali?
Stór-Serbíudraumar Milosovics hafa
ekki ræst, en sagan sýnir að hann
gegnir enn lykilhlutverki í stjórn-
málaværingum á Balkanskaga.
Tengslahópurinn svokallaði í mál-
efnum fyrrverandi Júgóslavíu, en í
honrnn eiga sæti fulltrúar Bandaríkj-
anna, Bretlands, Frakklands, Rúss-
lands og Þýskalands, gerir sér fulla
grein fyrir þeirri staðreynd. Því hafa
vestrænar þjóðir lagt á það ríka
áherslu að koma á beinum viðræðum milli fulltrúa
hófsamra Albana undir stjórn Rugova og Milosevics.
Þessar viðræður eru ekki hafnar með formlegum
hætti, en draga má í efa að þær skili miklum árangri
á næstunni. Árið 1992 fengu fjögur lýðveldi
Júgóslavíu sjálfstæði. Stjómvöld á Vesturlöndum eru
algerlega mótfallin því að Kosovo öðlist sömu rétt-
indi. Rætt hefur veriö um að Kosovo fái í staðinn
sjálfstjórn á ný innan Serbíu og jafnvel einhvers kon-
ar stjórnskipunarlega sérstöðu til viðbótar, hvernig
sem það yrði nú í framkvæmd. Önnur lausn, sem tal-
in er koma til greina, er kennd við þrjú lýðveldi.
Samkvæmt henni yrði Kosovo eitt þriggja lýðvelda
Júgóslavíu með Serbíu og Montenegro. Vandamálið
er að fátt bendir til þess nú að Albanar og Serbar séu
reiðubúnir að slíðra sverðin. Borgarastyrjöld gæti
því brotist út og borist eins og eldur í sinu til
Makedóníu, Albaníu og jafnvel viðar. Ef Serbar
þrjóskast við og gefa ekkert eftir kann svo að fara að
þeir standi frammi fyrir svipuðu ástandi og Frakkar
í Alsír, þegar nýlenduveldi þeirra var í dauðateygjun-
um fyrir fjórum áratugum. Þeir gætu misst allt - eins
og í Króatíu.
Sem fyrr er þaö Slobodan Milosevic, forseti Serbíu, sem gegnir lykilhlutverki
á Balkanskaga. Hann átti mestan þátt í aö magna þjóöfélagsólguna í
Kosovo, en án hans veröur ekki fundin lausn á framtíöarskipan héraösins.
Hér er Milosevic, til hægri á myndinni, aö taka á móti Klaus Kinkel, utanrík-
isráöherra Þýskalands, í heimsókn þess síöarnefnda til Belgrad fyrr á árinu.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
★ J1 • '
fckoðanir annarra
Habibie og spillingin
„Habibie (Indónesíuforseti) var óaöskiljanlegur
hluti spilltrar kúgunarstjórnar, ekki aðeins sem
skjólstæðingur Suhartos (fyrrum forseta), heldur
sem embættismaður. Fjölskylda hans og nánir ætt-
ingjar stjórna eða eiga að hluta 80 fyrirtæki, að
sögn Jakarta Post. Margir Indónesar virðast engu
að síður vera reiðubúnir að gefa honum og nýrri
ríkisstjóm hans tækifæri til að sanna sig. Meira að
segja margir fylgismenn lýðræðisumbóta segja að
tímabil stöðugleika í efnahagsmálum ætti að vera
undanfari nýrra kosninga."
Úr forystugrein Washington Post 26. maí.
Myntbandalag á heilanum
„Raunvemlegur vandi Evrópu hefur verið sá að
stjómmálamenn hafa verið með myntbandalagið á
heilanum og hafa því ekki séð skóginn fyrir tiján-
um. Helsta ástæða atvinnuleysisins í Evrópu er
ekki sú að vinnumarkaðurinn sé gallaður, heldur
lítil eftirspum. Það sem hefur gerst er að samverk-
andi áhrif hárra vaxta, kostnaðarins vegna samein-
ingar Þýskalands og aðhaldsaðgeröa sem mælt er
fyrir um í Maastrichtsáttmálanum hafa leitt til
mun minni hagvaxtar."
Úr forystugrein Guardian 27. mai.
Veðjað á framtíðina
„Danmörk getur nú tekið sinn sess í Evrópu
framtíðarinnar og lagt sitt af mörkum til að skapa
Evrópusamband með félagslegra, umhverfisvænna
og manneskjulegra andliti. En klofningurinn meðal
danskra kjósenda í afstöðunni til Evrópusamvinn-
unnar er enn svo djúpstæður að Danmörk verður
að vera áfram gagnrýna aðildarríkið úr norðri. Og
Evrópusambandið hefur gott af því. Meirihluti
dönsku þjóðarinnar kaus í gær að trúa á framtíðina
i stækkuðu ESB í stað þess að segja nei og velja þar
með óttann um að við glötum þjóðarvitund okkar
og sjálfsákvörðunarrétti."
Úr forystugrein Aktuelt 29. maí.