Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.1999, Blaðsíða 10

enning
FÖSTUDAGUR 4. JÚNÍ 1999 UV
10
Dauðans alvara
Ur Manni lifandi.
Dauðinn verður ekki umflú-
inn, sú staðreynd er ljós en
hvernig við mætum honum er
hins vegar annað mál. Getum
við borið höfuðið hátt og sagt:
Jamm, ég hef svosem ekkert að
skammast mín fyrir, engar
syndir að baki, get því tekið á
móti honum fagnandi? Eða
kemur hann sem óboðinn gest-
ur inn í svallveislu lasta okkar
likt og í Manni lifandi, óperu-
leik þeirra Áma Ibsens, Kar-
ólínu Eiríksdóttur og
Messíönu Tómasdóttur um
dauðans óvissan tíma, sem
frumsýndur var á Litla sviöinu
í Borgarleikhúsinu í gær-
kvöldi?
Maöur lifandi er sviðsverk
fyrir leikara, söngvara, leik-
brúður og hljóðfæraleikara.
Dauðinn kemur í byrjun að
hinum sjálfumglaða Manni lif-
andi, sem er í höndum Johns
Speights, algerlega að óvörum.
Hann veit ekki betur en hann
eigi allt; eiginkonu, börn, hjákonu og al-
menna hylli og fyrir honum er lífið unaðs-
legt þar til þessi ókunni maður birtist hon-
um (fyrst í farsímanum). Hann reynir að
múta honum, skipa honum að fara en dauð-
anum verður ekki haggað og Manni lifandi
fer að skiljast að hér er á feröinni dauðans
alvara og reynir því að fá einhverja með sér
í fór. Orðstírinn verður að engu, vinir og
fjölskylda bregðast honum og jarðneskar eig-
ur hans hverfa. Manninum skilst á endanum
að þessa fór fari enginn með honum nema
Sjálfsþekkingin.
Verkið felur í sér afskaplega mikinn sið-
ferðisboðskap og er eins konar dæmisaga um
velferð mannsins á stuttri leið hans milli
fæðingar og dauða. „Allt þitt líf hefur þú
stefnt til fundar við þitt sjálf og mig,“ segir
Dauðinn.
ískaldar og áhrifamiklar
Texti Árna er lipur, aldrei of háfleygur,
bundið mál rennur ljúflega saman við
óbundið og hvergi er vikið frá kjarna máls-
ins. Húmorinn er heldur ekki langt undan þó
hér sé um háalvarlegt mál að ræða.
Tónlist Karólínu fellur ágætlega að textan-
um þó hún geri söngvurunum ekki létt fyrir.
Áberandi var hversu vel var búið að gítam-
um en hljóðfæraleikurinn var í góðum hönd-
um þeirrar Guðnýjar Guðmundsdóttur, Guð-
rúnar S. Birgisdóttur, Einars Kristjáns Ein-
arssonar og Hraínkels Orra Egilssonar og
stjómandi var Oliver J. Kentish sem fórst
það hlutverk vel úr hendi.
Að láta kontratenór syngja Dauðann er
Tónlist
Arndís Björk Ásgeirsdóttir
sterk hugmynd og gerir sig afar vel í meðfór-
um Sverris Guðjónssonar sem söng hlut-
verkið af miklu öryggi og voru senumar
með honum oft ískaldar og áhrifamiklar og
sviðið þannig notað að maður vissi aldrei
hvar hann myndi birtast næst.
Sólrún Bragadóttir syngur Aðra rödd
dauðans, Oröstírinn, Vináttuna og Þekking-
una og söng það einnig örugglega með hljóm-
mikilli og failegri rödd sinni nema hvað
textaframburðurinn varð stundum óskýr.
John Speight er í
hlutverki Manns lif-
andi og fer afar vel
með söng og leik,
sérstaklega í síðari
hlutanum, þegar
hlutverkið verður
bitastæðara. Gæddi
hann persónuna
miklu lífi svo lá við að maður
fengi samúð með honum.
Skrautsýning dauð-
ans
Dúett hans og Sólrúnar sem
Vináttunnar var sérlega falleg-
ur. Umbreytingin sem verður á
honum á meðan á sýningu
stendur, frá leiðinlegum
montrassi yfir í iðrunarfulla
persónu sem stendur ein eftir
með Dauðanum, er gífurleg sem
er ekki síst að þakka sterkri
DV-myndTeitur umgjörð Messíönu og lýsingu
Lárusar Bjömssonar.
Leikararnir Ásta Amardóttir og Þröstur
Leó Gunnarsson bregða sér í ýmis hlutverk
og fóru oft á kostum og má þar nefna senuna
þar sem fjölskyldumeðlimirnir mæta til þess
að ræða ástandið, hinar smeðjulegu jarð-
nesku eigur sem vom hreint frábærar í sín-
um gullumbúðum og skrautsýningu dauðans
sem var heilsteyptasta sena sýningarinnar
og hápunktur þar sem allt small saman.
Undir lokin var komin svolítil Scrooge-
stemmning í verkið: Maður lifandi hefur
fengið andstyggð á sjálfum sér og yfir hann
hellast efasemdir um eigið líf. Atriðið þar
sem Þekkingin leiðir Manninn til Dauöans
sem ætti í raun að vera áhrifamest varð það
ekki. Textinn og þar með innihaldið sem öllu
máli skiptir komst ekki til skila. Að láta
hljóðfæraleikarana syngja með er góð hug-
mynd út af fyrir sig en gekk ekki upp.
Þannig datt botninn svolítiö úr í lokin sem
var synd því í heild er þetta vel unnin sýn-
ing og góð skemmtun sem einnig megnar að
vekja mann til umhugsunar.
Maður lifandi, óperuleikur
eftir Árna Ibsen, Karólínu Eiríksdóttur og
Messíönu Tómasdóttur,
frumsýndur í Borgarleikhúsinu 3. 6.1999.
Fágun og fjaðurmagn
Umsjon
: --------------------
Aðalsteinn Ingólfsson
fsaumsmunstur og tólg
Eins og íslensk myndlist er öðrum þræði
framlenging á þeirri dönsku er klassískur
ballett á íslandi angi af dönskum hefðum í
dansmennt. Fyrstu íslensku ballettkennar-
amir voru danskmennt-
aðir og helsti ballett-
dansari okkar fyrr og
síðar, Helgi Tómasson,
var auðvitað uppfóstrað-
ur í Konunglega danska
ballettnum. Einnig má
nefna að danskir ballett-
dansarar og dansahöf-
undar hafa ítrekað lagt
íslenskum starfsbræðr-
um sínum liö á undan-
förnum áratugum.
Full ástæða er til að
minna okkur á þessa
staðreynd með reglu-
legu millibili, einkum
nú þegar klassíska ball-
etthefðin á undir högg
að sækja í íslenskum
listdansi.
Því vora þeir sannar-
lega aufúsugestir, dans-
ararnir tíu úr Konung-
lega danska ballettnum,
sem tróðu upp í Þjóð-
leikhúsinu í fyrrakvöld. Hér vora á ferðinni
dansarar í hæsta gæðaflokki, fágaðir, vel
limaðir og fjaöurmagnaðir. Hvort sem efnt
var til nútímadans, að hætti Peters Martins
og Alvins Aileys, eða skrautsýninga í Bo-
umonville-stíl, var einbeitingin og fag-
mennskan allsráðandi. Svo mikil raunar að
þegar leið á sýninguna fór mann ósjálfrátt að
langa til að sjá feilspor og óæfðar tilfinning-
ar.
Ef hægt væri að setja út á nokkum skap-
aðan hlut væri þaö helst samsetningin á efn-
isskránni. Ég er ekki frá því að rétt hefði
verið að leggja síðari hluta sýningarinnar al-
farið undir sögulega uppriíjun, það er Bo-
umonville-hefðina, í stað þess að enda fyrri
hlutann á tvídansi úr Boumonville-ballettn-
Ballett
Aðalsteinn Ingólfsson
um Blómahátíöinni í Genúa. Þá hefði gefist
tækifæri til að brúa bilið milli 19. og 20. ald-
ar í dansprógramminu, til dæmis með verk-
um eftir Massine eða Balanchine, sem báðir
hafa verið á dagskrá KDB.
Mette Bodtcher dansar í Witness eftir Alvin Ailey. Ljósm. KDB
Hárfín beiting líkams-
parta
Það verk sem hreif undirritaðan einna
mest var það sem Peter Martins samdi við
Fiölukonsert Samuels Barbers. Hér er um að
ræða tvöfaldan tvídans og dansar annað
parið upp á klassískan máta en hitt frjáls-
lega. í fyrsta þætti dansa þau saman, öll fjög-
ur, og heldur hvort parið sínu klassíska eða
frjálslega striki, tekst þó að skapa sterka og
áhrifamikla heild. í öörum þætti
reynir „frjálsi" karldansarinn að
véla „klassísku" dansmeyna til að
víkja af vegi hefðarinnar og í þeim
þriðja er komið að litlu „frjálsu"
dansmeynni að gera hið sama við
hávaxinn „klassíkerinn" með hýsna
spaugilegum tilburðum. Niðurstað-
an gæti verið sú að fulltrúar þessara
ólíku hefða gætu ýmislegt lært hver
af öðrum. En hér er engin þurr
kennslufræði að verki heldur
feiknalega hugmyndaríkur dans.
Mette Bodtcher „hin nakta" end-
urskapaði síðan trúarlega innlifun-
ina í þekktu dansverki blökku-
mannsins Alvins Aileys af innfjálgri
sannfæringu og hárfinni beitingu líkams-
partanna. Það var hér sem læddust að þess-
um áhorfanda hugleiöingar um sértæka upp-
lifun blökkumanna á örlögum sínum og
hvort aðrir en þeir geti nokkum tímann gert
henni skil í dansi.
Um Bournonville-sýninguna vil ég einung-
is endurtaka þaö sem sagt er hér að framan
um fagmennsku og fágun þessa hóps. Megi
hann sækja okkur heim sem oftast.
Efnisskrá var lítilmótleg; engar upplýsing-
ar um dansarana og nöfn á verkum ýmist á
íslensku eða ensku.
Eins og áður hefur komið fram í þessum
dálkum hefúr Listasafn Ámesinga á Selfossi
einsett sér að kynna listafólk
sem á rætur að rekja til Suður-
lands. Á morgun verður opnuð
þar sýning á verkum tveggja
listakvenna, Steinunnar Helgu
Sigurðardóttur og Ingu Jónsdótt-
ur. Um verk sín segir Steinunn:
„Síðastliðin sex ár hef ég unnið
með gömul ísaumsmunstur, sem
erfðust í fjölskyldunni allt frá
langömmu. Munstrin eru hluti
af fjölskyldusögunni. Jón Ein-
arsson, bóndi á Skaftafelli um miðja 18. öld, gaf
líka út munsturbók fyrir konur tU að vefa og
sauma eftir. Þessi munstur, sem notuð hafa
verið mann fram af manni, yflrfæri ég beint á
veggi sýningarsala."
Inga Jónsdóttir (á mynd ásamt dóttur sinni,
Þóru ÞorgUsdóttur) verður með innsetningu
sem er gerð úr vikri, lopa og tólg. Hún segir:
„Vikurinn er fenginn frá jarðorkunni, sem gef-
ur möguleika á búsetu í köldu landi en býr
jafnframt yfir krafti eyðUeggingar. Lopinn er
fenginn frá sauðkindinni sem auk þess að hafa
fætt og klætt íslendinga í gegnum aldir, hefur
lika nagað nýjabrumið, stundum um of. Tólgin
sem áður veitti nauðsynlega orku, hefur nú
gerst ógnvaldur æðakerfisins."
Eins og áður segir, verður sýningin í Lista-
safni Ámesinga opnuð á morgun kl. 14 og
stendur til 27. júni.
Friðrik Þór
filmaður
Þýsk-franska sjón-
varpsstöðin ZDF vinn-
ur nú að gerð 60 mín-
útna sjónvarpsmyndar
um Friðrik Þór Frið-
riksson kvUímyndaleik-
stjóra sem sýnd verður
í nóvember nk. í tengsl-
um við sjónvarpsfrum-
sýningu á kvikmynd-
inni Djöflaeyjunni. Sjónvarpsmyndin er gerð
af menningardeild ZDF sem nefnist arte þar
sem er við stjórnvölinn maður að nafhi Alex-
ander Bohr. Tæknimenn á vegiun ZDF hafa
verið að störfum hér á landi í þrjá daga og er
áætlað að tökum ljúki i næstu viku.
Páll klappar í fjörugrjót
Fyrr í vikunni var mhmst á minnisvarða
um Sigvalda Kaldalóns sem PáU Guðmundsson
frá HúsafeUi vinnm- nú að
fyrir aðstandendur tón-
skáldsins. En PáU er maður
ekki einhamur því að
mánudaginn 7. júni verður
opnuð sýning á nýjum verk-
um hans að Lónkoti í
Skagaflrði þar sem Ólafur
Jónsson rekur ferðaþjón-
ustu og menningarsetur.
Páll Guðmundsson var upp-
haflega kvaddur að Lónkoti
tU að gera eina höggmynd
en leist svo vel á fjörugrjót
og annað grjót þar um slóð-
ir að hann ákvað að vinna
áfram uns hann hefði
önglað saman verkum i heUa sýningu. Þetta er
útisýning, þar sem hin ýmsu sköpunarverk
Páls (sjá mynd) standa á víð og dreif í túnfæt-
inum og í námunda við ströndina, með
gjörvaUan fjaUahringinn að bakgrunni.
Grass fær helstu bók-
menntaverðlaun Spánverja
Helstu og virtustu bókmenntaverðlaun
Spánverja eru kennd við
Prinsinn af Astmias og eru
afhent einu sinni á ári. TU
þessa hafa verðlaunin ein-
göngu faUið í skaut spænsku-
skrhandi höfundum á borð
við CamUo José Cela, Mario
Vargas Llosa og Carlos Fu-
entes. í þetta sinn voru þau
hins vegar veitt Gunter
Grass fyrir „bókmenntaafrek
hans, gagnrýna mannúðar-
stefnu og siöferðisþrek" og
var þá sérstaklega visað til Blikktrommunnar.
Nú er einmitt unnið að því að koma Blikk-
trommunni allri yfir á íslensku.