Dagblaðið Vísir - DV - 06.08.1999, Blaðsíða 11

FÖSTUDAGUR 6. AGUST 1999
enmng
11

Með fugla í farteskinu
Það er eins víst að einhverjir listnæmir ís-
lendingar hvái eða fýli grön þegar útskurð-
armyndir af fuglum eru nefndar, sjái þá ým-
ist fyrir sér steingelt handverk eða bernskar
afurðir alþýðulistamanna. Svo ekki sé
minnst á þá sem líta á ljósmyndavélina sem
eina tækið sem dugi til að segja frá fuglum.
Staðreyndin er sú að um gjörvöll Bandarík-
in og langt norður eftir Kanada hefur þróast
merkileg útskurðarmenning sem snýst að
mestu leyti um fugla. Þar gildir að gaum-
gæfa fugla í náttúrlegu umhverfi, ljósmynda
þá eða teikna, tálga síðan út og mála eftir-
myndir þeirra svo nákvæmlega að þeir virð-
ast lifandi komnir, stilla þeim loks upp í um-
hverfi sem minnir á kjörlendi þeirra „i det
gronne". Keppt er í útskurði og uppstUlingu
fugla vítt og breitt um þessi lönd, safnarar
sækjast eftir þeim bestu og bera frægustu út-
skurðarmenn úr býtum háar upphæðir fyrir
verk sin.
Ef til vill er meiri ástæða fyrir okkur Is-
lendinga að kynna okkur þessa sérstöku
handverkshefð en ella þar sem einn helsti
fulltrúi hennar í Kanada er fyrrverandi
bóndi af íslenskum ættum, Einar Vigfússon
frá Árborg í Manitoba. Og nú gefst aukin-
heldur tækifæri til að kynna okkur þessa
hefð, þvi Einar og Rósalind kona hans, sem
einnig er af íslenskum ættum, hafa verið á
yfirreið um landið með fugla í farteskinu
með fulltingi Flugleiða og íslendingafélag-
anna í Kanada.
Af fjarlægum fuglum
og nálægum
í júlí hélt Einar sýningu á fuglum sínum í
Vesturfarasetrinu á Hofsósi, um þessa helgi
verða nokkrir þeirra settir upp í Háskóla ís-
lands í tengslum við svokallaða Canadian
Studies ráðstefnu, en frá 17. ágúst til 21. sept-
ember verður haldin stór sýning á þeim í
anddyri Norræna hússins. Einar vonast til
að hitta íslenska tréskera meðan á dvöl hans
stendur til að kynna þeim vinnubrögð sín.
„Kannski tekst mér að vekja áhuga þeirra á
því að skera út og mála íslenska fugla," seg-
ir hann af meðfæddri ljúfmennsku og lítil-
læti.
Einar segist hafa teiknað og málað frá
unga aldri, auk þess eru honum minnisstæð-
ar sögumar sem afi hans sagði honum af
Einar Vigfússon frá Árborg í Manitoba með einn af fuglum sínum - „Eyði hundruðum kiukku-
stunda í einstaka fugla.“ DV-mynd E.ól.
fuglunum heima í „gamla landinu".
„Nöfn eins og langvía, hringvía, haftyrðill
og teista höfðu á sér ævintýralega fjarlægan
blæ og vöktu með mér löngun til að sjá þessa
fugla þótt síðar yrði.“
Síðan tók lífsbaráttan við; um árabil
stundaði Einar búskap á jörð sem hann erfði
eftir föður sinn og ræktaði aðallega kom.
Um leið fylgdist hann grannt með fuglalífmu
allt um kring, án þess að fmna hjá sér sér-
staka þörf til að teikna það eða mynda. Hann
var kominn á sextugsaldur þegar hann rakst
á raunsæja útskurðarmynd af fugli og afréð
þar og þá að læra að gera slíkar myndir.
Dyggilega studdur af Rósalind konu sinni
hóf Einar að sækja námskeið hjá þekktum
fagmönnum, bandarískum og kanadískum.
Að stöðva tímann
Síðan hefur mikið vatn rannið til sjávar;
Einar er búinn að eftirláta syni sínum bú-
skapinn, hefur skorið út fugla í hundraðatali
og unnið til verðlauna fyrir marga þeirra í
samkeppnum. Hann segir að sérhver fugl út-
heimti töluverða forvinnu. „Ég fylgist lengi
með fuglum áður en ég hefst handa, ljós-
mynda þá, teikna og punkta niður það sem
mér finnst skipta máli. Það tekur mig
minnst fjörutíu klukkustundir að skera út
fúgl, en ég hef líka eytt hundruðum klukku-
stunda í einstaka fugla.“
Einar notar aðallega lindivið frá Man-
itoba í fuglum sínum. Byrjar hann þá á því
að teikna prófíl fuglsins í viðinn, tálgar
hann svo til með aðskiljanlegum eggjárn-
um. Ham fuglsins gæðir hann lífi með því
að ýfa hann með logsuðutækjum, loks mál-
ar hann sérhverja fjöður á haminn með
olíu eða akrýllitum.
Hverju leggur Einar mest upp úr við
gerð fugla sinna?
„Mér þykir mest um vert ef ég get gert
þá sprelllifandi eitt augnablik, látið líta
svo út sem þeir hafi tyllt niður fæti hjá
mér rétt sem snöggvast. Þá finnst mér ég
hafa stöðvað tímann."
-AI
Tll vókalísunnar
Með því athyglisverðasta sem
gerst hefur í tónlistarheiminum á
undanfömum áram er uppgangur
kontratenóranna, eða alt-söngv-
ara. Fyrir þremur áratugum eða
svo var breski söngvarinn Aifred
Deller nánast eini kontratenórinn
sem naut virðingar á alþjóðlegum
vettvangi, en á undanförnum
sjö-átta árum hefur hver kontra-
tenórinn á fætur öðrum komið
fram á sjónarsviðið og eru a.m.k.
tveir þeirra, Andreas Scholl og
David Daniels, á góðri leið með að
öðlast fastan sess á stjörnuhimni.
Aðrir gera einnig tilkall til frægð-
arinnar, Brian Asawa, Kowalski,
Geislaplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
Mera, Ragin, Balcone, Cristofellis
og Raunig, og eru þá einungis fáir
nefndir. Svo má auðvitað ekki
gleyma „vores egen“ Sverri Guð-
jónssyni. í ljósi þeirra áhrifa sem
Deller hafði á sinum tíma er at-
hyglisvert að aðeins einn þessara
söngvara, Ragin, er af breskum
uppruna.
Sjáifsagt eru margar skýringar á skyndileg-
um vinsældum kontratenóra, nýjungagirni út-
gáfufyrirtækja sem í auknum mæli hafa sótt í
alis konar eldri tónlist sem sniðin er að háum
karlmannsröddum, nýjungagimi tónlistaraðdá-
enda sem famir eru að þreytast á tenórunum
þremur en hafa ekki enn komið auga á arftaka
þeirra. Svo má ekki vanmeta áhrif kvikmynda
á borð við Farinelli, sem fjallar um kontraten-
órinn með sama nafni.
Brian Asawa kontratenór - smekkvís og þýður söngvari.
Ljóð án orða
Ég hef áður lofað Andreas Scholl í bak og
fyrir en hann flutningur hans á eldri tónlist,
til dæmis þýskri barokktónlist, er framúr-
skarandi tián.mgarríkur og tær. Ég sé ekki
að neinn slái honum við í þeirri tegund tón-
listar. Þeir Asawa og Daniels hafa hins veg-
ar borið við að syngja nýrri tónlist, það er
frá síðbarokki og fram á 20stu öld, með prýð-
isgóðum árangri. Að því ég best veit hafa
þeir þó ekki enn reynt fyrir sér í ljóðasöng.
Sumir mundu segja „sem betur fer“.
Nýverið gaf Brian Asawa út geisla-
plötuna Voca/Ae og eins og nafnið ber
með sér er hún hylling til vókalís-
unnar, þeirrar viðleitni rómantískra
tónskálda að skapa Ijóðasöng án
orða, sem grundvallaðist auðvitað á
þeirri sannfæringu að tónlistin þyrfti
ekki á tungumálinu aö halda. Asawa
syngur tónlist eftir Fauré, Medtner,
Villa-Lobos og Rakhmanínov og
heldur sig ekki við hreinar vókalís-
ur - það er sennilega ekki til nægi-
lega mikið af þeim - heldur velur
sér sönglög og vókalísur sem eiga
saman, tónlistarlega og tilfinninga-
lega.
Asawa hefur háa, fmgerða næst-
um kvenlega rödd, mýkri en rödd
Scholls en ekki alveg eins tónvísa.
Samt er hann öruggari á hátónum en
á neðra tónbili. Mér þótti einna mest
til um túlkun hans á tónsmíðum
Nikolai Medtners, máski vegna þess
að þær vom nýjar fyrir mér. Med-
tner, sem var Rússi af þýsku bergi
brotinn.var fæddur 1880 en lést ekki
fyrr en 1951, þannig að hann brúar
bilið milli stemningstónlistar 19. ald-
ar og stríðari tónlistar 20stu aldar.
Aukinheldur var hann snjall lagahöf-
undur, eins og Asawa sýnir fram á.
Á þessari geislaplötu Asawas er
söngtónlist í háum gæðaflokki og
túlkun söngvarans er í senn smekkleg og
skemmtileg. Hann er dyggilega studdur af
öðrum smekkmanni, sir Neville Marriner og
sjóaðri hljómsveit hans. Áhugafólk um
kontratenóra ætti endilega að bæta þessari
upptöku í safn sitt.
Brian Asawa - Vocalise
Academy of St. Andrews in the Fields,
stj. Neville Marriner
BMG 09026
Umboð á íslandi: JAPIS
Rendez-vous
eftir Erik Mogensen
Nafn íslenska tónskáldsins Eriks Júlíus-
ar Mogensens (á mynd) hefur ekki oft
heyrst upp á síðkastið, enda hefúr hann
verið búsettur í Bandaríkj-
unum um íjögurra ára
skeið. Kórverk eftir hann
var þó flutt hér á landi fyr-
ir par árum, ef umsjónar-
maður man rétt. Nú er hins
vegar komin á markað hér
á landi geislaplata frá út-
gáfufélagi bandarískra tón-
skálda (MMC) þar sem er að
finna hljómsveitarverkið Rendez-vous eftir
Erik Júlíus. Verkið er tekið upp af Fíl-
harmóníuhljómsveitinni í Kraká í Pól-
landi, undir stjórn Jerzy Svoboda.
Erik Júlíus segir að það sé mjög við hæfi
að pólsk hljómsveit spili verk hans þar sem
hann hafl ævinlega haft dálæti á pólskum
tónskáldum frá Chopin til Lutaslawskis.
Um verkið segir hann enn fremur: „Allt
tónefni er byggt upp á einum hexachord
sem síðan er meðhöndlaður með margvís-
legmn hætti. Þarfir hljómsveitarinnar voru
mér ofarlega í huga við samningu verksins,
auk þess sem mér varð mikið hugsað til
stemninga og litbrigða í islenskri náttúru."
Auk þess segir Erik Júlíus að hugmyndir
Nietszches í bókinni The Birth of Tragedy
setji einnig mark sitt á verkið, en þar fjall-
ar Nietszche m.a. um tvenns konar áhrifa-
valda í listum, Apollón og Dýonýsus.
“Rendez-vous er óður til Apollóns. Óð til
Dýonísusar er hins vegar að frnna í nýju
hljómsveitarverki sem ég lauk við í fyira
og nefhist L*homme armée eða Vopnaói
maðurinn."
Á sömu geislaplötu er einnig að finna
verk eftir Stephen Richards, James Lentini
og Allan Blank.
Steinbeck í Stanford
Stanfordháskóli í Kalifomíu er nýbúinn
að festa kaup á miklu af handritum, bréf-
um, ljósmyndum og bókum sem varða
John Steinbeck og hafa verið í eigu fjöl-
skyldu hans allt frá því hann lést árið 1968.
Háskólinn á fyrir tpluvert
efni um Steinbeck og verð-
ur við þessi kaup stærsta
heimildasafn í heimi um
rithöfundinn. Það er við
hæfi að safnið skuli vera til
húsa í Stanford, þar sem
Steinbeck stundaði þar
nám, auk þess sem flestar
skáldsögur hans, til dæmis
Tortilla Flat og Þrúgur
reiöinnar gerast á næstu
grösum við háskólann.
Meðal þess sem háskólinn festi kaup á era
um 400 einkabréf sem Steinbeck skrifaði
foreldrum sínum, systrum og öðrum nán-
rnn ættingjum, en þar að auki handrit að
sögum og ljóðum, birtum og óbirtum.
Eyjaskeggjar yrkja um hafið
A mánudaginn, kl. 20.00, treður norrænt
ljóðleikhús upp í Norræna húsinu með dag-
skrá sem nefnist Hafió og er samansafn ljóða
og sagna frá Álandseyjum,
Færeyjum, Grænlandi og Is-
landi. Bókmenntaffóðir menn
frá hverju landi hafa valið
textana en þeir sem flytja þá
eru leikáramir Rune
Sandlund frá Álandseyjum,
Hans Tórgarð frá Færeyjum,
Borgar Garðarsson frá ís-
landi og Varste M. Berndts-
ii son frá Grænlandi. Leikstjórn
■ annast Éyðun Johannessen
frá Færeyjum og Vladhnir Shafranov píanó-
leikari sér um tónlistarflutning.
Meðal skálda sem lesið verður eftir eru
William Heinesen, J.H.O. Djurhuus og Rói
Patursson frá Færeyjum, Karl-Erik Berg-
mann og Runar Salminen frá Álandseyjum,
Villads Villadsen, Jens Rosing og Kristian Ol-
sen Aaju frá Grænlandi og Halldór Laxness,
Gunnar Gunnarsson, Snorri Hjartarson,
Steinn Steinarr, Hannes Pétursson, Jóhann
Hjálmarsson og Einar Már Guömundsson frá
íslandi.
Þessi dagskrá er samvinnuverkefni nor-
rænu stofnananna á Álandseyjum og Græn-
landi og Norrænu húsanna í Færeyjum og á
íslandi. Dagskráin er flutt á sænsku og kost-
ar aðgangur 1.000 krónur.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson